Janów (Białoruś)
Janów (dawniej także: Janów Poleski, biał. Іванава, Iwanawa, ros. Иваново, Iwanowo) – miasto na Białorusi, stolica rejonu janowskiego w obwodzie brzeskim, na Polesiu, 16,1 tys. mieszkańców (2010).
 Centrum miasta | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Populacja (2010) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
1652 | ||||
| Kod pocztowy |
225800 | ||||
Położenie na mapie obwodu brzeskiego  | |||||
Położenie na mapie Białorusi  | |||||
 52°08′N 25°33′E/52,133333 25,550000
| |||||
Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku powiecie pińskim województwa brzeskolitewskiego[2].
Historia edytuj
.jpg)
W 1465 uzyskał prawa miejskie. 16 maja 1657 poniósł tu męczeńską śmierć z rąk Kozaków Andrzej Bobola. U schyłku I Rzeczypospolitej stacjonowały tu 7 Pułk Tatarski Wielkiego Księstwa Litewskiego i 6 Pułk Litewski Przedniej Straży wojska I RP. Po trzecim rozbiorze Polski w 1795 zagarnięty przez Rosję.
Na pocz. XIX w. w tutejszym kościele katolickim ochrzczony został polski malarz, rysownik i pianista Napoleon Orda, urodzony w pobliskich Worocewiczach. Współcześnie w Janowie stoi pomnik artysty.
2 marca 1919 roku Grupa Podlaska Wojska Polskiego pod dowództwem gen. mjr. Antoniego Listowskiego odbiła Janów z rąk bolszewików[3]. Od 1921 w granicach II Rzeczypospolitej. Miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Janów w województwie poleskim. W 1924 r. pochowano w Janowie profesora Stanisława Smolkę[4].
W latach 1939–1991 miejscowość zajęta przez ZSRR. W czasie II wojny światowej, na początku sierpnia 1941 roku, żołnierze Brygady Kawalerii SS dokonali mordu na około 380–800 żydowskich mężczyznach i chłopcach z Janowa. Niedługo później w miasteczku utworzono getto. Niemcy zlikwidowali je pod koniec września 1942 roku, a mieszkańców, w liczbie co najmniej 2 tys., zamordowali w okolicach wsi Rudzk[5].
W Janowie Poleskim 22 stycznia 1943 roku hitlerowcy rozstrzelali księdza Witolda Iwickiego, administratora diecezji pińskiej, jako zakładnika po akcji Wachlarza na więzienie w Pińsku. Nie skorzystał z propozycji uwolnienia w ostatniej chwili, oddając swe życie za innego zakładnika, naczelnika stacji kolejowej w Pińsku.
Od 1991 w niepodległej Białorusi.
Obiekty edytuj
- Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego z 1848 r.
- Cerkiew Opieki Matki Bożej z lat 1901-1904[6]
- Pomnik Napoleona Ordy
- Dworzec kolejowy
Niezachowane edytuj
- Kaplica św. Andrzeja Boboli
- Majątek Mohylna i dwór Połubińskich (niezachowany):
Obecnie na terenie Janowa, 1,5 km na południe od jego centrum, znajduje się miejsce, gdzie przed II wojną światową stał dwór Połubińskich – ośrodek wielkiego majątku Mohylna, znanego od 1518 roku[7]. W 1939 roku, już bardzo okrojone dobra miały powierzchnię około 700 ha. Wybudowany w latach 40. XIX wieku parterowy budynek został całkowicie zniszczony w 1915 roku. Na jego miejscu jego współwłaścicielka Zofia Kadenacowa wybudowała w latach 1932–1933 nowy dwór o 12 pokojach. Był to częściowo piętrowy budynek o wydatnym ganku od frontu i półokrągłym ryzalicie od strony ogrodu.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej drugi współwłaściciel majątku, brat Zofii Wiktor Kontkowski zbudował w innej części parku piętrową, klasycystyczną willę. Park i sad otaczający oba domy miał około 30 ha powierzchni[8][9].
Majątek w Mohylnej jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[8].
-
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego -
Cerkiew Opieki Matki Bożej -
Pomnik Napoleona Ordy -
Dworzec kolejowy -
Kaplica św. Andrzeja Boboli w 1936
.jpg)
.jpg)
Urodzeni w Janowie edytuj
- Stanisław Kopystyński – polski inżynier metalurg, poseł na Sejm PRL
- Zofia Maciejewska – polska inżynier budownictwa
Przypisy edytuj
- ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 108.
- ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 65. ISBN 978-83-11-11934-5.
- ↑ Stanisław Smolka [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-01-21].
- ↑ Janów Poleski – historia społeczności. sztetl.org.pl. [dostęp 2023-03-19].
- ↑ Валера, Ивановское благочиние [online], www.pinskeparh.by [dostęp 2016-09-19] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02].
- ↑ Mohylno na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-08-09].
- ↑ a b Mohylna, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 79–80, ISBN 83-04-03784-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Магільна, Mohylna, Могильно. W: Леанід Міхайлавіч Несцярчук: Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны. Mińsk: БЕЛТА, 2002, s. 140–141. ISBN 985-6302-37-4. [dostęp 2015-08-09]. (biał.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Historia Żydów w Janowie. sztetl.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-05)]. na portalu Wirtualny Sztetl
- Janów (2) ross. Iwankowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 422.