Jan Hupka
Jan Antoni Ernest Hupka (ur. 22 stycznia 1866 w Niwiskach, zm. 27 marca 1952 w Kolbuszowej Dolnej) – polski doktor prawa, poseł, starosta, członek Wydziału Stronnictwa Prawicy Narodowej w 1910 roku[1], ziemianin, ostatni właściciel Niwisk[2].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
22 stycznia 1866 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
27 marca 1952 |
| poseł do Sejmu Krajowego Galicji | |
| Okres | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Działalność w zaborze austriackim edytuj
Urodził się w rodzinie Kazimierza i Marii Zubrzyckiej[2]. Ukończył Gimnazjum św. Jacka w Krakowie, następnie Wydział Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1889 roku uzyskał na UJ stopień doktora praw i ożenił się z Anną Dzwonkowską (małżeństwo było bezdzietne). Rok później (19 sierpnia 1890 roku) przejął po ojcu dobra Niwiska i wybrany został (25 IX) do Rady Powiatowej w Kolbuszowej oraz (29 grudnia) do Wydziału Powiatowego i Rady Szkolnej Okręgowej. W latach 1898–1914 Hupka był posłem na Sejm Krajowy z obwodu Tarnowskiego, członkiem Państwowej Rady Rolnej w Wiedniu oraz Wydziału Krajowego (1908–1914). W listopadzie 1913 roku Rada Powiatowa w Kolbuszowej powierzyła mu obowiązki prezesa Wydziału Powiatowego (czyli marszałka powiatu); wybór ten w lutym 1914 roku zatwierdził cesarz Franciszek Józef[2].
Działalność publicystyczna edytuj
Mimo obowiązków związanych z prowadzeniem własnego majątku i piastowaniem wielu godności, Hupka zawsze zajmował się publicystyką. W latach 1907–1913 wydawał w Krakowie Tygodnik „Rola”, organ Polskiego Związku Rolników. Ponadto jest autorem następujących pozycji:
- Gospodarka na gruntach wspólnie używanych w Galicyi, Kraków 1897, 63 s.
- Zawodowe stowarzyszenia rolnicze, Kraków 1902, 54 s.
- Z zimowej wycieczki, Kraków 1906, 150 s.
- Z wędrówki po Indyach, Kraków 1913, 287 s.
- Odbudowanie Państwa Polskiego a Polacy, Piotrków Trybunalski 1917, 16 s.
- Krzywda rolników małopolskich, Kraków 1925, 36 s.
- Przez Palestynę i Syrję oraz Uwagi o kolonizacji żydowskiej w Palestynie, Kraków 1928, 119 s.
- Z czasów wielkiej wojny. Pamiętnik nie kombatanta, wyd. 1 Niwiska 1936, 464 s., wyd. 2 popr. i uzup. Lwów 1937, 491 s.
Działalność w latach 1914–1941 edytuj
W sierpniu 1914 roku Hupka utworzył w Kolbuszowej Powiatowy Komitet Narodowy (kierował nim do roku 1917), mający prowadzić werbunek do Legionów. Po zakończeniu działań wojennych, w listopadzie 1918 roku Hupka wszedł jako członek Wydziału Powiatowego do Rady Przybocznej przy Komisarzu Polskiej Komisji Likwidacyjnej (PKL) w Kolbuszowej, przyczyniając się tu m.in. do rozwiązania przez PKL komitetu utworzonego przez lewicujących ludowców pod kierownictwem dr Kazimierza Czarnego (naczelnika sądu), który odmówił posłuszeństwa dotychczasowej władzy i sam zamierzał ją objąć w powiecie. Hupka godność marszałka powiatu pełnił formalnie do końca 1933 roku, kiedy nowa ustawa o samorządzie terytorialnym obowiązek przewodniczenia Wydziałem Powiatowym powierzyła każdorazowemu staroście; pozbawiony wszelkich obowiązków, poświęcił się wyłącznie administracji swego majątku w Niwiskach. Reskryptem z 21 września 1935 jako przedstawiciel powiatu kolbuszowskiego został wybrany na członka Lwowskiej Rady Wojewódzkiej[3][4].
Lata wojny i powojenne w życiu Jana edytuj
Gdy w kwietniu 1941 roku Niemcy wysiedlili wieś Niwiska, we dworze Hupki urządzili posterunek żandarmerii polowej SS. On sam zamieszkał u znajomych w Wolicy, w powiecie dębickim. Po zakończeniu wojny cały majątek na podstawie dekretu o reformie rolnej został rozparcelowany i upaństwowiony. Częściowo sparaliżowany i ociemniały Hupka zamieszkał ostatecznie w Kolbuszowej Dolnej, gdzie zmarł 27 marca 1952 roku. Pochowany został w rodzinnym grobowcu na cmentarzu w Niwiskach[2].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)[5]
Przypisy edytuj
- ↑ Trzecie walne zgromadzenie Stronnictwa Prawicy Narodowej : odbyte 7 maja 1910 roku w sali Rady powiatowej w Krakowie / Stronnictwo Prawicy Narodowej, Kraków 1910, s. 33.
- ↑ a b c d Ostatni właściciel [online] [dostęp 2021-03-15] (pol.).
- ↑ 142. Zarządzenie. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 23, s. 188, 30 listopada 1935.
- ↑ Komunikat prasowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 25, s. 214, 31 grudnia 1935.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi na polu pracy narodowej i samorządowej”.
Bibliografia edytuj
- Stanisław Grodziski, Sejm Krajowy Galicyjski 1861–1914, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1993, ISBN 83-7059-052-7, OCLC 830051670.
- Antoni Więch, Historia parafii Niwiska w latach 1918–1945, Kolbuszowa: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna, 2015, ISBN 978-83-60944-66-0, OCLC 922214556.
- Antoni Więch, Polityk, podróżnik, publicysta. Życie dra Jana Hupki (1866–1952), Rzeszów: Libra PL, 2019, ISBN 978-83-952823-4-8.
Linki zewnętrzne edytuj
- Jan Hupka, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-01-18].