Wikipedia

Jan Józef Liszka

starszy sierżant Wojska Polskiego

Jan Józef Liszka, ps. Śmiały (ur. 20 marca 1897 w Rzepienniku Suchym, zm. 7 marca 1949 w Burton on the Wolds) – legionista, uczestnik I i II wojny światowej, więzień łagru i uczestnik bitwy o Monte Cassino.

Jan Józef Liszka
Śmiały
Ilustracja
Jan Liszka w latach 30. XX w.
starszy sierżant starszy sierżant
Data i miejsce urodzenia

20 marca 1897
Rzepiennik Suchy

Data i miejsce śmierci

7 marca 1949
Burton on the Wolds

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Legiony Polskie

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Brązowy Krzyż Zasługi (II RP) Medal Srebrny za Długoletnią Służbę Medal Brązowy za Długoletnią Służbę Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Wojska Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino Gwiazda za Wojnę 1939–1945 (Wielka Brytania) Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania) Medal Obrony (Wielka Brytania) Gwiazda Italii (Wielka Brytania)

Życiorys edytuj

Dzieciństwo i młodość edytuj

Pochodził z rodziny chłopskiej od wieków zamieszkałej we wsi Stronie, parafia Przyszowa nieopodal Limanowej. Jego ojciec Maciej był wójtem gminy, a matka Maria z Sullaków kierowniczką szkoły. Jego stryjną (siostra ojca) była Zofia (Serapiona) Liszka, późniejsza przełożona domu zakonnego Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Bogarodzicy Dziewicy Niepokalanie Poczętej w Dębicy, Sprawiedliwa wśród narodów Świata[1]. Patriotyczna i hołdująca wykształceniu atmosfera domu rodzinnego (starsza siostra Jana – Aniela także nauczycielka, poślubiła kierownika szkoły w Łukowicy, Rocha Kosińskiego[2]) spowodowała zainteresowanie młodego Liszki sprawą niepodległościową. Po ukończeniu szkoły ludowej w rodzinnym Stroniu, uczęszczał do gimnazjum w Nowym Sączu. Od 1913 roku członek Związku Strzeleckiego w Nowym Sączu, pod pseudonimem Śmiały, gdzie poznał się m.in. z Zygmuntem Berlingiem i Bronisławem Pierackim[3].

Legiony i wojna edytuj

1 sierpnia 1914 roku pod dowództwem Kazimierza Pierackiego wyruszył z kompanią strzelców w stopniu starszego szeregowego do Krakowa, gdzie wcielono go do 13 kompanii tworzącego się 1 pułku Strzelców Legionów Polskich. Z tą jednostką (przemianowaną później na kompanię 2 baonu 2-go pułku 1 Brygady) przebył całą kampanię do dnia 15 listopada 1915. Służył w okm 3. pp II Brygady LP. 28 IX 1914 wyruszył na front karpacki, kolejno uczestniczył w kampanii besarabsko-bukowińskiej i wołyńskiej. Pozostawał na froncie do 6 X 1916. W IV 1917 wymieniony we wniosku o odznaczenie austr. Krzyżem Wojskowym Karola i kolejno, jako st. szer. w spisie oficerów, podoficerów i żołnierzy skierowanych na 3. Kurs Wyszkolenia. Po kryzysie przysięgowym (VII 1917) służył w 3. pp Polskiego Korpusu Posiłkowego[4]. Był dwukrotnie ranny (23 grudnia 1914 pod Łowczówkiem, zaś 4 sierpnia 1915 r. pod Samoklęskami). Po wyleczeniu się z ran został przydzielony do 2 kompanii baonu zapasowego Nr 1 w Kozienicach, a następnie do 3 pułku piechoty 2 Brygady Legionów Polskich, walczącej nad Styrem.

 
w zajętym Rzymie 1944 r.

W czasie przejścia 2 brygady do korpusu generała Józefa Dowbor-Muśnickiego przez linię frontu pod Rarańczą 15 lutego 1918 został ranny po raz trzeci i internowany przez władze austriackie w Szaldobos na Węgrzech. Po zakończeniu wobec niego śledztwa wcielony do 20 pułku piechoty armii austriackiej i wysłany na front włoski. Następnie przeniesiony do 10 kompanii lotniczej w Krakowie w charakterze ucznia-pilota. Tu służył w stopniu sierżanta pod komendą hauptmanna Romana Florera[5]. W chwili odzyskania niepodległości pozostał nadal w tym oddziale, przemianowanym na 2 pułk lotniczy. Służył kolejno w 2 Ruchomym Parku Lotniczym, 7-mej i 14-tej eskadrze lotniczej[6].

Życie rodzinne i społeczne edytuj

 
Jan Józef Liszka jako żołnierz II Korpusu

W roku 1921 Jan Liszka ożenił się z Heleną z domu Guszcza (Huszcza), córką Bazylego i Kamili[7]. Razem z żoną zamieszkał na działce siedliskowej w Michałówce[8] nieopodal miejscowości Deraźne[9], o powierzchni 20 hektarów, otrzymanej na podstawie ustawy o nadaniu ziemi żołnierzom Wojska Polskiego w 1923 roku[10].

Jan Liszka ze związku z Heleną pozostawił dzieci: córkę Irenę ur. 1922[11], syna Leopolda ur. 1924 – późniejszego żołnierza 1 Korpusu, uczestnika walk o Berlin i majora lotnictwa, oraz syna Romualda Jerzego ur. 1928[12].

W 1925 roku przeszedł do rezerwy i został przyjęty w charakterze podoficera zawodowego w 24 pułku piechoty w[13] Łucku. Pozostawał w służbie do 1 stycznia 1939, kiedy przeszedł w stan spoczynku w stopniu starszego sierżanta. Po opuszczeniu wojska pracował na gospodarstwie, pełnił funkcję podwójciego gminy Deraźne oraz udzielał się w organizacjach społecznych. Był członkiem Związku Strzeleckiego i Związku Rezerwistów.

W czasie II wojny światowej edytuj

Nie brał czynnego udziału w kampanii jesiennej 1939. Mianowany na stanowisko członka Komisji skupu No 1 w Deraźnem, pełnił funkcje do czasu wkroczenia Armii Czerwonej.

Internowany wraz z żoną i młodszym synem (starsze dzieci były wówczas w szkole w Łucku), został wywieziony na Syberię, do obozu pracy Tiesowaja koło Riabowa w obwodzie archangielskim, gdzie przebywał prawie dwa lata[14].

Po podpisaniu układu Sikorski-Majski z 3 lipca 1941, wraz z innymi polskimi żołnierzami odzyskał wolność i został przyjęty do formowanych Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR gen. dyw. Władysława Andersa. Wraz z II Korpusem w 3 Dywizji Strzelców Karpackich przeszedł szlak cały szlak bojowy. Brał udział w bitwie o Monte Cassino[15].

Ostatnie lata edytuj

Zdemobilizowany w 1947 r., nie powrócił do Polski, obawiając się represji stalinowskich. Pozostał wraz z żoną i młodszym synem na emigracji w Wielkiej Brytanii. Zmarł 7 marca 1949 w Burton on the Wolds, w Leicestershire[16], tam również został pochowany.

Jan Liszka pozostawił po sobie pamiętniki i listy z frontu (obecnie w opracowaniu).

Upamiętnienie

Jan Liszka jest bohaterem filmu autorstwa Bartłomieja i Juliana Czech-Kosińskich, zgłoszonego do konkursu IPN „Kamienie Pamięci – Nieznany Bohater Niepodległości” w roku 2018[17]. Jest nadto bohaterem jednego z opowiadań książki Bartłomieja Czech-Kosińskiego „Opowieści z Kosianki”[18]

Odznaczenia i wyróżnienia edytuj

Polskie:

Zagraniczne:

Przypisy edytuj

  1. ↑ Tomasz Frydel, Michał Kalisz, Elżbieta Rączy, Dzieje społeczności żydowskiej powiatu gorlickiego podczas okupacji niemieckiej 1939–1945, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” (13), 2017, s. 776–783, DOI: 10.32927/zzsim.387, ISSN 2657-3571.
  2. ↑ Bartłomiej Czech-Kosiński, Almanach rodu Kosińskich, Kraków 2017, ISBN 978-83-939994-4-6, s. 41–46; Opowieści z Kosianki, Kraków 2016, ISBN 978-83-939994-2-2, s. 133 i n.
  3. ↑ Życiorys Jana Liszki spisany 21 sierpnia 1931 r. w aktach Centralnego Archiwum Wojskowego.
  4. ↑ Żołnierze Niepodległości [online], zolnierze-niepodleglosci.pl [dostęp 2023-10-03].
  5. ↑ NeoServer, Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie [online] [dostęp 2023-10-03] (pol.).
  6. ↑ Wniosek o odznaczenie Krzyżem niepodległości z 20 lipca 1932 r., Karta rejestracyjna Nr 36 2-giego Ruchomego Parku Lotniczego z 30 kwietnia 1921 r.; kwestionariusz Biura komitetu Krzyża i medalu Niepodległości z 28 lipca 1932 r.; kwestionariusz Biura komitetu Krzyża i medalu Niepodległości z 17 sierpnia 1935 r.; Wniosek o przyznanie starszemu sierżantowi zawodowemu Liszce Janowi Bronzowego Krzyża Zasługi – w aktach Centralnego Archiwum Wojskowego; B. Czech-Kosiński, Almanach rodu Kosińskich, Kraków 2017, s. 55–59.
  7. ↑ Oświadczenie Heleny Liszki przed notariuszem publicznym z lutego 1962 z Cambridge, hrabstwo Cambridge, Wielka Brytania.
  8. ↑ https://kresy.genealodzy.pl/zbior/pdf/osadnicy_wojskowi.pdf (26.01.2018). Więcej informacji na stronie http://wolyn.republika.pl/opisy/derazne-03.html.
  9. ↑ http://wolyn.republika.pl/opisy/derazne-03.html błędnie podaje, że Jan Józef Liszka mieszkał w tej miejscowości, podczas gdy w rzeczywistości był mieszkańcem nieodległej Michałówki.
  10. ↑ Protokół oddania w posiadanie Jana Liszki działki ziemi Nr 3 z 22 czerwca 1923 r.
  11. ↑ Świadectwo narodzenia Iriny Iwanownej Liszki z dnia 28 marca 1950 r., Ukraińska SSR nr 282.
  12. ↑ Decyzja o ustaleniu treści aktu urodzenia Romualda Jerzego Liszki z 20 marca 1962 r., Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Warszawa-Śródmieście, Wydział Spraw Wewnętrznych, SW-I-5/157/97/62.
  13. ↑ https://wbh.wp.mil.pl/pl/skanywyszukiwarka_kartoteka_personalno_odznaczeniowa/?strona=57&szufladka=LIS-LITO
  14. ↑ Listok o nietrudosposobnosti z 6 lutego 1941 r., EC, Nr 099605.
  15. ↑ http://odkrywca.pl/lista-nazwisk-zolnierzy-ii-korpusu-polskiego,651279.html (26.01.2018).
  16. ↑ Certified c opy of an entry of death z dnia 21 kwietnia 1949 r., IM 904419; Akt zgonu wystawiony przez High Court of Justice. The District Probate Registry at Leicester z dnia 9 maja 1949 r., Nr 7.
  17. ↑ Instytut Pamięci Narodowej, Kamienie Pamięci. Nieznany bohater niepodległości [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-10-03] (pol.).
  18. ↑ Bartłomiej Czech-Kosiński, Opowieści z Kosianki, Kraków 2016, s. 133–144.
  19. ↑ Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z Mieczami, Krzyża Niepodległości i Medalu Niepodległości. M.P. z 1932 r. nr 167, poz. 198
  20. ↑ Rozkaz M.S.Wojsk. L.12799/22.
  21. ↑ Rozkaz 27 D.P. Nr 25/28.
  22. ↑ Rozkaz 27 D.P. Nr 28/28.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Józef_Liszka&oldid=73412252”