Wikipedia

Jan Maria Suchomel

polski lekarz rentgenolog, oficer Wojska Polskiego

Jan Maria Suchomel ps. „Janek”, „Doktór” (ur. 21, 22 lub 23 bądź 24 czerwca 1906 we Lwowie, zm. 13 kwietnia 1954) – polski lekarz rentgenolog z tytułem doktora, kapitan lekarz służby zdrowia Wojska Polskiego II RP, podczas II wojny światowej działacz konspiracji, żołnierz Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej, oficer Obwodu „OP-23” ZWZ/AK Sanok, po wojnie major ludowego Wojska Polskiego.

Jan Maria Suchomel
Janek, Doktór
major lekarz major lekarz
Data i miejsce urodzenia

21, 22 lub 23 bądź 24 czerwca 1906
Lwów

Data śmierci

13 kwietnia 1954

Przebieg służby
Lata służby

1928–1952

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
ZWZ–AK
ludowe Wojsko Polskie

Jednostki

Szkoła Podchorążych Sanitarnych,
2 Pułk Strzelców Podhalańskich,
202 Pułk Piechoty,
oddział partyzancki OP-23

Stanowiska

lekarz pułku,
lekarz więzienny,
lekarz garnizonowy

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa (kampania wrześniowa)

Grób Jana Marii Suchomela na cmentarzu Powązkowskim

Życiorys edytuj

Urodził się 21[1] lub 22[2] bądź 24[3][4] czerwca 1906 we Lwowie jako najmłodsze z 11 dzieci Wincenta (zm. 1924) i Anny z domu Fucik. Rodzice byli zatrudnieni w Teatrze Wielkim we Lwowie, ojciec jako muzyk[5][6][7], a matka jako garderobiana. Jan Maria Suchomel był uczniem VII Państwowego Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki we Lwowie[8]. Ukończył gimnazjum we Lwowie. Od 27 lipca 1928 uczył się w Szkole Podchorążych Sanitarnych w Warszawie. Ukończył studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego[4], otrzymując dyplom 20 grudnia 1934. Uzyskał stopień doktora nauk lekarskich, był specjalistą rentgenologiem[9]. 25 maja 1935 został mianowany na stopień podporucznika w korpusie oficerów sanitarnych ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935[10]. Był zatrudniony w szpitalach wojskowych. Pełnił stanowisko lekarza pułkowego 2 pułku strzelców podhalańskich w Sanoku[11] od 22 lipca 1937. Został awansowany do stopnia kapitana. 5 grudnia 1938 został mianowany na stanowisko naczelnego lekarza 202 Rezerwowego pułku piechoty, powstałego w ramach Śląsko-Cieszyńskiej Półbrygady Obrony Narodowej. Do 1939 był członkiem Lwowskiej Izby Lekarskiej[12]. Do 1939, a także w późniejszych latach figurował pod adresem Rynek 15 w Sanoku[13][3].

W okresie mobilizacji 1939 w sierpniu 1939 jednostka została sformowana jako 202 pułk piechoty. Po wybuchu II wojny światowej w szeregach pułku[14] (w składzie 21 Dywizji Piechoty Górskiej w ramach Armii „Karpaty”) J.M. Suchomel odbył szlak kampanii wrześniowej 1939 (Cieszyn, Bielsko-Biała, Pszczyna, Kraków, Tarnogród, Oleszyce). Po klęsce wojny obronnej i rozbiciu pułku Suchomel pracował na stanowisku szefa oddziału rentgenowskiego Szpitala Okręgowego w Chełmie. Stamtąd w okresie trwającej okupacji niemieckiej przedostał się do Sanoka na przełomie kwietnia/maja 1940 (w Krakowie Niemcy przejęli jego mieszkanie). Podczas okupacji niemieckiej zamieszkiwał w Sanoku w poprzednio zajmowanym miejscu, lecz przemianowanym adresem Ringplatz 15[15][16]. Od 1 czerwca 1940 kierował miejscowym Ośrodkiem Zdrowia i pełnił funkcję lekarza miejscowego więzienia[17][18][19]. Zaangażował się w działalność konspiracyjną i został zaprzysiężony w Związku Walki Zbrojnej pod pseudonimem „Janek”, działał także pod kryptonimem „Doktór”[20]. Udzielał pomocy lekarskiej więźniom torturowanym przez gestapo, a jednocześnie był łącznikiem w sieci przekazywanych wiadomości między więźniami a światem zewnętrznym. W zakresie pomocy sanitarnej współpracował z Apteką Obwodową Kawskich w Sanoku[21] (pracował w niej m.in. działacz konspiracji Stanisław Kawski). Funkcjonował w dziale wywiadu więziennego (pod)odcinka łączności działającego pod kryptonimem „Bronisława” w Sanoku, której przewodził Bronisław Nowak ps. „Brzoza”. Brał czynny udział w akcji uwolnienia aresztowanej i osadzonej w więzieniu kurierki Marii Szerockiej ps. „Mucha” (po wstrzyknięciu jej środka wywołującego stan chorobowy, została przewieziona do szpitala, skąd została wykradziona przez działaczy polskiego podziemia)[22]. Ponadto uczestniczył w akcjach dywersyjnych. Pełnił funkcję zastępcy lekarza obwodu „OP-23” ZWZ/AK Sanok od czerwca 1940 do kwietnia 1942[23][24][25]. Od początku 1942, po przekształceniu ZWZ został oficerem Armii Krajowej. Po inwigilacji i rozpracowaniu Suchomela przez Niemców (także z użyciem konfidenta, którym był Franciszek Gorynia) 15 maja 1942 lekarz został aresztowany przez gestapo i od 27 maja 1942 był osadzony w sanockim więzieniu[3][4], poddawany torturom podczas śledztwa. Przebywał tam do 18 sierpnia 1942, po czym został przewieziony do Tarnowa[3]. Następnie był przetrzymywany w Więzieniu Montelupich w Krakowie. Stamtąd, oskarżony o działalność w tajnej organizacji[26], 29 sierpnia 1942 został osadzony w obozie Auschwitz-Birkenau (numer obozowy 62158)[2][4], gdzie najpierw był zatrudniony w komandach roboczych, a potem pracował jako sanitariusz i lekarz w stacji rentgenowskiej w bloku 28 obozowego szpitala[27] (tzw. „rewir”), gdzie również działał w konspiracji. W tym czasie na polecenie władz obozu udał się na teren zlikwidowanego getta będzińskiego (1943/1944), skąd został przekazany do Auschwitz sprzęt medyczny, w tym urządzenia rentgenowskie (wraz z nim pojechał tam Stanisław Lech Zelle)[28]. Po nadejściu frontu wschodniego i ewakuacji obozu Auschwitz-Birkenau, 27 stycznia 1945 został przeniesiony do obozu Mauthausen-Gusen[2] (nr obozowy 119301)[4]. U kresu wojny został oswobodzony 1[4] lub 5 maja 1945.

Po powrocie do Polski przybył do Sanoka w pogorszonym stanie zdrowia[29]. Tam 1 lipca 1945 objął stanowisko dyrektora Szpitala Powszechnego w Sanoku[30]. W kwietniu 1946 został powołany do służby w ludowym Wojsku Polskim w stopniu kapitana, po czym został awansowany na stopień majora[9]. W 1946 udzielał się w życiu politycznym Sanoka jako przedstawiciel PPS[31]. Przez następne sześć lat pracował jako lekarz w szpitalach garnizonowych. Zaangażował się w pomoc wdowom i sierotom po więźniach niemieckich obozów koncentracyjnych. Wskutek choroby Buergera przeszedł zabieg amputacji prawej nogi[32].

Zmarł po długiej chorobie 13 kwietnia 1954 w Warszawie w wieku 48 lat[9][33][34][1]. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie 16 kwietnia 1954 (kwatera 116-6-11)[1]. Jego żoną była Maria z domu Śliwa, z zawodu kreślarka techniczna (zm. w 1975 w wieku 66 lat[1]). Mieli córkę[9], Marię Suchomel Czerwińską, która przekazała potomnym pamięć o swoim ojcu[32].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d Cmentarz Stare Powązki: JAN SUCHOMEL, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2017-04-01].
  2. ↑ a b c Informacje o więźniach. Jan Suchomel. auschwitz.org. [dostęp 2019-02-22].
  3. ↑ a b c d Gefängnis in Sanok. Księga więźniów śledczych 1940-1942 (zespół 134, sygn. 100). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 344 (poz. 837).
  4. ↑ a b c d e f Deklaracje ↓, s. 190.
  5. ↑ Bożena Józefów-Czerwińska. „Doktór”, „Janek” – mjr Jan Maria Suchomel. „Medycyna Rodzinna”. Nr 20 (1), s. 74-79, 2017. Borgis Med. 
  6. ↑ Konsum teatralny. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 190 z 24 sierpnia 1918. 
  7. ↑ Skład osobowy zespołów artystycznych w teatrach polskich (sezon 1922-23). „Scena Polska”, s. 89, Nr 11-12 z 1922. Związek Artystów Scen Polskich. 
  8. ↑ Sprawozdanie Państwowego Gimnazjum VII. im. Tadeusza Kościuszki we Lwowie za rok szkolny 1920/21. Lwów: Fundusz Naukowy, 1921, s. 19.
  9. ↑ a b c d Jan Maria Suchomel. Nekrolog. „Życie Warszawy”. Nr 91, s. 4, 16 kwietnia 1954. 
  10. ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Mianowania. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 8, s. 47, 1 czerwca 1935. 
  11. ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. zozsanok.pl. s. 70-71. [dostęp 2015-06-25].
  12. ↑ Lista członków Lwowskiej Izby Lekarskiej uprawnionych do głosowania do Rady Izby w dniu 17 grudnia 1939 r.. „Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich”, s. 19, Nr 8 z 1939. 
  13. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-07-07].
  14. ↑ Andrzej Brygidyn: Żołnierskimi rzuceni losami. Sanok: 1994, s. 218. ISBN 83-87282-47-2.
  15. ↑ Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1942, s. 80.
  16. ↑ Amtliches Fernsprechbuch für den Distrikt Warschau (Urzędowa Książka Telefoniczna dla Dystryktu Warschau 1942). Warszawa: Deutsche Post Osten (Niemiecka Poczta Wschód), 1942, s. 4.
  17. ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. zozsanok.pl. s. 74. [dostęp 2015-06-25].
  18. ↑ Stanisław Kawski: Apteka obwodowa – pomoc więźniom. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 130. ISBN 978-83-903080-5-0.
  19. ↑ Stanisław Kawski: Rola polskich aptek w działalności ruchu oporu 1939-1945. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 133. ISBN 978-83-903080-5-0.
  20. ↑ Józef Ząbkiewicz. Kurierska drużyna i jej drużynowa. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 3, Nr 33 (504) z 1-10 grudnia 1989. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  21. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 72.
  22. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 106-108.
  23. ↑ Andrzej Zagórski, Konspiracja w Sanoku w okresie okupacji. W latach II wojny światowej i konspiracji w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 744.
  24. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 249.
  25. ↑ Andrzej Brygidyn: Struktura organizacyjna sanockiego Obwodu ZWZ-AK. stankiewicze.com. [dostęp 2015-06-25].
  26. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 136.
  27. ↑ Zdzisław Jan Ryn: Lekarze-więźniowie Auschwitz-Birkenau (3). zrobtosam.com, 2009-11-13. [dostęp 2015-06-25].
  28. ↑ „Zagłada Żydów z Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz”. Nowa publikacja Muzeum. Fragment relacji Stanisława Lecha Zelle. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, 2014-08-19. [dostęp 2015-06-25].
  29. ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. zozsanok.pl. s. 82. [dostęp 2015-06-25].
  30. ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. zozsanok.pl. s. 87. [dostęp 2015-06-25].
  31. ↑ Wiece i zebrania przedwyborcze. „Dziennik Rzeszowski”, s. 3, Nr 287 z 15 grudnia 1946. 
  32. ↑ a b Bożena Józefów-Czerwińska, „Doktór”, „Janek” – mjr Jan Maria Suchomel, „Medycyna Rodzinna”, 1/2017, s. 74-79.
  33. ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. zozsanok.pl. s. 75. [dostęp 2015-06-25].
  34. ↑ Informacja o zmarłych: Jan Suchomel. nekrologi-baza.pl. [dostęp 2015-06-25].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Maria_Suchomel&oldid=73560277”