Wikipedia

Janowiec (roślina)

Janowiec (Genista L.) – rodzaj roślin należący do rodziny bobowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia od ok. 90[5] do ponad 140[3] gatunków. Największe ich zróżnicowanie jest w basenie Morza Śródziemnego, poza tym występują na obszarach Europy, zachodniej Azji i w północnej Afryce, w tym wyspach Makaronezji[5][3]. Rosną na terenach skalistych, w formacjach trawiastych i zaroślowych (często w makii), na skrajach lasów, na wybrzeżach i w miejscach zaburzonych[6].

Janowiec
Ilustracja
Morfologia (janowiec barwierski)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

janowiec

Nazwa systematyczna
Genista L.
Sp. Pl. 709. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Genista tinctoria L.[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Janowiec ciernisty
Janowiec włosisty

Trzy gatunki z tego rodzaju występują jako rodzime w Polsce: janowiec barwierski G. tinctoria, ciernisty G. germanica i włosisty G. pilosa. Przejściowo zawlekany jest janowiec angielski G. anglica, a zadomowionym gatunkiem obcym jest janowiec skrzydlaty Genista sagittalis[7].

Janowiec barwierski G. tinctoria był ważną rośliną barwierską (uzyskiwano z jego kwiatów barwnik żółty, który mieszany z barwnikiem niebieskim z urzetu barwierskiego Isatis tinctoria dawał kolor zielony). Janowce wykorzystywane były także jako rośliny włókniste, lecznicze, ozdobne (okrywowe i na niskie żywopłoty), olejki eteryczne wykorzystywano do wyrobu perfum, nasiona służyły jako substytut kawy[6].

Nazwa naukowa rodzaju powstała z łacińskiej nazwy genesta, genista oznaczającej roślinę służącą do wyrobu mioteł (Cytisus). Od tej nazwy z kolei (planta genista) pochodzi nazwa dynastii Plantagenetów[6].

Morfologia edytuj

 
Janowiec barwierski
 
Janowiec skrzydlaty
 
Janowiec angielski
Pokrój
Byliny, krzewy i niewielkie drzewa osiągające do 6 m wysokości. Pędy czasem cierniste[8], owłosione lub nagie[9].
Liście
Skrętoległe, sezonowe i w dodatku często odpadające na początku sezonu wegetacyjnego, przez co pędy przez jego znaczną część pozostają nagie[8]. Przylistków brak lub drobne[9]. Blaszka składa się z jednego listka lub jest trójlistkowa[8].
Kwiaty
Motylkowe, wyrastają pojedynczo lub skupione po kilka w kątach liści, czasem skupione na końcach pędów w grona[8][9]. Kielich z 5 nierównymi ząbkami, z czego dwa górne zwykle z ząbkami wydłużonymi. Korona zawsze żółta, z żagielkiem szerokim i wąską łódeczką obejmującą pręciki i słupek[8]. Zwężone nasady (paznokcie) łódeczki i skrzydełek zrośnięte z rurką tworzoną przez zrośnięte nitki pręcików, których jest 10[9]. Słupek pojedynczy, z jednego owocolistka, z górną zalążnią zawierającą kilka zalążków[8]. Szyjka słupka długa, znamię główkowate[9].
Owoce
Strąki zwykle podługowate, równowąskie, nagie lub owłosione[9], zawierające zwykle kilka nasion, nierzadko tylko jedno lub dwa[8].

Systematyka edytuj

 
Janowiec etneński
Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae z rodziny bobowatych Fabaceae s.l. W obrębie podrodziny należy do plemienia Genisteae[10].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Genista L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-15].
  4. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].
  5. ↑ a b Erdogan E. Hakki, Bekir Dogan, Ahmet Duran, Esra Martin, Muhittin Dinc. Phylogenetic relationship analysis of Genista L. (Fabaceae) species from Turkey as revealed by intersimple sequence repeat amplification. „African Journal of Biotechnology”. 9, 18, s. 2627-2632, 2010. (ang.). 
  6. ↑ a b c G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 295. ISBN 978-1-900347-80-8.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 87, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 302. ISBN 0-333-73003-8.
  9. ↑ a b c d e f Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Warszawa: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 15.
  10. ↑ Genus Genista L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-15].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Janowiec_(roślina)&oldid=72986453”