Janowo (powiat kwidzyński)
Janowo (niem. Johannisdorf) – wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie kwidzyńskim, w gminie Kwidzyn przy skrzyżowaniu dróg wojewódzkich nr 518 i 525.
| wieś | |
.JPG) Kościół pw. św. Jana Chrzciciela | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
411[2] |
| Strefa numeracyjna |
55 |
| Kod pocztowy |
82-500[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GKW |
| SIMC |
0151153 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kwidzyn  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kwidzyńskiego  | |
 53°48′57″N 18°51′19″E/53,815833 18,855278[1]
| |
Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Janowo. W latach 1954–1971 wieś należała i była siedzibą władz gromady Janowo, po jej zniesieniu w gromadzie Korzeniewo. W latach 1975–1998 należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
We wsi znajdowała się przeprawa promowa na trasie Kwidzyn – Gniew.
Historia edytuj
W 1901 r. zbudowano przez wieś wąskotorową linię kolejową, łączącą stolicę powiatu – Kwidzyn – z Gniewem po zachodniej stronie Wisły. Została ona zlikwidowana skutek przecięcia przez granicę polsko-niemiecką w r. 1920.
W 1920 roku podczas plebiscytu na Powiślu wysoki procent miejscowej ludności opowiedział się za Polską. Janowo (48% głosów polskich) wraz z paroma okolicznymi wioskami wchodzącymi w skład dzisiejszego sołectwa (Bursztych, Kramrowo, Nowe Lignowy i Pólko Małe) zostało przyznane Polsce i stworzyło enklawę na wschodnim brzegu Wisły, potocznie nazywaną Małą Polską (do Polski należał także mały prawobrzeżny skrawek obszaru naprzeciw Kuchni). Granica polsko-niemiecka przebiegała zaledwie 1,5 km na wschód od wsi. Specyfikę tę utrzymano nawet po wojnie, kiedy z trzech gromad (Bursztych, Janowo i Małe Pólko) utworzono gminę Janowo, która pomimo braku łączności lądowej (brak mostu przez Wisłę) należała do lewobrzeżnego powiatu tczewskiego, a nie do komunikacyjnie bardziej dogodnego powiatu kwidzyńskiego.
W okresie międzywojennym ulokowana była tu placówka Straży Celnej „Janowo”.
W sierpniu 1939 roku do Janowa zostały symbolicznie skierowane dwa plutony wojska (jeden z armii czynnej i drugi z formacji Obrony Narodowej). Po wysadzeniu przez wojsko polskie mostów tczewskich i stoczeniu krótkiej walki obronnej oddziały polskie zostały ewakuowane na zachodni brzeg Wisły. Niemcy po wkroczeniu do Janowa rozstrzelali 13 Polaków (wśród nich działaczy plebiscytowych). Na cmentarzu w Janowie znajduje się symboliczna mogiła poświęcona ofiarom zbrodni.
Zabytki edytuj
Według rejestru zabytków NID na listę zabytków wpisane są[4]:
- kościół pw. św. Jana Chrzciciela, 1867-1872, nr rej.: 332/94 z 14.02.1994
- cmentarz przykościelny, nr rej.: j.w.
- brama, nr rej.: j.w.
Kościół z końca XIX w. został zbudowany w stylu neogotyckim, z wieżyczką nadwieszoną nad fasadą[5].
Urodzeni w Janowie edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 44157
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 374 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 51 [dostęp 2019-01-19].
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 s. 49 ISBN 83-7200-631-8