Wikipedia

Janusz Kurbiel

polski geolog

Janusz Kurbiel (ur. 1946, zm. 22 sierpnia 2016 na pokładzie Vagabond'elle przy brzegu Grenlandii) – polski badacz i żeglarz arktyczny mieszkający we Francji, z wykształcenia inżynier[a], założyciel i aktywny działacz stowarzyszenia „Imerpol – Instytut Mórz Polarnych”, organizator i uczestnik licznych wypraw polarnych i projektów żeglarsko-badawczych.

Janusz Kurbiel
Data urodzenia

1946

Data i miejsce śmierci

22 sierpnia 2016
jacht Vagabond'elle zakotwiczony przy brzegu Grenlandii

Zawód, zajęcie

badacz arktyczny, z wykształcenia inżynier elektrotechnik i mechanik

Miejsce zamieszkania

Francja

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

dr klimatologii polarnej
zob. klimat okołobiegunowy

Alma Mater

Politechnika Śląska,
Wydział Górniczy, specjalizacja: Elektrotechnika i Automatyka,
Uniwersytet Paryski (doktorat)

Małżeństwo

Joelle Kurbiel

Strona internetowa

Życiorys edytuj

Urodził się w roku 1946. Ukończył studia na Wydziale Górniczym Politechniki Śląskiej[1] (specjalizacja: Elektrotechnika i Automatyka). Z żeglarstwem zetknął się w Jacht Klubie AZS w Gliwicach, a staż morski odbył jako członek Jacht Klubu AZS w Szczecinie[2][3]. Po zamieszkaniu we Francji zajął się – od roku 1975 wraz z żoną, Joelle – problemami klimatu Arktyki. Janusz i Joelle Kurbiel zastosowali innowacyjną technikę badań polarnych – ekspedycje naukowe na jachtach o specjalnej konstrukcji, zamiast bardziej kosztownego i mniej „elastycznego” zakładania badawczych baz lądowych lub organizowania ekspedycji z użyciem lodołamaczy[4][2].

W roku 1975 Janusz Kurbiel zbudował pierwszy swój jacht Vagabond, należący do popularnej serii „Chatam”. Na tym jachcie w latach 1976–1977 Janusz i Joelle odnieśli spektakularne sukcesy w czasie ekspedycji arktycznych i uzyskali francuską nagrodę Neptune d’Argent[5][6]. Jego następcami były jachty Vagabond'eux (1978, Vagabond II), Vagabond'eur (1987), Exploraglobe Vagabond (1992–1994), Vagabond'elle (1994–1996).

W roku 1996 Janusz Kurbiel otrzymał stopień doktora klimatologii polarnej (zob. klimat okołobiegunowy) na paryskiej Sorbonie[4]. W następnych latach współpracował m.in. z Uniwersytetem Jagiellońskim[7][8]. Wraz z żoną założył stowarzyszenie „Imerpol – Instytut Mórz Polarnych”[2][b], zajmujące się m.in. zbieraniem funduszy na prowadzenie ciągłych badań w strefach polarnych z wykorzystaniem statku badawczego, koordynacją programów naukowych z innymi organizacjami, popularyzacją wyników badań. Fundusze na działalność Imerpol pochodzą ze składek członkowskich, dotacji i darowizn, akcji typu mecenat lub sponsoring. Otrzymał liczne wyróżnienia żeglarskie[4].

Zmarł we śnie 22 sierpnia 2016 roku na jachcie Vagabond'elle, zakotwiczonym w jednej z zatok Grenlandii. Żona doprowadziła jacht do Nuuk. 9 września Joelle i Daniel Kurbiel (syn Janusza) rozsypali prochy zmarłego w wodach Oceanu Arktycznego[10][11].

Joelle Kurbiel została zaproszona, jako gość specjalny, na 19. Ogólnopolskie Spotkania Podróżników, Żeglarzy i Alpinistów (10–12 marca 2017) w Gdyni[12].

Rejsy edytuj

 
Położenie biegunów północnych Ziemi: 1. geograficzny; 2. magnetyczny; 3. geomagnetyczny; 4. niedostępności
 
Grenlandia z lotu ptaka

W latach 1980–1983 Janusz Kurbiel odbył szereg rejsów do Arktyki Kanadyjskiej na zaprojektowanym według własnych koncepcji jachcie Vagabond II. Dopłynął wtedy na odległość 50 mil morskich od północnego bieguna magnetycznego[2]. Do samego bieguna magnetycznego dotarł nieco później, w wyprawie saniami motorowymi[5][13].

Był pomysłodawcą i organizatorem rejsu przebudowanego Vagabond II przez Przejście NW – pierwszego przebycia tej trasy jachtem z zachodu na wschód (załoga: Wojciech Jacobson i Ludomir Mączka, 1984–1988)[c][2][3][14]. W roku 1992 dwukrotnie opłynął Spitsbergen (SY „Vagabond III”), a w roku 1998 podjął, wraz z żoną, żeglarską wyprawę naukowo-badawczą do nieznanych zachodnich brzegów Grenlandii (mały, drewniany jacht „Vagabond'elle”). Kilkuletni program badań niedostępnych rejonów Arktyki (pt. „Wszystkie lądy i morza wokół Bieguna Północnego”) był realizowany wspólnie z prof. Marią Olech z UJ (Instytut Botaniki, specjalistka w zakresie flory wysokogórskiej i kierownik Zakładu Badań i Dokumentacji Polarnej im. Prof. Zdzisława Czeppego)[2][8][7].

Realizując długofalowy plan opłynięcia jachtem wszystkich mórz i lądów wokół bieguna północnego J.J. Kurbielowie nie ograniczają się do badań o charakterze przyrodniczym. Rozwiązują też problemy związane z historią wędrówek wikingów, którzy według nich byli w pełni świadomi trasy swoich wypraw[2].

W roku 2007, w czasie ponad 200-dniowego rejsu do wschodnich wybrzeży Grenlandii, Kurbielowie dotarli do Ziemi Knuta Rasmussena (jedno z miejsc najbardziej niedostępnych). Badania obejmowały zagadnienia klimatyczne (program „Borealis” 2007) i meteorologiczne, w tym poszukiwanie potwierdzenia istnienia zjawisk atmosferycznych, które doprowadziły do rozbicia części floty Eryka Czerwonego na morzu Grenlandzkim (ok. 985 r.)[2][15].

Kolejna wyprawa żeglarsko-badawcza „Vagabond’elle” (2009/2010), podjęta w ramach projektu „Borealis”, prowadziła przez Wyspy Owcze i Islandię do Grenlandii. Kontynuowano badania m.in. z zakresu klimatologii, a ponadto testowano prototypowe urządzenia, projektowane dla tzw. „czystego ekojachtu”[2]. W roku 2012 w naukowo-badawczym rejsie kolejnego jachtu („Marguerite 1”) ponownie wzięła udział prof. Maria Olech[5]. W czasie wyprawy (16 września) załoga[d] przekroczyła Cieśninę Beringa, między Alaską i Syberią (Joelle Kurbiel stała się pierwszą żeglarką, która pokonała Przejście Północno-Zachodnie w obu kierunkach)[7][16].

W roku 2013 Janusz i Joelle Kurbiel po raz trzeci żeglowali przez NW Passage. Brali udział w rejsie turystyczno-badawczym na statku „Le Soleal”. Janusz Kurbiel pełnił na statku funkcję „pilota lodowego” (Ice Master)[5].

Publikacje (wybór) edytuj

Książki i artykuły (wybór spośród ponad 200 publikacji, wydanych w 45 krajach)[4]
  • Po Nowe Ziemie, wyd. Księga Przygody, Gdańsk
  • Mirages et Vikings, wyd. Découverte de l'Aventure, Paryż
  • Exploring the Arctic, wyd. Spirit of Entreprise, Londyn
  • Les Carnets de l'Aventure, wyd. La Mer, Paryż
  • Vagabond. Segel-Abenteuer im Polarmeer, Stuttgart
  • Vagabond et les Aventures Polaires, Paryż
Filmy[4]
  • Le Passage du Nord-Ouest, 52' TF1 – Ushuaia
  • La Route du Pôle, 30' Société Générale
  • Victoire au Pôle, 30' Magazine d'Antenne 2
  • L'Enfant de Nanisivik, 20' TF1
  • Vagabond Pôle Nord, 60' Antenne 2 – Carnets de l'Aventure
  • La Navigation Polaire, 30' FR3 Thalassa
  • Pourquoi Pas? Vagabond, 60' FR3 Thalassa
  • Rêves de Glaces, 4 x 30' Antenne 2 – Carnets de l'Aventure
Wystawy[4]
  • Vagabond'elle, Le Grand Pavois, La Rochelle
  • Expéditions Polaires, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Szczecin
  • Vagabond'eux au Pôle Nord magnétique, face à la Tour Eiffel, Société Générale, Paryż
  • Vagabond'eux, Salon International de la Navigation de Plaisance, Paryż
  • Vagabond, Salon International de la Navigation de Plaisance, Paryż

Wyróżnienia[4] edytuj

12 marca 2017 roku Janusz i Joëlle Kurbielowie otrzymali nagrodę „Super Kolos” za całokształt dokonań żeglarskich,
w szczególności za wiele znaczących rejsów na wody dalekiej północy połączonych z badaniami naukowymi[20].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Ukończył studia na Wydziale Górniczym Politechniki Śląskiej ze specjalizacją Elektrotechnika i Automatyka (informacja, że był geologiem, zamieszczona w książce Jana W. Zamorskiego „Z Marią przez życie i oceany” i części innych źródeł, jest mylna).
  2. ↑ W roku 1997 stowarzyszenie Instytut Mórz Polarnych Imerpol zostało również zarejestrowane w Polsce (adres: Gdańsk, ul. Grunwaldzka 7/2)[9].
  3. ↑ Niemal równocześnie z Vagabond II trasę NWP pokonywał jacht amerykański Belvedere, dowodzony przez Svena Johanssona (długość jachtu: 18 m, rozpoczęcie rejsu: 1983, zakończenie: 1988). Według publikacji R.K. Headlanda z roku 2012, zamieszczonej na stronie Sailing World (A Bonnier Corporation Company, data dostępu: 2012) Belvedere zakończył przejście jako pierwszy. We wcześniejszych publikacjach wskazywano pierwszeństwo Vagabond II.
  4. ↑ Członkami załogi polsko-kanadyjsko-francuskiej było dwoje Polaków Janusz Kurbiel i Maria Olech).

Przypisy edytuj

  1. ↑ op.cit. „Z Marią przez życie i oceany” . Opowieści kapitana Ludomira Mączki. Toronto: White-Red Anchor Publishing, 2010, s. 211 i 214. ISBN 0-9731383-0-2.
  2. ↑ a b c d e f g h i j Kinga Rzucidło: Z historii polskiego jachtingu: Janusz Kurbiel. [w:] Portal dla żeglarzy „Tawerna Skipperów” [on-line]. www.tawernaskipperow.pl, 2011-12-27. [dostęp 2013-02-20]. (pol.).
  3. ↑ a b Wojciech Jacobson: Rejs Jachtu Vagabond II przez Przejście Północno-Zachodnie 1984–1988. [w:] Zeszyty Żeglarskie [on-line]. www.jkazs.szczecin.pl. [dostęp 2015-07-07]. (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g Joelle et Janusz Kurbiel. [w:] Portal Atelier Horn [on-line]. [dostęp 2013-02-21]. (fr.).
  5. ↑ a b c d Calendrier / Calendar. [w:] Kurbiel Explorations [on-line]. kurbiel-explorations.org. [dostęp 2016-12-28]. (fr. • ang.).
  6. ↑ Janusz Kurbiel, Jean-Michel Barrault: Vagabond. Les Aventures Polaires d'Aujourd'hui. Paryż: Éditions Maritimes et d'Outre-mer, 1981, s. 24.
  7. ↑ a b c Mariusz Kopiejka: Przejście Północno-Zachodnie pokonane. [w:] Strona internetowa Uniwersytetu Jagiellońskiego > Aktualności > Wiadomości [on-line]. www.uj.edu.pl, 2012-10-10. [dostęp 2015-07-07]. (pol.).
  8. ↑ a b Olech Maria Agata. [w:] Portal Tatry z-ne.pl [on-line]. z-ne.pl. [dostęp 2013-02-21]. (pol.).
  9. ↑ Instytut Mórz Polarnych Imerpol. [w:] KRS [on-line]. [dostęp 2016-12-28].
  10. ↑ Kurbiel Janusz. [w:] Portal Polskie Żeglarstwo Polarne [on-line]. [dostęp 2016-12-28].
  11. ↑ Redakcja "Żagli": Janusz Kurbiel odszedł na wieczną wachtę. [w:] Żagle [on-line]. ZPR Media S.A., 2016-09-08. [dostęp 2016-09-09].
  12. ↑ Kolosy tuż tuż. [w:] Serwis Kolosy.pl [on-line]. 21 lutego 2017. [dostęp 2017-02-26].
  13. ↑ Les Carnets de l'Aventure, La Mer. Paryż: Selections du Readers Digest, 1984, s. 19.
  14. ↑ Jan W. Zamorski: op.cit. „Z Marią przez życie i oceany”. s. 207–266.
  15. ↑ BOREALIS 2007 (Joëlle i Janusz Kurbiel). [w:] II Spotkanie Podróżników i Eksplorerów, Kraków 15–16 listopada 2008 [on-line]. kolosy.org. [dostęp 2013-02-22]. (pol.).
  16. ↑ Dodano: Janusz Kurbiel: Janusz Kurbiel pokonał Przejście Północno-Zachodnie!. [w:] Portal sportów wodnych [on-line]. www.zagle.com.pl, 2012-09-18. [dostęp 2013-02-21]. (pol.).
  17. ↑ Dotychczasowi laureaci Nagrody Conrada. [w:] Strona internetowa Pomorskiego Okręgowego Związku Żeglarskiego [on-line]. www.pozz.org.pl. [dostęp 2017-05-22]. (pol.).
  18. ↑ Laureaci za dokonania z lat 1999–2009. [w:] Oficjalny Serwis Kolosów [on-line]. kolosy.org. [dostęp 2013-02-22]. (pol.).
  19. ↑ Komunikat jury najwyższych polskich trofeów żeglarskich nagród honorowych „Rejs Roku 2012” i „Srebrny Sekstant”. www.bractwo-kaphornowcow.pl. [dostęp 2013-02-22]. (pol.).
  20. ↑ Laureaci Kolosów (za rok) 2016. [w:] www.kolosy.pl [on-line]. [dostęp 2017-03-12].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Janusz_Kurbiel&oldid=73151927”