Jaskinia na Tomaszówkach Dolnych Czwarta
Jaskinia na Tomaszówkach Dolnych Czwarta – jaskinia znajdująca się w górnej części Doliny Będkowskiej[1] na terenie wsi Bębło w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Wielka Wieś[2]. Pod względem geograficznym jest to obszar Wyżyny Olkuskiej w obrębie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[3].
| Plan jaskini | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | |
| Właściciel |
prywatny |
| Długość |
30 m |
| Deniwelacja |
0 |
| Wysokość otworów |
430 m n.p.m. |
| Wysokość otworów nad dnem doliny |
5 m |
| Ekspozycja otworów |
ku NE, NW |
| Kod |
J.Olk.I-07.56 |
Położenie na mapie gminy Wielka Wieś  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
 50°11′32″N 19°46′41″E/50,192222 19,778056
| |
| Strona internetowa | |
Opis jaskini edytuj
Jaskinia znajduje się w lesie, w trzeciej od dołu grupie skał Tomaszówek Dolnych, w skale schodzącej najniżej do dna doliny. Jest fragmentem większej jaskini zniszczonej przez erozję. Ma dwa otwory. Otwór północno-wschodni to duża wnęka o szerokości 8 m i wysokości 3 m. Jej strop szybko obniża się tworząc ciasne przejście, za którym znów podnosi się tworząc niewielką salkę z silnie skorodowanymi ścianami i kominkiem o wysokości 4 m. Za kolejnym ciasnym przejściem znajduje się niewielki kocioł skalny z wyjściem północno-zachodnim. Za dużym głazem w kierunku południowo-zachodnim odchodzi od kotła korytarz o długości 10 m i płaskim, poziomym dnie. Początkowo korytarz ma wysokość 1,5 m, ale dalej obniża się, zaś jego szerokość dochodzi do 2 m. Na końcu korytarz rozgałęzia się na trzy odnogi. Dwie biegnące na wprost kończą się ślepo, trzecia odbiegająca w lewo jest zablokowana osypiskiem. W osypisku tym jest duży blok oderwanej polewy naciekowej z żebrami naciekowymi[1].
Jest to jaskinia krasowa powstała w wapieniach z okresu jury późnej. Jest silnie skorodowana. Występują w niej kotły wirowe, liczne wżery i drobne kanały. Większe ilości nacieków jaskiniowych znajdują się w osadach na końcu korytarza, poza tym na ścianach są polewy naciekowe, niewielkie stalaktyty i mleko wapienne. Namulisko nienaruszone i obfite. W 10-metrowej długości korytarzu wypełnia znaczną część jego przekroju. Składa się z iłu, gruzu i większych skalnych odłamków[1].
Jaskinia jest wilgotna i występuje w niej przewiew. Jej przyotworowe części znajdują się pod wpływem środowiska zewnętrznego. Światło dociera na odległość około 3 m od otworów. W jego zasięgu na ścianach rozwijają się glony i paproć zanokcica skalna (Asplenium trichomanes). W głębi jaskini występują pająki (głównie sieciarz jaskiniowy Meta menardii), komary, motyl szczerbówka ksieni (Scoliopteryx libatrix). Widziano też ślimaka pomrowa wielkiego (Limax maximus)[1].
Historia poznania edytuj
Jaskinia była miejscowej ludności znana od dawna. W latach 80. XX wieku grotołazi poszerzyli wejście do korytarza za trzecim otworem i usunęli z niego gruz umożliwiając dojście do jego końca[1]. Po raz pierwszy jaskinia została wymieniona przez M. Szelerewicza i A. Górnego w 1986 r. Aktualną jej dokumentację i plan opracował A. Górny w lutym 2009 r.[4] W 1999 r. Pazdur i in. badali nacieki metodą C14[5].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Andrzej Górny, Jaskinia na Tomaszówkach Dolnych IV, [w:] Jaskinie Polski [online], Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [dostęp 2020-07-13].
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza [online] [dostęp 2020-07-13].
- ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998, ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ M. Szelerewicz, A. Górny, Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK Kraj, 1986
- ↑ Pazdur A., Goslar T., Pawlyta M., Hercman H., Gradziński M., Variations of isotopic composition of carbon in the karst environment from southern Poland, Radiocarbon, 1999, vol. 41, Nr 1:81-97