Jawiszów
Jawiszów (przed 1945 niem. Klein Hennersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kamiennogórskim, w gminie Kamienna Góra.
| wieś | |
 Fragment zabudowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
257[2] |
| Strefa numeracyjna |
75 |
| Kod pocztowy |
58-400[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DKA |
| SIMC |
0189894 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kamienna Góra  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kamiennogórskiego  | |
 50°42′25″N 16°03′59″E/50,706944 16,066389[1]
| |
Położenie edytuj
Leży w Kotlinie Kamiennogórskiej (Kotlinie Krzeszowskiej). Przez miejscowość przepływa rzeka Zadrna, dopływ Bobru.
Podział administracyjny edytuj
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa jeleniogórskiego.
Historia edytuj
Wieś była po raz pierwszy wzmiankowana w 1292 roku, w dokumencie w którym książę Bolko I Surowy nadaje cystersom przybyłym z Henrykowa ziemie wcześniej należące do benedyktynów, w tym Jawiszów, wspomniany jako Heinrichisdorf[4]. W 1352 r. książę świdnicki Bolko II Mały potwierdził owe nadania i przywileje. Inne źródła podają jednak, że Jawiszów został włączony w obręb fundacji krzeszowskiej dopiero w 1385 roku. Przed 1400 rokiem istniało tu już wolne sołectwo, należące do klasztoru, przynoszące dla niego rocznie ćwierć marki czynszu. Możliwe jest, że w 1427 roku Jawiszów ucierpiał, bądź też został zniszczony przez husytów, którzy pustoszyli dobra klasztorne. W XVIII wieku była to średniej wielkości wieś rolnicza z klasztornym folwarkiem. W 1765 roku wartość tutejszego majątku klasztornego wynosiła 1850 talarów, mieszkało tu 25 kmieci i 70 chałupników, wśród nich tylko 12 rzemieślników. W okolicy było 10 stawów należących do klasztoru. W 1810 roku miała miejsce sekularyzacja majątków klasztornych na terytorium ówczesnego Królestwa Pruskiego, w tym na Śląsku. Wieś stała się własnością kamery, zachowując jednak nadal formę fundacji. Wieś rozwijała się słabiej, odnotowano nawet znaczny spadek liczby mieszkańców. W 1825 roku we wsi znajdowało się 107 domów, młyn wodny, wolne sołectwo z browarem i gorzelnią. Mieściła się tutaj również szkoła katolicka. Mieszkańcy w tym okresie zajmowali się głównie tkactwem, działało tu aż 66 krosien. W 1840 roku liczba domów zmniejszyła się do 98, doszła jeszcze gospoda, działało 40 krosien, było też 12 innych rzemieślników. W 1899 roku przez grunty należące do Jawiszowa, położone na zachód od wsi, poprowadzono prywatną linię kolejową z Kamiennej Góry do Okrzeszyna. W Jawiszowie powstała stacja kolejowa.
W wyniku zmian granic po II wojnie światowej Dolny Śląsk wraz z Jawiszowem został włączony do Polski. Nie zmieniło to rolniczego charakteru wsi. W dawnym folwarku utworzono PGR. Wieś od połowy XIX w. znacznie wyludniała się, ale po wojnie proces ten spowolniał i Jawiszów ma od dawna w pełni ustabilizowaną liczbę ludności, do czego przyczynia się korzystne położenie i dobre warunki glebowo-klimatyczne, sprzyjające rolnictwu. Wieś jednak nie ma wyraźnych perspektyw rozwojowych. W 1970 r. zlikwidowano linię kolejową i stację.
Zabytki edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest obiekt[5]:
- dawny młyn wodny (nr 36), z XVIII-XIX w.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 45439
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 386 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Dokument fundacyjny Krzeszowa dla cystersów, Krzeszów 1292 (łac.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 56. [dostęp 2012-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
Bibliografia edytuj
- Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 8. Kotlina Kamiennogórska, Wzgórza Bramy Lubawskiej, Zawory, Wrocław: "I-Bis", 1997, ISBN 83-85773-23-1
- Kamienna Góra i okolice. Ilustrowany przewodnik z mapami, Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2007, s.33, ISBN 978-83-60975-25-1