Jazgrza Williamsa

Jazgrza Williamsa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	kaktusowate
Rodzaj	jazgrza
Gatunek	jazgrza Williamsa
	Nazwa systematyczna
	Lophophora williamsii (Lem. ex Salm-Dyck) Coult.; Contr. U.S. Natl. Herb. 3:131. 1894
Synonimy
	Echonocactus williamsii Lem.; Anhalonium williamsii Lem.;
	Echonocactus williamsii Lem.; Anhalonium williamsii Lem.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jazgrza Williamsa (Lophophora williamsii), pejotl, echinokaktus Williamsa, jeżowiec Williamsa^[5]^[6] – gatunek sukulenta pędowego z rodziny kaktusowatych. Jest byliną pochodzącą z pustyń i półpustyń Nowego Meksyku oraz Teksasu.

Morfologia edytuj

Łodyga: Przekształcona w kulisty, mięsisty, szarozielony pęd o wysokości do 15-20 cm. Jest on słabo żeberkowany i nie posiada cierni. Areole wyposażone są we włoski.
Kwiaty: Nieduże, różowego koloru, o wielopłatkowym okwiecie. Wewnątrz kwiatów 1 słupek i liczne pręciki.
Owoc: Jagoda.

Zastosowanie edytuj

Nazwa pejotl pochodzi z języka nahuatl, w którym słowo peyotl oznacza „migotać”, „połyskiwać”. Jest on źródłem wielu alkaloidów z rodziny fenetylamin (głównie meskaliny). Jak wszystkie gatunki Lophophora, rośnie on bardzo wolno, często zanim zakwitnie mija nawet 30 lat. Pejotl w smaku jest gorzki^[7]. Meskalinę kaktus zaczyna wytwarzać po 5 latach, jednak okazy rosnące poza środowiskiem naturalnym i w ziemi o nieodpowiednim składzie biochemicznym dają po zjedzeniu raczej nieprzyjemne dolegliwości żołądkowe niż odurzające, o czym pisał już Stanisław Ignacy Witkiewicz w dziele Nikotyna, Alkohol, Kokaina, Peyotl, Morfina, Eter^[8]:

Preparaty które dostawałem następnie od dr. Rouhier, wydobyte z kaktusów, hodowanych zdaje się na Côte d'Azur, nie dorównują mu [oryginalnemu peyotlowi rosnącemu w naturalnych warunkach] co do zdolności wywoływania wizji, a przewyższają znacznie co do skutków ujemnych.

Eksperymentujący z pejotlem Witkiewicz, głównie w latach 30. XX w., stworzył wiele portretów będąc pod wpływem tej rośliny^[8].

Wzrost zainteresowania pejotlem w latach 70. był spowodowany opublikowaniem wczesnych prac antropologa Carlosa Castanedy. Don Juan Matus, domniemany nauczyciel Castanedy, miał używać nazwy Mescalito w odniesieniu do mocy zwanej „pomocnikiem”, „opiekunem”, która ujawnia się spożywającym pejotl, ucząc ich „właściwego sposobu życia”.

Środowisko naukowe, po początkowej akceptacji i uznaniu, zarzuciło Castanedzie, że w swych pracach zbyt wiele uwagi poświęca środkom psychotropowym i ich działaniu, a za mało elementom kulturowym. Po publikacji kolejnych prac podejrzenia w środowisku naukowym o to, iż cała praca Castanedy to fikcja, nasiliły się do tego stopnia, że w trosce o rzetelność naukową, środowisko antropologów odcięło się od Castanedy i odebrano mu również tytuł doktorski^[9]^[10].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-07] (ang.).
↑ Search results — The Plant List. [dostęp 2011-01-25]. (ang.).
↑ Lophophora williamsii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 327. ISBN 83-214-1305-6.
↑ Zdzisław Jan Ryn, "Medycyna indiańska", Kraków 2007, s. 226.
↑ ^a ^b Stanisław Ignacy Witkiewicz Nikotyna, alkohol, kokaina, peyotl, morfina, eter, 1932.
↑ Robert Marshall: The dark legacy of Carlos Castaneda. [dostęp 2009-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-08)]. (ang.).
↑ Colin Wilson: The Don Juan Affair. [dostęp 2009-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-30)]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Barbara Myerhoff: Pejotlowe łowy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1997. ISBN 83-7006-484-1.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-07] (ang.).

[TPL-3] Search results — The Plant List. [dostęp 2011-01-25]. (ang.).

[iucn-4] Lophophora williamsii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Podbielkowski-1989-5] Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[Szweykowscy-2003-6] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 327. ISBN 83-214-1305-6.

[7] Zdzisław Jan Ryn, "Medycyna indiańska", Kraków 2007, s. 226.

[Witkacy-8] Stanisław Ignacy Witkiewicz Nikotyna, alkohol, kokaina, peyotl, morfina, eter, 1932.

[Legacy-9] Robert Marshall: The dark legacy of Carlos Castaneda. [dostęp 2009-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-08)]. (ang.).

[Affair-10] Colin Wilson: The Don Juan Affair. [dostęp 2009-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-30)]. (ang.).

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[7]

[8]

[9]

[10]