Jerzmanowice-Przeginia

Jerzmanowice-Przeginia
	gmina wiejska
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
TERC	1206042
Wójt	Tomasz Gwizdała (2018)
Powierzchnia	68,39 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 10 885
• gęstość	159,2 os./km²
Nr kierunkowy	12
Tablice rejestracyjne	KRA
	Adres urzędu:ul. Rajska 22; 32-048 Jerzmanowice
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	8
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Jerzmanowice-Przeginia
	Położenie na mapie Polski Jerzmanowice-Przeginia
	50°13′N 19°45′E/50,217500 19,756944
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Jerzmanowice-Przeginia (daw. gmina Jerzmanowice + gmina Przeginia) – gmina wiejska w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie krakowskim.

Tło przyrodniczo-geograficzne edytuj

W ujęciu morfologicznym gmina Jerzmanowice-Przeginia leży na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej, w strefie mezoregionu Wyżyny Olkuskiej. Obszar ten jest zwartym, płytowym blokiem wapieni górnojurajskich ograniczonych od południa Rowem Krzeszowickim i rozciętym przez krótkie, głęboko wcięte doliny. Od wschodu sąsiaduje z Wyżyną Miechowską, od północy z Wyżyną Częstochowską, przy czym granicą jest dolina Białej Przemszy i Brama Wolbromska, od zachodu z Wyżyną Śląską. Przeważająca część Wyżyny Olkuskiej przekracza 400 m n.p.m., przy czym różnica wysokości w stosunku do Rowu Krzeszowickiego i doliny Wisły pod Krakowem przekracza 200 metrów, natomiast najwyższy punkt osiąga wysokość 512,8 m n.p.m. (Skała 502 leżąca na terenie Jerzmanowic, na zachód od doliny Prądnika, nazywana również: Wyjżoł, Grodzisko). Rozcięta jarowymi dolinami część Wyżyny Olkuskiej w obrębie której leży gmina Jerzmanowice-Przeginia można by nazwać Wyżyną Ojcowską (używana również była nazwa Płyta Ojcowska).

Siedziba Urzędu Gminy to Jerzmanowice.

Według danych z 31 grudnia 2008^[2] gminę zamieszkiwało 10 458 osób.

Struktura powierzchni edytuj

Według danych z roku 2002^[3] gmina Jerzmanowice-Przeginia ma obszar 68,39 km², w tym:

użytki rolne: 85%;
użytki leśne: 9%.

Gmina stanowi 5,56% powierzchni powiatu.

Demografia edytuj

W 2013 mieszkało tutaj 10 743 osób^[4].

Dane z 30 czerwca 2004^[2]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	10 426	100	5257	50,4	5169	49,6
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	152,4		76,9		75,6

Dziesiąta pod względem liczby mieszkańców gmina, na 17 gmin powiatu krakowskiego.

Piramida wieku mieszkańców gminy Jerzmanowice-Przeginia w 2014 roku^[1].

Zabytki edytuj

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[5]:

Religia edytuj

Kościół rzymskokatolicki edytuj

Osobne artykuły: Parafia św. Bartłomieja Apostoła w Jerzmanowicach i Parafia św. Katarzyny w Sąspowie.

Kościoły rzymskokatolickie: Jerzmanowice, Przeginia, Racławice, Sąspów, Szklary.

Jerzmanowice posiadają dwa kościoły: parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła oraz dawny kościół szpitalny pw. św. Jana Chrzciciela „Na Gościńcu”. Kościół św. Bartłomieja był pierwotnie drewniany, zbudowany za panowania Kazimierza Wielkiego w 1338. Obecny pochodzi z lat 1827–1830, rozbudowany w 1876. Kościół św. Jana Chrzciciela wzniesiony został wraz ze szpitalem dla ubogich w 1696 z fundacji Jana Sroczyńskiego, uczestnika Odsieczy Wiedeńskiej. W 1529 w przegińskim kościele proboszczem był Marcin Biem z Olkusza – słynny astronom i współtwórca kalendarza gregoriańskiego.

Świadkowie Jehowy edytuj

Wyznawcy zamieszkujący zachodnią część gminy należą obecnie do jednego ze zborów olkuskich, a ze wschodniej części gminy do krakowskich. Działalność rozpowszechniła się po II wojnie światowej. Powstała pierwsza grupa wyznawców w Racławicach.

Dawne grupy wyznawców edytuj

Kalwinizm: Stanisław Szafraniec, wojewoda, kasztelan, był rzecznikiem tolerancji religijnej i ograniczeniem uprawnień Kościoła katolickiego. Brał czynny udział w życiu małopolskiego kościoła protestanckiego. W latach 1550–1555 ufundował w swoich dobrach zbory kalwińskie m.in. w Przegini i Sąspowie. Tamtejsze kościoły pozamieniał na takie zbory.

Miejscowości wchodzące w skład gminy edytuj

Sołectwa edytuj

Czubrowice, Gotkowice, Jerzmanowice, Łazy, Przeginia, Racławice, Sąspów, Szklary.

Pozostałe miejscowości edytuj

Na Księżym Polu, Pod Skałą.

Sąsiednie gminy edytuj

Krzeszowice, Olkusz, Skała, Sułoszowa, Wielka Wieś, Zabierzów.

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b Gmina Jerzmanowice-Przeginia w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Jerzmanowice-Przeginia.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 .

[populacja2016-1] Gmina Jerzmanowice-Przeginia w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[autonazwa2-2] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[autonazwa1-3] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[4] Jerzmanowice-Przeginia.

[5] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]