Jerzy Jankiewicz
Jerzy Stanisław Jankiewicz (ur. 2 lipca?/15 lipca 1913 w Kijowie[1], zm. 25 maja 1942 w rejonie kanału La Manche) – major pilot Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, uczestnik bitwy o Anglię, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari. Pierwszy Polak, który dowodził angielskim dywizjonem myśliwskim[2].
| 2 1/2 zwycięstwa | |
 major pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1932–1942 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
1 pułk lotniczy, |
| Stanowiska |
dowódca: dywizjon 303 i dywizjon 222 RAF |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
    
| |
.svg){kind=small}
Życiorys edytuj
Urodził się w Kijowie, w rodzinie Stanisława Andrzeja i Elżbiety. W 1932 zdał maturę w Korpusie Kadetów nr 3 w Rawiczu[3] i wstąpił do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, którą ukończył 15 sierpnia[4] 1934 roku jako obserwator.
Po ukończeniu szkoły został przydzielony eskadry treningowej 1 pułku lotniczego, skąd został skierowany na kurs szybowcowy do Wojskowego Obozu Szybowcowego w Ustjanowej a następnie na teoretyczny kurs pilotażu do Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie. Po odbyciu tych kursów powrócił w listopadzie 1934 roku do 1 pułku lotniczego, gdzie otrzymał przydział do 13 eskadry towarzyszącej jako obserwator. W 1935 odbył trzymiesięczny praktyczny kurs pilotażu w CWOL w Dęblinie i uzyskał tytuł i uprawnienia pilota. Po czym powrócił do macierzystej 13 eskadry towarzyszącej, gdzie nadal był obserwatorem. 26 listopada 1935 został przeniesiony do 11 eskadry liniowej już jako pilot[5]. 16 marca 1936 ponowne skierowany do eskadry treningowej pułku, a później na kurs wyższego pilotażu do Lotniczej Szkoły Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu, który ukończył 17 lipca 1936 uzyskując uprawnienia pilota myśliwskiego. We wrześniu 1936 został przeniesiony do 113 eskadry myśliwskiej, w której był pilotem, a następnie zastępcą dowódcy eskadry, a jednocześnie w okresie od 1 do 24 sierpnia 1937 pełnił obowiązki dowódcy 114 eskadry myśliwskiej. Od 1 czerwca do grudnia 1938 roku był urlopowany z wojska, a po powrocie do 1 pułku lotniczego w styczniu 1939 roku został dowódcą plutonu obsługi samolotów eskadry szkolnej pułku. 9 marca 1939 roku został oficerem taktycznym IV/1 dywizjonu myśliwskiego[5]. W lipcu 1939, jako pilot znający język angielski został skierowany wraz z ppor. pil. Michałem Liniewskim i technikiem lotniczym Feliksem Świątkiem do Wielkiej Brytanii, gdzie odbył praktykę w pilotażu samolotu Hawker Hurricane i wrócił do Polski w końcu sierpnia 1939.
Od 2 września 1939 był w dyspozycji Dowódcy Lotnictwa z przydziałem na instruktora pilotażu samolotów Hawker Hurricane, które miały być dostarczone z Wielkiej Brytanii w ramach brytyjskiej pożyczki na cele wojenne. 11 września 1939 udał się do Rumunii wraz z zespołem, który miał odebrać spodziewaną dostawę samolotów Hawker Huricane w porcie Konstancji. Wobec odwołania tej dostawy, przez Jugosławię i Grecję 23 października 1939 dotarł do Francji. 27 października 1939 zgłosił się do polskiej Stacji Zbornej Lotnictwa w Lyonie, a następnie został skierowany do Stacji Zbornej w Le Bourget pod Paryżem[3]. Od lutego 1940 w Wielkiej Brytanii nadzorował przeróbkę samolotu pasażerskiego Lockheed L-14 Super Electra należącego do PLL LOT w celu przystosowania go do lotów kurierskich do okupowanej Polski. Upadek Francji spowodował zaniechanie tych działań, gdyż loty z Wielkiej Brytanii nie były możliwe. Wtedy też został przydzielony do lotnictwa myśliwskiego i skierowany do Centrum Lotnictwa Polskiego w Blackpool, gdzie odbył przeszkolenie teoretyczne i 17 lipca 1940 został skierowany do 15 Szkoły Pilotażu Początkowego RAF w Carlisle, a po jej ukończeniu 1 sierpnia został skierowany do 6 Oddziału Wyszkolenia Bojowego RAF.
17 sierpnia 1940, po ukończeniu szkolenia, otrzymał przydział do 601 dywizjonu myśliwskiego RAF jako pilot. Od tego czasu rozpoczął loty bojowe w trwającej wówczas bitwie o Anglię. W tym dywizjonie latał do 22 października 1940 roku, zestrzelił w tym czasie 1 samolot na pewno, 1 prawdopodobnie i 1 uszkodził. 23 października 1940 został przydzielony do 303 dywizjonu myśliwskiego, w którym na początku 1941 roku został przeszkolony w pilotażu na samolotach Supermarine Spitfire i rozpoczął na nich loty bojowe. 21 lutego 1941, w związku z ukończeniem tury lotów bojowych, został przeniesiony na naziemne stanowisko dowodzenia dywizjonu. 13 kwietnia 1941 wrócił do lotów bojowych i został dowódcą eskadry A dywizjonu, a od 5 maja eskadry B dywizjonu 303. 9 sierpnia[4] 1941 został dowódcą dywizjonu 303, funkcję tę pełnił do dnia 19 listopada 1941, kiedy ukończył drugą turę bojową i został skierowany na odpoczynek operacyjny.
15 maja 1941, wspólnie z sierż. Wacławem Giermerem, zestrzelił samolot Junkers Ju 52, na pokładzie którego zginął generał pułkownik (Generaloberst) Ulrich Grauert wraz ze swym sztabem[5].
W czasie odpoczynku operacyjnego pełnił funkcję oficera ds. wyszkolenia myśliwskiego w sztabie płk. Pawlikowskiego, oficera łącznikowego w Dowództwie Lotnictwa Myśliwskiego RAF.
6 maja 1942, po ukończeniu przepisowego okresu odpoczynku operacyjnego, otrzymał przydział do 124 dywizjonu RAF, w którym wykonał kilka lotów bojowych jako dowódca eskadry. Następnie 20 maja 1942 został dowódcą brytyjskiego 222 dywizjonu myśliwskiego. Był pierwszym Polakiem, któremu powierzono stanowisko dowódcy brytyjskiego dywizjonu[3].
25 maja 1942 na czele dowodzonego przez siebie dywizjonu odbywał lot bojowy w ramach operacji o kryptonimie „Rodeo 51", na tzw. swobodne polowanie w rejonie Dunkierki. Na początku lotu, z powodu awarii samolotu, musiał wycofać się z niej dowódca Skrzydła North Weald, a Jankiewicz przejął dowodzenie całą formacją[3]. W czasie tej operacji na zachód od Dunkierki doszło do walki z myśliwcami niemieckimi, w trakcie której jego samolot (nr ser. AD233, znaki ZD-F) został zestrzelony i wpadł do morza. Ciała pilota nigdy nie odnaleziono. Inny pilot brytyjski zestrzelony w tej walce dostał się do niewoli[6].
Zestrzelenia edytuj
W okresie swojej kariery myśliwskiej uzyskał wynik zwycięstw: 2 1/2 – 1 i 1/3 – 2. Został sklasyfikowany na 101. pozycji na liście „Bajana”.
Zestrzelenia pewne:
- Bf 109 – 25 września 1940
- Ju 52 – 15 maja 1941 (wspólnie z sierż. pil. Wacławem Giermerem)
- Bf 109 – 22 czerwca 1942
Zestrzelenia prawdopodobne:
- Bf 110 – 4 września 1940
- Bf-109 – 6 lipca 1941 (wspólnie z ppor. pil. Bolesławem Drobińskim i sierż. pil. Stanisławem Bełzą)
Uszkodzone samoloty wroga:
- Bf-109 – 17 sierpnia 1940
- Bf-110 – 17 października 1941
Awanse edytuj
- podporucznik obserwator (11 sierpnia 1934)
- porucznik pilot (19 marca 1938)
- kapitan pilot (20 marca 1941)
- major pilot (1 września 1941)
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (5 września 1941) nr 9171[7]
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie) (1 lutego 1941 – dwukrotnie, 24 czerwca 1941)
- Medal Lotniczy (dwukrotnie)[8]
- Odznaka za Rany i Kontuzje
- Distinguished Flying Cross (19 września 1941)
Wizerunek pilota został umieszczony na samolocie myśliwskim MiG-29 nr 54 z 23 Bazy Lotnictwa Taktycznego[9].
Przypisy edytuj
- ↑ Taką datę podał we własnoręcznie sporządzonym życiorysie; w większości dokumentów widnieje 14 lipca 1913 roku.
- ↑ Andrzej R. Janczak Ostatni lot, Warszawa 1979, s. 91
- ↑ a b c d Pierwszy Polak - dowódca jednostki RAF. polska1918-89.pl. [dostęp 2019-02-21].
- ↑ a b Olgierd Cumft, Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich.... s. 300.
- ↑ a b c Jerzy Jankiewicz. polishairforce.pl. [dostęp 2019-02-21].
- ↑ ASN Wikibase Occurrence # 195700. ASN Aviation Safety WikiBase. [dostęp 2024-02-04]. (ang.).
- ↑ Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 - 1945, Koszalin 1997, s. 424.
- ↑ Jankiewicz Jerzy Stanisław. listakrzystka.pl. [dostęp 2019-02-21].
- ↑ Myśliwce z portretami wybitnych pilotów. polska-zbrojna.pl, 1 marca 2015. [dostęp 2016-01-31]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Wojtek Matusiak. Pierwszy Polak – dowódca jednostki RAF. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”. 8–9 (129–130) (sierpień – wrzesień 2011), s. 181-185. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. ISSN 1641-9561.
- Cumft Olgierd; Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich : poległych, zmarłych i zaginionych 1939-1946. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1989, s. 300. ISBN 83-11-07329-5.