John Russell (1. hrabia Russell)

brytyjski polityk

John Russell (ur. 18 sierpnia 1792 w Londynie, zm. 28 maja 1878 tamże) – brytyjski polityk wigowski i liberalny oraz dwukrotny premier Wielkiej Brytanii (1846–1852 i 1865–1866). Dziadek Bertranda Russella.

John Russell
Ilustracja
John Russell (1861)
Data i miejsce urodzenia

18 sierpnia 1792
Londyn

Data i miejsce śmierci

28 maja 1878
Londyn

Premier Wielkiej Brytanii
Okres

od 30 czerwca 1846
do 23 lutego 1852

Przynależność polityczna

Wigowie

Poprzednik

Robert Peel

Następca

Lord Derby

Premier Wielkiej Brytanii
Okres

od 29 października 1865
do 28 czerwca 1866

Przynależność polityczna

Partia Liberalna

Poprzednik

Lord Palmerston

Następca

Lord Derby

Faksymile
Odznaczenia
Order Podwiązki (Wielka Brytania) Krzyż Wielki Orderu Św. Michała i Św. Jerzego (Wielka Brytania)

Wczesne lata życia edytuj

Był młodszym synem Johna Russella, 6. księcia Bedford, i Georgiany Byng, córki 4. wicehrabiego Torrington. Jego starszym bratem był Francis Russell, 7. książę Bedford. Wykształcenie odebrał w Westminster School oraz na Uniwersytecie Edynburskim. Studiował tam trzy lata, ale nie uzyskał tytułu naukowego[1].

Kariera polityczna edytuj

Od 1813 r. Russell zasiadał w Izbie Gmin, najpierw z ramienia stronnictwa wigów, następnie Partii Liberalnej. Do 1820 r. reprezentował okręg wyborczy Tavistock (z przerwą w latach 1817–1818). Następnie reprezentował okręg wyborczy Huntingdonshire. W latach 1826–1830 był reprezentantem okręgu Bandon. Następnie przez rok ponownie reprezentował Tavistock, by w latach 1831–1832 reprezentować okręg Devon. Po jego podziale w 1832 r. reprezentował jego południową część. W 1835 r. zmienił okręg na okręg wyborczy Stroud. Od 1841 r. reprezentował okręg wyborczy City of London.

Należał do reformatorskiej grupy wewnątrz frakcji wigów, działał w kierunku zniesienia Test-Aktu, reformy parlamentarnej i emancypacji katolików. Swoją pierwszą mowę na forum Izby Gmin wygłosił 30 maja 1814 r. i skrytykował w niej plan unii szwedzko-norweskiej. W latach 1830–1834 był członkiem gabinetu lorda Greya jako płacmistrz armii. Był głównym pomysłodawcą Great Reform Act z 1832 r. i nadzorował jego przeprowadzenie przez parlament. W 1834 r. został przewodniczącym Izby Gmin. Po krótkim epizodzie rządów konserwatystów w latach 1834–1835 ponownie stanął na czele izby niższej oraz otrzymał tekę ministra spraw wewnętrznych. Na tym stanowisku działał na rzecz wolności wyznaniowej oraz doprowadził do demokratyzacji władz samorządowych angielskich miast. W latach 1839–1841 był ministrem wojny i kolonii, pozostając jednocześnie przewodniczącym Izby Gmin.

Jako przywódca opozycji popierał działania premiera Peela zmierzające do zniesienia ustaw zbożowych. W wyniku zniesienia tych ustaw nastąpił podział wewnątrz Partii Konserwatywnej i upadek gabinetu Peela. Na czele rządu stanął Russell. Jego gabinet musiał zmierzyć się m.in. z klęską głodu w Irlandii. Przeprowadzono również kilka reform społecznych. Z biegiem czasu narastał też konflikt z ambitnym ministrem spraw zagranicznych lordem Palmerstonem. Kiedy w 1851 r. Palmerston samowolnie uznał zamach stanu księcia Ludwika Napoleona we Francji, został zdymisjonowany ze stanowiska. Gabinet Russella upadł niedługo później, na początku 1852 r.

W koalicyjnym gabinecie lorda Aberdeena w 1852 r. otrzymał stanowiska ministra spraw zagranicznych i przewodniczącego Izby Gmin. Ten ostatni urząd sprawował do 1855 r. Ministrem spraw zagranicznych był do roku 1853. Razem z Palmerstonem doprowadził do przystąpienia Wielkiej Brytanii do wojny krymskiej. W latach 1853–1854 był ministrem bez teki, a w latach 1854–1855 Lordem Przewodniczącym Rady. Po upadku rządu Aberdeena w 1855 r. przez krótki czas był ministrem kolonii w rządzie Palmerstona, ale rychło zrezygnował z tego stanowiska.

Russell powrócił do polityki w 1859 r., obejmując powtórnie stanowisko ministra spraw zagranicznych. W czasie powstania styczniowego reprezentował w polityce brytyjskiej kierunek ostrożny i nieżyczliwy Polakom. Jego próby pośredniczenia w wojnie domowej w Stanach Zjednoczonych i sporze duńsko-niemieckim pozostały bezskuteczne. W 1861 r. otrzymał tytuł 1. hrabiego Russell i zasiadł w Izbie Lordów. W latach 1865–1866 po raz drugi był premierem. W tym czasie przeprowadził umiarkowane reformy społeczne i polityczne.

Po objęciu władzy przez konserwatystów w 1866 r. lord Russell przeszedł na polityczną emeryturę. Zmarł w 1878 r. Tytuł parowski odziedziczył jego wnuk, Frank.

Lord Russell napisał: Recollections and Suggestions (1873), My Life and Adventures (1923).

Gabinety lorda Russella edytuj

Pierwszy gabinet, czerwiec 1846 – luty 1852 edytuj

Zmiany

  • lipiec 1847 r. - Henry Labouchere zastępuje lorda Clarendona na stanowisku przewodniczącego Zarządu Handlu, jego następcy na stanowisku Głównego Sekretarza Irlandii nie wchodzą w skład gabinetu, Thomas Babington Macaulay opuszcza gabinet, jego następcy na stanowisku Paymaster-General nie wchodzą w skład gabinetu
  • styczeń 1849 r. - Francis Baring zastępuje lorda Aucklanda na stanowisku pierwszego lorda Admiralicji
  • marzec 1850 r. - lord Carlisle zastępuje lorda Campbella na stanowisku Kanclerza Księstwa Lancaster
  • lipiec 1850 r. - lord Truro zastępuje lorda Cottenhama na stanowisku lorda kanclerza, lord Seymour zastępuje lorda Carlisle’a na stanowisku Pierwszego Komisarza ds. Lasów
  • 1851 r. - Paymaster-General lord Granville i sekretarz ds. wojny Fox Maule zostają członkami gabinetu
  • grudzień 1851 r. - lord Granville zastępuje lorda Palmerstona na stanowisku ministra spraw zagranicznych, jego następcy na stanowisku Paymaster-General nie wchodzą w skład gabinetu
  • luty 1852 r. - Fox Maule zastępuje lorda Broughtona na stanowisku przewodniczącego Rady Kontroli, jego następcy na stanowisku sekretarza ds. wojny nie wchodzą w skład gabinetu

Drugi gabinet, październik 1865 – czerwiec 1866 edytuj

Osobny artykuł: Drugi rząd lorda Russella.

Zmiany

  • luty 1866 r. - lord de Grey zastępuje Charlesa Wooda na stanowisku ministra ds. Indii, lord Hartington zastępuje de Greya na stanowisku ministra wojny

Przypisy edytuj

  1. John Prest, Lord John Russell, University of South Carolina Press, 1972, str. 11–13

Linki zewnętrzne edytuj