Josipina Turnograjska

Josipina Urbančič Turnograjska (ur. 9 lipca 1833, zm. 1 czerwca 1854 w Grazu) – słoweńska pisarka i poetka epoki romantyzmu

Rys biograficzny edytuj

Josipina Turnograjska (1833-1854) przyszła na świat w mieście Turn w regionie Dolna Kraina. W domu uczyła się muzyki (bardzo dobrze grała na pianinie) oraz łaciny i greki. Była bardzo utalentowana językowo – języka francuskiego nauczyła się sama bez pomocy żadnego nauczyciela. Była bardzo dobrze wykształconą kobietą jak na tamte czasy. Jeden z jej nauczycieli – Lovr Pintarj zaszczepił w niej duch iliryzmu, dzięki niemu Josipina zaczęła pisać po słoweńsku. W roku 1850 zaręczyła się z Lovrem Tomanom – poetą i politykiem, który studiował w Gradcu (Zagrzebiu). Ze względu na odległość narzeczeni przez pewien czas mieli ze sobą tylko kontakt listowny. Ich korespondencja zawiera ponad tysiąc listów. W roku 1853 Josipina przeprowadziła się do Gradca, gdzie rok później zmarła z powodu odry i komplikacji przy porodzie. W chwili śmierci miała 21 lat. Została pochowana w Gradcu na cmentarzu świętego Lenarta.

Twórczość edytuj

Josipina Turnograjska jest pierwszą słoweńską pisarką. Na jej twórczość duży wpływ miał jej nauczyciela Lovr Pintarj i jej narzeczony Lovr Toman. Pisała po słoweńsku, co w tamtych czasach było rzadkie. Na początku jej twórczość nie została dobrze przyjęta. Janez Trdina w liście do jej narzeczonego napisał: „Kobiety powinny stać przed piecem lub przed kołyską – a nie trzymać długopis! To nie jest dla nich zawód.” Później jednak przyznał, że twórczość Turnograjskiej zasługuje na uznanie. Josipina Turnograjska napisała 38 nowel. Na początku pisała prozę głównie o charakterze moralizatorskim i pouczającym, później jednak zaczęła rozwijać swój warsztat i tworzyła również dzieła o innej tematyce: historycznej, politycznej i społecznej. Swoje dzieła wydawała w „Slovenski čbeli” i „Zori”. Jednym z jej najsławniejszych opowiadań jest Nedolžnost in sila, która opowiada o miłości między mężczyzną z królewskiego rodu i dziewczyną z niższych warstw społecznych. Zachowane zostały trzy wiersze Turnograjskiej, nie napisała ich więcej, gdyż do swojej poezji miała bardzo krytyczny stosunek. Jeden z nich Noč na grobu został zainspirowany wizytą na grobie ojca pisarki.

Dzieła edytuj

Żadne z jej dzieł jeszcze nie zostało przetłumaczone na język polski.

Proza:

Boris
Carigrajski Patriarh
Cesar v Ljubljani
Domoljubje
Donava
Hoja iz Preddvora na Turn
Izdajstvo in sprava
Jelen
Jesen
Kakor bo božja volja, tako pa bo.
Katarina, ruska carica
Lep izgled ljubezni do sovražnikov
Marul
Moč vesti
Na grobu Prešerna
Nedolžnost in sila
Nepoznani dvobojnik
Nesrečen prepir
Nikola Zrinji, največji slavjanski vojak
Očetova kletev
Petelin
Poljski rodoljub
Pomlad
Popotnik
Povračilo
Razvaline Pustiga grada
Rožmanova Lenčica
Slavljanski mučenik
Sodba Bretislavova
Spitignejev in udova
Sprava
Svatoboj puščavnik
Svoboda
Svobodoljubna Slavjanka
Trdoslav
Vilica
Vojvoda Ferdinand Brannšveigovski in francozki v vojski vjeti oficirji
Zvestoba do smrti

Poezja:

Zmiraj krasna je narava
Noč na grobu
Smreka

Bibliografia edytuj

Boža Krakar-Vogel, Darinka Ambrož, Vinko Cuderman Branja 2