Jukon

terytorium Kanady

Jukon (ang. i fr. Yukon) – terytorium Kanady. Graniczy z Terytoriami Północno-Zachodnimi od wschodu, z Kolumbią Brytyjską na południu i Alaską na zachodzie. Północną granicę terytorium stanowi wybrzeże Morza Beauforta.

Jukon
Yukon
terytorium
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Kanada

Stolica

Whitehorse

Data powstania

1898

Kod ISO 3166-2

CA-YT

Premier

Sandy Silver

Zarządzający

Angélique Bernard

Powierzchnia

482 443 km²

Populacja (IV 2011)
• liczba ludności


34 377[1]

• gęstość

0,071 os./km²

Numer kierunkowy

867

Kod pocztowy

YT

Strefa czasowa

UTC -7 brak czasu letniego (przydomek „Yukon Standard Time” (YST) nadany przez rząd Jukonu)[2]

Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba Senat

1

Liczba Izba Gmin

1

Położenie na mapie
Położenie na mapie
Strona internetowa

Geografia Jukonu edytuj

Ukształtowanie powierzchni edytuj

Zachodnia granica Jukonu wyznaczona jest przez południk 141°W, początkowo przechodzący przez najdalej wysunięte na północ pasmo Kordylierów. W tym paśmie znajdują się 3 większe przełęcze: Chilkat, Chilkoot i White Pass, będące przejściami na terytorium amerykańskiej Alaski. W Jukonie znajduje się najwyższy szczyt Kanady – góra Logan, wznosząca się 5959 m n.p.m. W Jukonie znajduje się także 20 innych szczytów o wysokości ponad 3000 m n.p.m. Południową część powierzchni zajmuje równina pomiędzy Kordylierami na południowym zachodzie, a górami Selwyn na wschodzie i Ogilvie na północy. Wyżyna przecięta jest licznymi rzekami stanowiącymi dorzecze rzeki Jukon i porośnięta jest tajgą przechodzącą na północy w tundrę. Północną część Jukonu, począwszy od równoleżnika 66°N, stanowi nizina opadająca w kierunku północnych wybrzeży morskich. Północną granicą Jukonu jest 200-kilometrowy odcinek wybrzeża Morza Beauforta. Do terytorium należy też jedna wyspa morska – Herschel, która jest parkiem narodowym

Wody śródlądowe

Jukon jest terytorium o stosunkowo niewielkim udziale wód śródlądowych (1,7%) w ogólnej powierzchni. W Jukonie brak jest wielkich jezior. Do największych należą Kluane, Laberge, Kusawa i kilka mniejszych. Wszystkie one są rozlewiskami dopływów rzeki Jukon. Obok dorzecza tej rzeki, terytorium przecina gęsta sieć dorzeczy rzek Porcupine i Peel i Mackenzie. Duża część wód uwięziona jest w lodowcach w wyższych partiach gór.

Klimat edytuj

 
Jesień w Narodowym Rezerwacie Dzikiej Przyrody, Nizina Jukońska

W Jukonie panuje klimat subarktyczny. Średnia temperatura utrzymuje się powyżej +10 °C jedynie przez 4 miesiące w roku. Średnia temperatura w lipcu, najcieplejszym miesiącu roku, wynosi +14 °C. W pogodne dni lipca temperatura w słońcu może osiągnąć nawet +32 °C. Poza kołem polarnym na przemian panuje dzień polarny i noc polarna. Długie zimy, rozpoczynające się już w październiku i trwające do maja, są bardzo zimne. Temperatury utrzymują się w przedziale od –20 do –30 °C. Zważywszy jednak na silne północne wiatry temperatury odczuwalne są dużo niższe. Najniższa temperatura została zanotowana w 1947 w Snag i wynosiła –62 °C. Jukon jest raczej suchym obszarem – średnie roczne opady wynoszą 250 mm na równinach i 600 mm w górach. Niewielkie opady powodują, że średnia pokrywa śnieżna wynosi zaledwie 50 do 70 cm, znacznie mniej niż w wielu rejonach Kanady położonych znacznie dalej na południe.

Zasoby naturalne edytuj

W Jukonie znajdują się bogate pokłady minerałów, przede wszystkim: złoto, srebro, gaz ziemny oraz nieeksploatowane od 1998 rudy ołowiu i cynku. Znaczna powierzchnia Jukonu pokryta jest lasami, które dostarczają surowca dla przemysłu drzewnego. Spadek rzek wykorzystywany jest do produkcji energii elektrycznej.

Historia Jukonu edytuj

Osobny artykuł: Historia Jukonu.

Jukon stał się terenem kolonizacji przez kompanie handlowe, najpierw Kompanię Północno-Zachodnią, a potem Kompanię Zatoki Hudsona od końca XVIII w. i przez pierwszą połowę XIX w. Potem, wraz z załamaniem się rynków na wyroby skórzane i futrzarskie, ponownie opustoszał. W 1867 region Jukonu wszedł pod administrację kanadyjską jako Dystrykt Jukon, część Terytoriów Północno-Zachodnich. W 1908 wobec konieczności rozszerzenia administracji w czasie gorączki złota w Klondike, Jukon został oddzielnym terytorium. Po wygaśnięciu gorączki złota pozostał terytorium, z bardzo ograniczoną administracją. Dopiero w drugiej połowie XX w. nastąpiło powolne odradzanie się terytorium, głównie w wyniku nowych odkryć geologicznych i rozwoju turystyki.

Demografia edytuj

Według danych szacunkowych Kanadyjskiego Urzędu Statystycznego, Jukon w IV 2011 zamieszkiwało 34 377 mieszkańców, co oznacza wzrost liczby ludności o 13,2% w porównaniu ze spisem ludności w 2006 (terytorium zamieszkiwało wówczas 30 372 osoby).

Jukon jest oficjalnie dwujęzyczny, jego językami urzędowymi są angielski i francuski. Język angielski jest językiem ojczystym dla 87,8%; natomiast francuski dla 3,7% mieszkańców (2006)[3].

Religia edytuj

 
Kościół katolicki w Dawson City
 
Kościół anglikański w Dawson City

Struktura religijna (2011)[4]:

Gospodarka edytuj

W Jukonie w 2002 zatrudnionych było 13 458 osób. Całkowity dochód terytorialny wyniósł 1211 mln dolarów kanadyjskich.

Głównymi gałęziami gospodarki Jukonu są:

  • górnictwo – od kiedy zaniechano wydobycia cynku i ołowiu, wydobywa się złoto, srebro i gaz ziemny. Wartość wydobytych surowców w 2002 przekroczyła 75 mln dolarów.
  • turystyka – w turystyce znajduje zatrudnienie prawie 30% zatrudnionych. Jukon oferuje unikalne możliwości uprawiania aktywnej turystyki – spływy kajakowe, konne wędrówki, myślistwo, wędkarstwo i wspinaczkę górską.
  • przemysł leśny – 75 tys. km² lasów przeznaczonych jest pod wyręb. Ogranicza go niewielki roczny przyrost drzewostanu.
  • łowiectwo i rybołówstwo – łowiectwo jest ciągle ważnym elementem lokalnej gospodarki, w której znajduje zatrudnienie wielu Indian.
  • rolnictwo – jest niewielkim, lecz stale wzrastającym sektorem gospodarki. Sprzedaż lokalnych produktów rolnych, głównie ziemniaków, przynosi 2 mln dolarów rocznie.

Polityka edytuj

Zgromadzenie Legislacyjne Jukonu edytuj

Zgromadzenie Legislacyjne wybierane w powszechnych wyborach w jednomandatowych okręgach składa się z 18 deputowanych.

Obecnie (2021) mandaty podzielone są następująco:

Premier Jukonu edytuj

Premier Jukonu jest szefem rządu terytorialnego. Posiada on bardzo szerokie uprawnienia, pozwalające prowadzić skuteczne rządy, jeśli tylko ma zapewnione poparcie w zgromadzeniu legislacyjnym. Premierem zostaje lider partii zdobywającej większość w zgromadzeniu. Jeśli z jakichś powodów w czasie trwania sesji zgromadzenia przewodniczący rządzącej partii zostaje zmieniony, następuje automatyczna zmiana na stanowisku premiera Jukonu.

Rząd Jukonu edytuj

  • Department of Community Services – Departament Spraw Komunalnych
  • Department of Economic Development – Departament Rozwoju Gospodarczego
  • Department of Education – Departament Edukacji
  • Department of Energy, Mines, and Resources – Departament Energetyki, Górnictwa i Zasobów Naturalnych
  • Department of Environment – Departament Ochrony Środowiska
  • Department of Finance – Departament Finansów
  • Department of Health & Social Services – Departament Zdrowia i Spraw Socjalnych
  • Department of Highways and Public Works – Departament Robót Publicznych
  • Department of Justice – Departament Sprawiedliwości
  • Department of Tourism and Culture – Departament Turystyki i Kultury
  • Public Service Commission – Komisja ds. Służb Publicznych
  • Women’s Directorate – Dyrektoriat ds. Kobiet
  • French Language Services Directorate – Dyrektoriat Usług Pomocy w Języku Francuskim
  • Executive Council Office – Biuro Rady Wykonawczej

Przypisy edytuj