Justyn, imię świeckie Błagoje Popović (ur. 25 marca 1894 w Vranje, zm. 25 marca 1979 w Ćelije) – serbski mnich prawosławny, teolog, święty Serbskiego Kościoła Prawosławnego.

Justyn
Błagoje Popović
archimandryta
Ilustracja
Kraj działania

Jugosławia

Data i miejsce urodzenia

25 marca 1894
Vranje

Data i miejsce śmierci

25 marca 1979
Ćelije

Miejsce pochówku

Monastyr Ćelije

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Serbski Kościół Prawosławny

Śluby zakonne

1915

Diakonat

1920

Prezbiterat

1922

Życiorys edytuj

Młodość edytuj

Urodził się w rodzinie kapłana prawosławnego Spiridona Popovicia i jego żony Anastazji. Od swoich rodziców przejął głęboką wiarę: wielokrotnie udawał się razem z nimi na pielgrzymki, od czternastego roku życia czytał regularnie Biblię[1].

Po ukończeniu czterech klas szkoły podstawowej w rodzinnym Vranje został skierowany, zgodnie z rodzinną tradycją, na naukę w dziewięcioletnim seminarium św. Sawy w Belgradzie. Tam jednym z jego nauczycieli był późniejszy święty Mikołaj (Velimirović), którego poglądy miały ogromny wpływ na postawę przyszłego mnicha[1]. W 1914 Blagoje Popović ukończył naukę w seminarium. Pragnął wstąpić do monasteru, jednak z powodu wybuchu I wojny światowej i pogarszającego się zdrowia rodziców musiał przełożyć tę decyzję[1]. Po wybuchu wojny służył jako pielęgniarz w szpitalach wojskowych w Nisz oraz na terenie Kosowa. W czasie służby, zimą 1914, zaraził się tyfusem i do stycznia 1915 przebywał w szpitalu w Niszu. W tym samym roku udał się do Skadaru, gdzie złożył wieczyste śluby zakonne, przyjmując imię Justyn na cześć św. Justyna Męczennika[1].

Mnich edytuj

Po wstąpieniu do monasteru mnich Justyn udał się do Piotrogrodu, gdzie przez rok uczył się w seminarium duchownym. W tym czasie zapoznał się również z duchowością prawosławia rosyjskiego i z postaciami jego najbardziej czczonych świętych[1]. Następnie, za radą Mikołaja (Velimirovicia), podjął studia w Szkole Teologicznej w Oxfordzie. Studiował tam do maja 1919, jednak nie obronił końcowej dysertacji doktorskiej poświęconej filozofii i religii w twórczości Fiodora Dostojewskiego[1]. Wówczas duchowny wrócił do Belgradu, a następnie udał się do Sremskich Karłowic, gdzie wykładał w seminarium duchownym[1]. We wrześniu 1919 rozpoczął naukę w szkole teologicznej w Atenach i po dwóch latach uzyskał dyplom doktora teologii[1]. W 1920 przyjął święcenia diakońskie[1]. W 1921 ponownie podjął pracę w seminarium w Karłowicach Sremskich. W 1922 patriarcha serbski Dymitr wyświęcił go na kapłana[1].

Hieromnich Justyn, ze względu na prowadzony ascetyczny tryb życia, zaczął zyskiwać w swoim kraju znaczny autorytet duchowy. Wielu duchownych i świeckich zwracało się do niego z prośbami o rady i wsparcie duchowe[1]. Sam mnich utrzymywał bliskie kontakty ze przebywającym w Królestwie SHS zwierzchnikiem Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego poza granicami Rosji metropolitą Antonim (Chrapowickim) oraz biskupem Janem (Maksymowiczem)[1].

Teolog edytuj

W 1923 został redaktorem naczelnym pisma prawosławnego Życie chrześcijańskie, na łamach którego opublikował swoje prace doktorskie (nieprzyjętą z Oxfordu i obronioną z Aten), opracowane przez siebie przekłady żywotów świętych greckich, syryjskich i słowiańskich oraz artykuły patrologiczne. W 1930[2], po krótkim okresie pracy jako wykładowca Akademii Teologicznej w Prizrenie, hieromnich Justyn udał się razem z biskupem Józefem (Cvijoviciem) na Zakarpacie, gdzie miał pomagać hierarsze w organizacji Kościoła prawosławnego na terenie zdominowanym przez grekokatolików[1]. Doświadczenia z Zakarpacia skłoniły go do opracowania trzytomowej pracy poświęconej prawosławnej teologii dogmatycznej. Już po publikacji pierwszego tomu uzyskał tytuł profesora dogmatyki w seminarium św. Sawy w Belgradzie[1].

W 1938 współtworzył Serbskie Towarzystwo Filozoficzne (Srpsko filosofsko društvo). Od tego czasu ważny element jego prac i wystąpień publicznych stanowiły analizy i komentarze dotyczące bieżących wydarzeń politycznych i społecznych. W pracach publikowanych przez II wojną światową szczególnie krytycznie odnosił się do cywilizacji zachodnioeuropejskiej[1].

Po II wojnie światowej edytuj

 
Grób Justyna (Popovicia) w Ćelije

Po proklamowaniu Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii hieromnich Justyn (Popović) został zmuszony do rezygnacji z pracy akademickiej[1]. Zamieszkiwał odtąd w różnych monasterach: Kaleniciu, Ovćarze, Sukovie i Rawanicy. 14 maja 1948 osiedlił się w monasterze Ćelije, gdzie żył do swojej śmierci. W klasztorze Ćelije otrzymał godność archimnadryty. Doprowadził do założenia w nim pracowni ikonograficznej oraz wzniesienia kaplicy św. Jana Chryzostoma, spisał 12 tomów żywotów świętych. Pozostawał autorytetem moralnym dla wiernych Serbskiego Kościoła Prawosławnego, którzy nadal odwiedzali go z prośbami o wsparcie duchowe[1]. Wśród jego uczniów duchowych byli późniejsi hierarchowie Cerkwi serbskiej: metropolita Amfilochiusz (Radović), metropolita Atanazy (Jevtić), biskup Artemiusz (Radosavljević), biskup Ireneusz (Bulović)[3] oraz przyszły arcybiskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego poza granicami Rosji Marek (Arndt)[4].

Poglądy edytuj

Justyn (Popović) szczególną czcią otaczał św. Sawę, którego uważał za największego architekta bogoczłowieczej kultury prawosławnej. Był współtwórcą koncepcji świętosawia – ideologii łączącej prawosławie z nacjonalizmem serbskim[5]. Jego koncepcje teologiczne bliskie są filozofii personalizmu chrześcijańskiego[6]. Wypowiadał się przy tym zdecydowanie przeciwko ekumenizmowi, twierdząc, że Kościoły prawosławne powinny dążyć jedynie do nawrócenia na prawosławie chrześcijan innych wyznań. W 1968 przeciwstawił się również koncepcji zwołania soboru panprawosławnego (przyczyniając się znacznie do upadku tejże inicjatywy), argumentując, że część Cerkwi lokalnych pozostaje pod wpływem partii komunistycznych i nie reprezentuje pełni nauki swojej religii[7]. Katolicyzm określał natomiast jako watykanizm, groźną herezję, która miała zgubny wpływ na rozwój cywilizacji zachodnioeuropejskiej[8].

Bogaty dorobek Justyna (Popovicia), poruszającego w swoich tekstach zarówno tematykę prawosławnej dogmatyki, historii Kościoła i hagiografii, jak i komentującego współczesne wydarzenia na świecie, stał się inspiracją dla serbskiego ruchu nacjonalistycznego formującego się w latach 80. i 90. XX wieku. Archimandryta razem ze swoim nauczycielem duchowym Mikołajem (Velimiroviciem) został wówczas uznany za głównego wyraziciela duchowości serbskiego prawosławia, jednak z jego tekstów upowszechniane były jedynie te, w których występował przeciwko cywilizacji zachodniej oraz odwoływał się do serbskich mitów narodowych[9].

Kanonizacja edytuj

Po śmierci Justyna (Popovicia) jego nieformalny kult pojawił się w monasterach góry Athos (głównie Simonopetra[3]). W 2010 kanonizował go Serbski Kościół Prawosławny[10].

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q ks. D. Rogich, Life Of Our Father Justin Archimandrite of Chelije. serfes.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-07)]..
  2. biskup Sawa (Vuković), Srpski jerarsi od devetog do dvatesetog veka, Evro Beograd, Unireks Podgorica, Kalenić Kragujevac, 1996, s.262.
  3. a b D. Gil, Prawosławie.., s. 169.
  4. Марк, архиепископ Берлинский и Германский и Великобританский (РПЦЗ) (Арндт Михаил).
  5. D. Gil, Prawosławie.., s. 21 i s. 40.
  6. D. Gil, Prawosławie..., s. 167.
  7. D. Gil, Prawosławie..., s. 218-219.
  8. D. Gil, Prawosławie..., s. 179.
  9. D. Gil, Prawosławie..., s. 169-170.
  10. M. Kalina, Kanonizacja o. Justyna (Popowicza).

Bibliografia edytuj

  • Dorota Gil, Prawosławie Historia Naród. Miejsce kultury duchowej w serbskiej tradycji i współczesności, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005, ISBN 83-233-1951-0, OCLC 69347941.