Wikipedia

Kałwągi

wieś w województwie warmińsko-mazurskim

Kałwągi (niem. Kaltwangen[4]) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Korsze. W latach 1946–1954 wieś jako siedziba gromady była częścią dawnej Gminy Sątoczno (Laukinikowo). W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś jest siedzibą sołectwa, do którego oprócz niej należy jeszcze Wetyn i Kamień[5].

Kałwągi
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

kętrzyński

Gmina

Korsze

Liczba ludności (2022)

79[2]

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

11-430[3]

Tablice rejestracyjne

NKE

SIMC

0478724

Położenie na mapie gminy Korsze
Mapa konturowa gminy Korsze, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Kałwągi”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kałwągi”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Kałwągi”
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego
Mapa konturowa powiatu kętrzyńskiego, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Kałwągi”
Ziemia54°13′22″N 21°03′38″E/54,222778 21,060556[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Części wsi edytuj

Integralne części wsi Kałwągi[6][7]
SIMC Nazwa Rodzaj
0479184 Wetyn przysiółek

Historia edytuj

 
Budynek dawnej szkoły

Kałwągi powstały w XIV wieku jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim. Obszar wsi powiększony został w roku 1359 o dwie morgi przez wielkiego mistrza krzyżackiego Winricha von Kniprode. Wieś miała wówczas obszar 50 włók z których 5 należało do sołtysa. Czynsz wynosił pół grzywny i w naturze dwie kury od włóki. We wsi była też karczma. Wieś w tym czasie należała do parafii w Sątocznie.

W 1913 roku Kałwągi należały do dóbr grafa Fritza zu Eulenburga w Prośnie. W roku 1939 w Kałwągach działała dwuklasowa szkoła.

Po wojnie światowej powstała tu szkoła podstawowa, która w 1970 roku miała 8 oddziałów. Szkoła ta była filią Szkoły Podstawowej w Sątocznie wybudowanej w 1964. Szkoła filialna w Kałwągach funkcjonowała do końca roku szkolnego 1977/78. We wrześniu 1978 została włączona do Zbiorczej Szkoły Podstawowej w Sątocznie[8].

27 sierpnia 2013 r. odsłonięto kamień pamiątkowy, upamiętniający myśliwych z majątku w Prośnie, którzy zginęli na frontach I wojny światowej a odnowiony przez Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Regionu "Dolina Gubra". Gościem honorowym uroczystości był hrabia Udo zu Eulenburg, syn fundatora pomnika. W uroczystości odsłonięcia brał udział nadleśniczy Nadleśnictwa Bartoszyce Zbigniew Pampuch oraz burmistrz Korsz Ryszard Ostrowski.

Zabytki i obiekty historyczne edytuj

Pamiątkowy głaz, ufundowany przez hrabiego Fritza zu Eulenburg, właściciela majątku w Prośnie, upamiętniający myśliwych z majątku w Prośnie, którzy zginęli na frontach I wojny światowej: Karla Zachau z Kałwąg, Fritza Steinbecka z Błuskajm Małych i Gustava Heinricha z Sajny Wielkiej. Dawniej kamień znajdował się obok drewnianej leśniczówki. Gdy w styczniu 1945 roku na te tereny wkroczyła Armia Czerwona, pomnik został ostrzelany z broni palnej (ślady kul widoczne do dzisiaj). W 2013 r. kamień został odnowiony i udostępniony przez stowarzyszenie "Dolina Gubra". Obecnie kamień ten ustawiony jest na skrzyżowaniu dróg leśnych w pobliżu Kałwąg. Obok znajduje się leśne miejsce odpoczynku z drewnianym stołem i ławkami. Tablica informacyjna, stojąca obok kamienia, zawiera tłumaczenie widniejących na nim napisów oraz archiwalne zdjęcie, wykonane przy pomniku w 1925 roku[9].

  •  
    leśne miejsce pamięci
  •  
    Kamień pamiątkowy
  •  
    tablica informacyjna

Ochrona przyrody edytuj

Teren Kałwąg łącznie z przysiółkiem Wetyn wchodzi w skład obszaru Natura 2000, a mianowicie obszaru specjalnej ochrony ptaków Ostoja Warmińska. Ponadto na północ od wsi znajduje się Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber[10].

Demografia edytuj

W roku 1785 we wsi były 24 domy, a w 1817 było ich 22 z 215 mieszkańcami. W 1925 we wsi mieszkało 125 osób. W 1933 - 201 mieszkańców. W roku 1939 - 172 mieszkańców. W 1970 - 183 mieszkańców, w 2006 w Kałwągach mieszkały 103 osoby, w 2016 – 116 osób.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 48850
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 413 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ RÖSSEL (RESZEL). Skala 1:100 000. Warszawa: Wojskowy Instytut Geograficzny, 1928.
  5. ↑ Obwieszczenie NR 1/2017 Rady Miejskiej w Korszach z dnia 28 grudnia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Statutu Gminy Korsze. 4 stycznia 2018. [dostęp 2022-05-04]. (pol.).
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  8. ↑ kronika Szkoły Podstawowej w Sątocznie (rok szkolny 1978/79)
  9. ↑ Andrzej Grabowski: Kałwągi: kamień w lesie, czyli pamiątka przeszłości. mojemazury.pl, 2013-08-29. [dostęp 2022-05-02]. (pol.).
  10. ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska: geoserwis mapy. [dostęp 2022-05-07]. (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, Pojezierze, Olsztyn, 1978. (s. 190-191 opis wsi)
  • Rudolf Grenz, Der Kreis Rastenburg, Marburg/Lahn, 1976. (s. 307 Eulenburg, str. 514 demografia)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kałwągi&oldid=72541434”