Kalman Segal
Kalman Segal, hebr. קלמן סגל (ur. 29 grudnia 1917 w Sanoku, zm. 18 maja 1980 w Jerozolimie) – polsko-izraelski pisarz, poeta, dziennikarz radiowy. Pisał w języku polskim i jidysz.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
pisarz |
Życiorys edytuj
Urodził się 29 grudnia 1917 w Sanoku[1]. Jego rodzicami byli: Ita Manaster i Leib Segal (rolnik). Dom rodzinny Segalów znajdował się w Sanoku przy ówczesnej ulicy Królewskiej 25 (pierwotnie budynek figurował pod numerem konskrypcyjnym 893)[2].
Kalman Segal ukończył siedem klas Publicznej Szkoły Powszechnej im. Władysława Jagiełły w Sanoku. W latach 1932–1935 uczęszczał do klasy o profilu humanistycznym w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Królowej Zofii w Sanoku. Był tam w jednym oddziale szkolnym z innym późniejszym pisarzem, Marianem Pankowskim. Będąc w VI klasie w roku szkolnym 1934/1935 z dniem 21 stycznia 1935 został skreślony z listy uczniów z powodu niepłacenia czesnego[3]. W młodości w Sanoku związał się z ruchem komunistycznym[4].
Po wybuchu II wojny światowej wraz z rodzicami przedostał się przez San do ZSRR, gdzie cała rodzinę zesłano do łagru na Kołymie. O doświadczeniach tych lat traktowała napisana później książka „Uchodźcy”, która jednak nie miała szans ukazania się w PRL-u.
Po powrocie do Polski po wojnie i krótkim tu pobycie, wyjechał z matką (ojciec zmarł w łagrze) do obozu dla uchodźców żydowskich w Linzu. Na emigracji po raz pierwszy opublikował swoje utwory literackie w czasopismach wydawanych w Austrii, takich jak „Ojfgang” i „Unterwegns”.
W 1947 wrócił do Polski. Mieszkał krótko m.in. w Sosnowcu i Chorzowie, ale ostatecznie osiedlił się w Katowicach. Początkowo pracował jako nauczyciel, a od 1952 został członkiem zespołu redakcyjnego Polskiego Radia w Katowicach, gdzie pisał liczne słuchowiska radiowe i dokonywał adaptacji tekstów literackich. W tym czasie wydał debiutancki tomik wierszy w języku jidysz pt. "Lider" (1952) i został członkiem Związku Literatów Polskich. Debiut prozatorski Segala – książka "Opowiadania z zabitego miasteczka" z 1956 roku – zapoczątkował okres jego kilkunastoletniej kariery pisarskiej, która spotykała się z dobrym odbiorem zarówno krytyków, jak i czytelników. Równolegle do polskojęzycznych tomów prozy w kraju pojawiło się także kilka ich wersji napisanych w jidysz. Ponadto Segal był bardzo płodnym publicystą; jego felietony i recenzje (niektóre w ramach stałej rubryki autorskiej) regularnie zamieszczano w tytułach regionalnych (np. „Dziennik Zachodni”, „Nowiny Rzeszowskie”, „Trybuna Opolska”) i w periodykach ogólnopolskich („Perspektywy”, „Widnokrąg”, „Panorama”, „Przyjaciółka”), w tym także poświęconych życiu artystycznemu („Odra”, „Tygodnik Kulturalny”, „Życie Literackie”, „Kultura”). Drukowano go jednocześnie za granicą w wielu czasopismach żydowskich, były to m.in.: „Naje Welt” (Tel Awiw), „Jeruszalaimer Almanach” (Jerozolima), „Di naje prese” (Paryż), „Idisze Kultur” (Nowy Jork), „Ojfgang” (Linz), „Sowietisz hejmland” (Moskwa) i „YKUF” (Buenos Aires).
Przygnębiony kampanią antysemicką zainicjowaną przez Gomułkę w Marcu 1968, w listopadzie 1969 Kalman Segal wyemigrował na znak protestu i solidarności z Polski do Izraela. Spędził tam ostatnią dekadę swojego życia, pracując dla radia Kol Israel i pisząc recenzje do czasopism artystycznych. Wydał również kilka zbiorów wierszy i prozy w języku hebrajskim oraz jidysz.
Tematyka polskojęzycznych utworów Segala w dużej mierze wiąże się ze wspomnieniami z okresu dzieciństwa spędzonego w Sanoku: obejmują one wątki autobiograficzne i ukazują specyfikę życia na polsko-żydowsko-ukraińskim pograniczu kulturowym. Wspomnienia te opisane są zwłaszcza w tomach Kochankowie w Sodomie, Opowiadania z zabitego miasteczka, Nad dziwną rzeką Sambation, Dolina zielonej pszenicy, Kij i kadzidło, Przygoda w miasteczku i Miłość o zmierzchu. Inne tomy prozatorskie poruszają także tematykę współczesną, a ich różnorodność stylistyczna dowodzi wszechstronnego warsztatu pisarskiego Segala.
Upamiętnienie edytuj
Poeta Janusz Szuber napisał wiersz pt. Kalman Segal, wydany w tomikach poezji pt. Czerteż z 2006 oraz Pianie kogutów z 2008[5][6].
W Sanoku przed kamienicą przy Rynku 14 została ustanowiona ławeczka pamięci Kalmana Segala[7], odsłonięta w październiku 2007[8][9]. 21 czerwca 2014 na fasadzie budynku Gimnazjum nr 2 im. Królowej Zofii w Sanoku została odsłonięta tablica upamiętniająca trzech absolwentów tego gimnazjum, którymi byli literaci trzech narodowości: Ukrainiec Bohdan Ihor Antonycz (1909-1937), Żyd Kalman Segal (1917-1980) i Polak Marian Pankowski (1919-2011). Tablica została umieszczona przy wejściu do budynku i odsłonięta 21 czerwca 2014 podczas Światowego Zjazdu Sanoczan. Inskrypcja głosi: Pamięci wybitnych literatów, wychowanków Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii w Sanoku w okresie międzywojennego dwudziestolecia reprezentujących trzy narodowości tworzące ówczesną społeczność naszego Miasta: Bohdana Ihora Antonycza 1909–1937, Kalmana Segala 1917–1980, Mariana Pankowskiego 1919–2011. Sanok, 21 czerwca 2014 – Światowy Zjazd Sanoczan. Ponadto przy szkole zasadzono trzy dęby szypułkowe honorujące tych pisarzy, w tym drzewo nazwane „Kalman”.
W czerwcu 2017 roku rozpoczęto cykl wydarzeń kulturalnych i edukacyjnych upamiętniających setną rocznicę urodzin pisarza[1].
Twórczość edytuj
po polsku edytuj
|
w jidysz edytuj
|
Przypisy edytuj
- ↑ a b Magdalena Ruta: Kalman Segal – życie i dzieło. Wprowadzenie. [dostęp 2017-10-16].
- ↑ Akta miasta Sanoka. Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931 r. (zespół 135, sygn. 503). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 94.
- ↑ XLVIII. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1934/1935. Sanok: 1935, s. 19.
- ↑ Nad dziwną rzeką Sambation 1957 ↓, s. 5-11.
- ↑ Janusz Szuber: Czerteż. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006, s. 22. ISBN 83-08-03913-8.
- ↑ Janusz Szuber: Pianie kogutów. Kraków: Wydawnictwo „Znak”, 2008, s. 107. ISBN 978-83-240-0941-1.
- ↑ Ławeczki poświęcone słynnym sanockim literatom. www.sanok.pl. [dostęp 2012-07-21]. (pol.).
- ↑ Ławeczka Segala – już na Rynku. biblioteka.sanok.pl. [dostęp 2013-09-22]. (pol.).
- ↑ Ławeczka Kalamana Segala. gazeta.pl, 2013-09-19. [dostęp 2013-09-22]. (pol.).
- ↑ Bolesław Lubosz. Opowieści z zapomnianych miasteczek. „Trybuna Robotnicza”. Nr 117, s. 3, 17 maja 1956.
- ↑ Urodzaj literacki na Śląsku. Z wizytą u naszych literatów. Kalman Segal. „Nowiny”. Nr 36, s. 3, 5-15 września 1961.
- ↑ Bolesław Lubosz. Książki. „Kochankowie w Sodomie”. „Trybuna Robotnicza”. Nr 134, s. 3, 8 czerwca 1966.
Literatura przedmiotu edytuj
- Kalman Segal: Nad dziwną rzeką Sambation. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1957.
- Tomasz Korzeniowski. Kalman Segal: bibliografia. Sanok, 1989.
- Magdalena Ruta: Pomiędzy dwoma światami. O Kalmanie Segalu. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2003. ISBN 83-7188-606-3.
- Archiwariusz zabitego Miasteczka. Rzecz o Kalmanie Segalu. Tomasz Chomiszczak, Leszek Puchała, Janusz Szuber (red.). Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka, 2008. ISBN 978-83-60822-51-7.
- Wspomnienie Kalmana Segala, W 70 rocznicę urodzin. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 6, Nr 36 (435) z 20-31 grudnia 1987.
Linki zewnętrzne edytuj
- Anna Maria Szczepan-Wojnarska: Kalman Segal. [w:] Wirtualny Sztetl [on-line]. www.sztetl.org.pl. [dostęp 2019-02-03].
- Grażyna Kuźnik: Kalman Segal w Sosnowcu: Poeta wybrał miasto, gdzie kamienie obmyte są krwią. Dziennikzachodni.pl, 2013-03-22. [dostęp 2015-07-28].
- Strona upamiętniająca stulecie urodzin Kalmana Segala (wersja archiwalna). [dostęp 2017-10-16].