Kaplica św. Jana Ewangelisty w Baħar iċ-Ċagħaq (Naxxar)
Kaplica Świętego Jana Ewangelisty (malt. Il-knisja ta’ San Ġwann Evangelista, ang. St. John the Evangelist Chapel) – rzymskokatolicka kaplica leżąca administracyjnie w miejscowości Baħar iċ-Ċagħaq w granicach Naxxar na Malcie. Świątynia znajduje się przy Triq il-Wirt Naturali, na rogu Triq San Ġwann Evanġelista[1].
| |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Adres |
Triq il-Wirt Naturali c/w Triq San Ġwann Evanġelista | ||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Archidiecezja | |||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Malty  | |||||||||||||
Położenie na mapie Morza Śródziemnego  | |||||||||||||
 35°56′07,3″N 14°27′30,2″E/35,935361 14,458389
| |||||||||||||
Historia edytuj
Achille Ferres przytoczył w swojej książce Descrizione Storica delle Chiese di Malta e Gozo (1866) historię powstania kaplicy. Została ona zbudowana przez bogatego właściciela ziemskiego z Għargħur, jako wotum za uratowanie przed porwaniem przez piratów berberyjskich. Powstanie kaplicy datuje się na wczesne lata XVIII wieku[2]. Historię powtarza Alfie Guillaumier w Bliet u Rħula Maltin (Malta’s Towns and Villages w tłum. Terry’ego Asphara)[3], a także Anthony M. Brincat w Kappelli Maltin[4]. Chociaż Ferres nie podaje dokładnej daty zbudowania kaplicy ani nazwiska fundatora, to ostatnie – Giovanni Portelli – można go znaleźć w akcie notarialnym notariusza Giuseppe Debono z 5 sierpnia 1759, w którym fundator wyposażył kaplicę we wszystkie potrzebne rzeczy[4][5], zaś księżom odprawiającym w kaplicy mszę w święto jej patrona oraz w święto św. Wawrzyńca, a także wiernym w tych mszach uczestniczącym zlecił dawać po garści orzechów laskowych[5].
Architektura edytuj
Nie jest znany architekt istniejącego dziś kościoła. Kaplica została zbudowana z lokalnego wapienia globigerynowego.
Wygląd zewnętrzny edytuj
Kaplica, zbudowana jest na podwyższeniu z czterema stopniami. Fasada ma na końcach dwa wysokie pilastry w stylu doryckim, utrzymujące belkowanie, na którym znajduje się fronton w stylu Vignola z niszą z posągiem św. Jana trzymającego Ewangelię[3]. Na końcach dwa ozdobne elementy w kształcie jajka. Nad drzwiami znajduje się krótki gzyms, a nad nimi ślepe okno. Ciekawostką jest to, że kaplica ta nie posiada dzwonnicy, lecz jedyny dzwon, na którym widnieje data 1792, wisi w latarni bezokiennej kopuły[3]. W belkowaniu herb rodziny Portelli[4].
Wnętrze kaplicy edytuj
Od wewnątrz kaplica uformowana jest na planie kwadratu, z czterema podwójnymi pilastrami, nieco wysokimi jak na niewielkie rozmiary wnętrza. Utrzymują one łuki i pendentywy, na których opiera się kopuła. Ołtarz znajduje się w półokrągłym prezbiterium, nad ołtarzem obraz tytularny Święty Jan Ewangelista otoczony pięknym retabulum, rzeźbionym motywami w stylu rokoko, aniołami, orłem (atrybutem św. Jana Ewangelisty), monogramem maryjnym[5], liśćmi palmowymi i chmurami. Po bokach obrazy Święty Paweł oraz Święty Wawrzyniec[5]. Na pokrytym płaskorzeźbami sklepieniu konchowym prezbiterium znajduje się owalny obraz na drewnie Bóg Ojciec. Na dwóch pilastrach flankujących prezbiterium herby rodziny Portelli[5]. Kaplicę doświetlają dwa okna w bocznych ścianach, a dwoje drzwi pod bocznymi obrazami prowadzi do zakrystii znajdującej się za ołtarzem[4].
Obrazy edytuj
W kaplicy znajdują się obrazy:
- Obraz tytularny ukazuje Ewangelistę piszącego fragment Apokalipsy, w którym mówi, że widzi „Niewiastę obleczoną w słońce i księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu” (Ap 12, 1)[6]. Obok niego są dwaj aniołowie, a za nim pojawia się orzeł. Powyżej przedstawienie Niepokalanego Poczęcia. Obraz przypisywany jest szkole Francesco Zahry (1710–1773); na obrazie widoczna data 1757[3][5]
- Święty Paweł oraz Święty Wawrzyniec po bokach ołtarza[3][5]
- Matka Boża Dobrej Rady (XVII w.) w wejściu w jednej ze ścian[3][4]
- Bóg Ojciec w sklepieniu nad prezbiterium[4].
Świątynia dziś edytuj
Kaplicą opiekują się franciszkanie z kościoła Matki Bożej Anielskiej w Baħar iċ-Ċagħaq, którzy w latach 1947–1973 mieszkali przy kaplicy[3][7]. W latach 2006–2007 przeprowadzona została przez Alfreda Sciclunę, specjalistę w tej branży odnowa obrazu tytularnego kaplicy, wykonana w ramach prac renowacyjnych wnętrza. W ramach tego projektu wolontariusze z Fundacji Youth Alive również wyczyścili i otynkowali ściany i kopułę, pomalowali retabulum za ołtarzem oraz wykonali nowe drzwi[8]. Na odnowę czeka fasada i ściany zewnętrzne[4].
Przypisy edytuj
- ↑ San Gwann Evangelista / St. John the Evangelist. Quddies. [dostęp 2023-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-23)]. (ang.).
- ↑ CXXXVII. Altre chiese nel Gargur e suoi limiti. / V. Chiesa di san Giovanni evangelista. W: Achille Ferres: Descrizione storica delle chiese di Malta e Gozo. Malta: 1866, s. 479–480. (wł.).
- ↑ a b c d e f g Gharghur - Church of Saint John the Evangelist. W: Alfie Guillaumier: Malta’s Towns and Villages. USA: Terry Asphar (tłumacz), 2003, s. 116. ISBN 0-9743821-0-8. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Anthony M. Brincat: Il-Knisja ta’ San Ġwann l-Evanġelista ~ Naxxar, Baħar iċ-Ċagħaq ~. Kappelli Maltin. [dostęp 2023-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-10)]. (malt.).
- ↑ a b c d e f g Saint John the Evangelist – Baħar iċ-Ċagħaq. W: Mikiel Spiteri (Kilin): A Hundred Wayside Chapels of Malta & Gozo. Valletta: Midsea Books Ltd, 2000, s. 244–246. ISBN 99909-93-06-8. (ang.).
- ↑ Apokalipsa św. Jana. W: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Poznań – Warszawa: Wydawnictwo Pallottinum, 1980, s. 1406.
- ↑ Knisja Santa Marija tal-Anġli. L-Arċidjoċesi ta' Malta. [dostęp 2023-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-02-06)]. (malt.).
- ↑ 18th Century painting restored. [w:] The Malta Independent [on-line]. 2007-04-19. [dostęp 2023-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-08-30)]. (ang.).