Wikipedia

Karolina Południowa

stan Stanów Zjednoczonych

Karolina Południowa (ang. South Carolina, ⓘwymowa: /ˌsaʊθ kærəˈlaɪnə/) – stan w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, graniczący od północy z Karoliną Północną, od południowego zachodu z Georgią. Granicę wschodnią stanowi Ocean Atlantycki.

Karolina Południowa
State of South Carolina
stan
8. stan od 23 maja 1788
Ilustracja
Most Arthura Ravenela łączący Charleston z Mount Pleasant.
Pieczęć Flaga
Pieczęć Flaga
Dewiza: Dum spiro spero
Animis opibusque parati
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stolica

Columbia

Kod ISO 3166-2

US-SC

Gubernator

Henry McMaster (R)

Powierzchnia

82 933 km²[1]

Populacja (2022)
• liczba ludności


5 282 634[2]

• gęstość

67,7 os./km²

Strefa czasowa

UTC-05:00
UTC-04:00

Języki urzędowe

angielski

Położenie na mapie USA
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Karolina Południowa jako ósmy stan ratyfikowała konstytucję USA w 1788 roku. Do 1860 roku 10% spośród 4 milionów amerykańskich niewolników mieszkało w Karolinie Południowej. Stan znany jest ze swojej roli w wojnie secesyjnej i jako pierwszy odłączył się od Unii w grudniu 1860 roku[3].

Obszar metropolitalny Greenville–Spartanburg–Anderson jest największy w stanie i obejmuje 1,5 mln mieszkańców[4].

Symbole stanu edytuj

  • Dewiza: Dum spiro spero („Dopóki żyję, nie tracę nadziei”)
  • Przydomek: Palmetto State („Stan palmy sabalowej”)
  • Symbole: jaśmin, palma sabalowa, strzyżyk

Historia edytuj

Geografia edytuj

 
Mapa stanu Karolina Południowa

Karolina Południowa znajduje się na wschodnim wybrzeżu USA w połowie drogi między Nowym Jorkiem a Miami[5]. Na północy graniczy z Karoliną Północną, na południu i zachodzie ze stanem Georgia (granica biegnie wzdłuż rzeki Savannah). Granicę wschodnią stanowi Ocean Atlantycki, którego wybrzeże liczy 297,7 km (185 mil)[6]. Administracyjnie jest podzielona na 46 hrabstw.

Ukształtowanie powierzchni edytuj

Około 40% powierzchni stanu zajmuje nadmorska równina, której wyniesienie nad poziom morza zawiera się w przedziale między 15 a 60 m n.p.m.[6] Centralna część także jest równinna a tylko północna i zachodnia część (granica z Georgią i Karoliną Północną) ma charakter podgórski z fragmentem łańcucha Blue Ridge Range należącego do Appalachów. Jednak i tutaj wysokość mieści się w przedziale między 300 a 600 m n.p.m. z nielicznymi wierzchołkami powyżej 915 m[6]. Najwyższy szczyt Karoliny Południowej to Sassafras Mountain o wysokości 1077 m n.p.m.[7]

Klimat edytuj

Klimat Karoliny Południowej należy do grupy klimatów umiarkowanych, ciepłych. Prawie cały obszar należy do klimatu subtropikalnego wilgotnego (w klasyfikacji klimatów Köppena 'Cfa'[6][8]). Tylko nieliczne, wyniesione tereny podgórskie należą do klimatu umiarkowanego oceanicznego (‘Cfb’)[8]. Klimaty te wyróżniają się ciepłym do gorącego lata i umiarkowaną zimą. Temperatura najzimniejszego miesiąca zawiera się w przedziale między –3 °C a 17 °C[8]. Najniższa temperatura zanotowana w Karolinie Południowej miała miejsce 21 stycznia 1985 w Caesars Head i wyniosła –27 °C, podczas gdy najwyższą, 44 °C, zanotowano kilkukrotnie[6].

Czasami w stan uderzają lub zbliżają się do jego wybrzeża huragany i burze tropikalne[5].

Miasta edytuj

 
Największe miasta w stanie Karolina Południowa, powyżej 35 000 mieszkańców (2021)[9]

Na terenie stanu Karolina Południowa znajduje się 271 miast (city lub town), w tym 3 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 41 powyżej 10 000 mieszkańców, a 150 powyżej 1000 mieszkańców (2021  rok)[9].

Lista miejscowości zamieszkanych przez 4000 lub więcej osób (2021 rok)[9]:

Demografia edytuj

 
Gęstość zaludnienia w Karolinie Południowej.

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Karolina Południowa liczy 5 118 425 mieszkańców, co oznacza wzrost o 493 061 (10,7%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[10]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,5% populacji, 21,5% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 18,6% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,4% ludności stanu stanowią kobiety[2].

Język edytuj

Najpowszechniej używanymi językami są[11]:

  • język angielski – 93,39%
  • język hiszpański – 4,23%
  • język francuski – 0,31%
  • język niemiecki – 0,29%.

Rasy i pochodzenie edytuj

Według danych z 2021 roku, 63,6% mieszkańców stanowiła ludność biała (62,6% nie licząc Latynosów), 25% to ludność czarna lub Afroamerykanie, 6,6% miało rasę mieszaną, 1,7% to Azjaci, 0,38% to rdzenna ludność Ameryki, 0,04% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 6,3% ludności stanu[12].

Poza osobami pochodzenia afroamerykańskiego, do największych grup należą osoby pochodzenia angielskiego (12,4%), niemieckiego (9,5%), irlandzkiego (9,3%) i „amerykańskiego” (8,6%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (190,5 tys.), włoskiego (173 tys.), meksykańskiego (165,3 tys.), francuskiego lub francusko–kanadyjskiego (99,7 tys.), europejskiego (76,9 tys.), polskiego (76,1 tys.) i afrykańskiego lub arabskiego (60,5 tys.)[12].

Religia edytuj

 
Pierwszy Kościół Baptystyczny w Darlington
Osobny artykuł: Protestantyzm w Karolinie Południowej.

Dane z 2014[13]:

Gospodarka edytuj

 
Elektrownia atomowa Oconee (1974), największa na terenie stanu
 
Sztuczne jezioro Jocassee
 
Pole sojowe gotowe do zbiorów w hrabstwie Orangeburg

Karolina Południowa należy do stanów mało zamożnych. Produkt krajowy brutto w Karolinie Południowej w 2015 roku osiągnął wartość 167,7 mld USD[15], co uplasowało stan na 18. miejscu w Stanach Zjednoczonych[15]. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 1,4% i był nieznacznie poniżej średniej w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%)[16]. W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 roku PKB wyniósł 37 063 co uplasowało stan na 46. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577 USD)[17][18].

Zasoby naturalne, energia i przemysł edytuj

Produkcja energii pierwotnej w Karolinie Południowej pochodzi z elektrowni jądrowych, które wytwarzają ponad połowę energii elektrycznej w stanie. W 2018 roku Karolina Południowa zajęła trzecie miejsce w kraju, po Illinois i Pensylwanii, zarówno pod względem zdolności wytwarzania energii jądrowej, jak i rocznej produkcji energii jądrowej[5].

Największym sektorem zużywającym energię końcową jest sektor przemysłowy, który odpowiada za około jedną trzecią zużycia energii przez stan. Stanowa działalność produkcyjna obejmuje montaż motoryzacyjny i lotniczy, chemikalia i tworzywa sztuczne, produkty z papieru i drewna, gotowe wyroby metalowe i metale pierwotne, maszynerię, sprzęt elektryczny, komputery i produkty elektroniczne, produkty spożywcze i przetwórstwo, a także tekstylia[5].

Sektor transportowy jest drugim co do wielkości sektorem energochłonnym i wykorzystuje prawie jedną trzecią energii stanu, głównie benzynę silnikową. Sektor mieszkaniowy zużywa około jedną piątą energii stanu, a sektor komercyjny zużywa około jedną szóstą. W 2018 roku około jednej piątej energii elektrycznej wytwarzanej przez stan dostarczały elektrownie węglowe. Stan nie ma własnych zasobów węgla, prawie wszystkie dostawy węgla do elektrowni stanowych w Karolinie Południowej docierają koleją z Kentucky i Illinois[5].

Karolina Południowa nie ma własnych zasobów ropy naftowej, ani gazu ziemnego. Zasoby te docierają rurociągami międzystanowymi. Zużycie benzyny na mieszkańca w Karolinie Południowej należy do najwyższych w kraju[5].

Przez stan przepływa kilka większych rzek, które płyną z głębi kraju i uchodzą do oceanu, a rzeki i jeziora Karoliny Południowej zapewniają znaczny potencjał energii wodnej. Przy ponad połowie zalesionego obszaru Karoliny Południowej, odpady drzewne z lasów stanowych, tartaków i przemysłu drzewnego dają znaczne ilości biomasy. Energia wodna, biomasa i energia słoneczna to podstawowe odnawialne zasoby Karoliny Południowej, które w 2018 roku stanowiły około 6% krajowej produkcji netto energii elektrycznej[5].

Rolnictwo edytuj

Karolina Południowa jest uznawana za wiodącego producenta drobiu. W 2018 roku drób stanowił 40% wpływów pieniężnych z rolnictwa. Znajduje się tutaj ponad 25 tysięcy farm rozrzuconych po całym stanie, a do głównych upraw należą kukurydza, bawełna, soja, orzeszki ziemne, brzoskwinie i pszenica. Powszechna jest także hodowla bydła i indyków[19].

Karolina Południowa dominuje w branży brzoskwiń (za Kalifornią), jako drugi co do wielkości producent w Stanach Zjednoczonych[20].

Uczelnie edytuj

  • Allen University
  • Anderson University
  • Charleston Southern University
  • Clemson University
  • The Citadel (Military College of South Carolina)
  • South Carolina State University
  • University of South Carolina

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
  2. ↑ a b U.S. Census Bureau QuickFacts: South Carolina [online], www.census.gov [dostęp 2023-01-18] (ang.).
  3. ↑ South Carolina, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-01-29] (ang.).
  4. ↑ Census profile: Greenville-Spartanburg-Anderson, SC CSA [online], Census Reporter [dostęp 2023-01-18] (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g South Carolina – State Energy Profile Analysis – U.S. Energy Information Administration (EIA) [online], www.eia.gov [dostęp 2020-06-21].
  6. ↑ a b c d e Climate of South Carolina. National Centers for Environmental Information (NCEI). [dostęp 2017-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-24)]. (ang.).
  7. ↑ Sassafras Mountain. SummitPost.org. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
  8. ↑ a b c Köppen Clasification Climate. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
  9. ↑ a b c City and Town Population Totals: 2020-2021. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-05-13]. (ang.).
  10. ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 [online], 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2023-01-18].
  11. ↑ Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-01-22].
  12. ↑ a b 2021: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2023-01-18].
  13. ↑ Adults in South Carolina. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-15].
  14. ↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-15].
  15. ↑ a b Lam Cao and Robert P. Tate, Gross Domestic Product by State, Annual Statistics for, U.S. Bureau of Economic Analysis [zarchiwizowane 2016-08-05] (ang.).
  16. ↑ Gross Domestic Product by State: Fourth Quarter and Annual 2016. U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2018-10-29]. (ang.).
  17. ↑ Per capita Real Gross Domestic Product (GDP) of the United States in 2016, by state. The Statistics Portal. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
  18. ↑ The GDP per capita of South Carolina. Open Data Network. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
  19. ↑ Articles, facts & infographics about South Carolina Agriculture [online], Farm Flavor [dostęp 2020-06-21] (ang.).
  20. ↑ Melissa Corbin, South Carolina Is Home To The Second Largest Peach Producer In The US [online], Tasting Table, 3 czerwca 2023 [dostęp 2023-11-13] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karolina_Południowa&oldid=72346409”