Katedra Świętego Franciszka Ksawerego w Bańskiej Bystrzycy

Katedra Świętego Franciszka Ksawerego (słow. Katedrála svätého Františka Xaverského, używana również nazwa Kapitulský kostol - Kościół kolegiacki) – kościół katolicki, mieszczący się przy Placu Narodowego Powstania Słowackiego w Bańskiej Bystrzycy, na Słowacji.

katedra Świętego Franciszka Ksawerego

katedra
Państwo	Słowacja
Miejscowość	Bańska Bystrzyca
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Wezwanie	św. Franciszka Ksawerego
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego katedra Świętego Franciszka Ksawerego
Położenie na mapie Słowacji katedra Świętego Franciszka Ksawerego
48°44′08″N 19°08′47″E
Strona internetowa

Został wybudowany przez jezuitów w dobie triumfu kontrreformacji na przełomie XVII i XVIII w.

Pierwotnie w miejscu obecnego kościoła stały dwa gotyckie domy, które w XV w. zostały przebudowane i połączone. Powstały w ten sposób dom (tzw. z niemiecka "Oberhaus" - Górny dom, w odróżnieniu od dwóch innych wielkich domów po tej stronie Rynku zwanych "Mittelhaus" i "Unterhaus", czyli Średni Dom i Dolny Dom) należał do jednego z najznamienitszych i najbogatszych obywateli miasta, przedsiębiorcy górniczego Michaela Königsbergera. Ten pod koniec XV w. urządził w nim kaplicę pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Na początku XVI w. reprezentacyjny budynek przeszedł na własność fuggerowsko-thurzonowskiej spółki górniczej Ungarischer Handel.

Pod koniec XVII w. obiekt znalazł się w rękach zakonu jezuitów. Skasowano wówczas ok. 2/3 budynku, a w 1695 r. na tym miejscu rozpoczęto budowę – według projektu ojca Johanna Häffelsa – nowego kościoła, wzorowanego w wielu szczegółach na rzymskim kościele jezuitów Il Gesú. Obok zaplanowano kolegium jezuickie. Podczas powstania Franciszka Rakoczego jezuici zostali z miasta wygnani, a budowa w latach 1701-1709 była wstrzymana. Kościół ukończono dopiero w 1715 r.

Z ustanowieniem w 1776 r. biskupstwa w Bańskiej Bystrzycy kościół stał się bazyliką katedralną. Surowa fasada zwieńczona parą kwadratowych wież bez hełmów powstała podczas rozbudowy świątyni w 1844 r. Dzisiejszy stan przyjęła po kolejnej przebudowie w 1880 r. Wystrój wnętrza pochodzi z I połowy XIX w.

Bibliografia

• Baláž Ján: Niektoré okrúhle výročia zo stavebnej histórie mesta, w: „Bystrický Permon” R. IV, číslo 1, marzec 2006, s. 4;
• Banská Bystrica. Historické architektonické skvosty mesta, wyd. Mesto Banská Bystrica v spolupráci so Stredoslovenským múzeom Banská Bystrica, b.r. (ok. 2010);
• Srdce Banskej Bystrice. Prehliadková trasa centrom mesta, b. m., b. r. (ok. 2010).