Katedra (opowiadanie)
Katedra – opowiadanie science-fiction, autorstwa Jacka Dukaja, napisane i opublikowane w 2000 roku, ukazało się w zbiorze opowiadań W kraju niewiernych (2000), wyróżnione nagrodą im. Janusza A. Zajdla jako najlepsze opowiadanie za 2000 rok.
Autor | |
---|---|
Typ utworu |
opowiadanie science-fiction |
Wydanie oryginalne | |
Miejsce wydania | |
Język | |
Data wydania | |
Wydawca |
Inspiracją dla Dukaja były architektoniczne projekty Antoniego Gaudíego, katalońskiego architekta secesyjnego, pod wpływem których narodził się obraz „katedry kosmicznej, rozkwitłej w próżni i w ciemności, zawieszonej pod ognistą planetą, […] w pewien sposób żywej naprawdę”[1]. Choć jest to dzieło fantastyczne, porusza tematy filozoficzne i teologiczne.
Katedra doczekała się przekładu na język czeski. W 2003 roku ukazała się w antologii polskiej fantastyki Polská ruleta oraz w 200. numerze czeskiego czasopisma Ikarie[2].
Opowiadanie jest lekturą szkolną w Polsce od 2017 roku (lektura obowiązkowych dla liceum i technikum)[3].
Treść edytuj
Ksiądz Pierre Lavone – narrator opowieści – wizytuje planetoidę, na której pochowany został Izmir Predú, przez wielu uznawany za świętego za sprawą cudów dokonujących się przy jego grobie. Raport księdza ma pomóc zwierzchnikom kościelnym podjąć decyzję o autentyczności cudów i postanowić, czy pozwolić odlecieć w kosmos swobodnie wędrującej asteroidzie, czy też zaangażować środki w akcję przesunięcia jej trajektorii tak, by utrzymać ją w dostępnych człowiekowi rejonach.
Czytelnik z retrospekcji snutych przez księdza, poznaje losy bytności człowieka na Izmiraidach (tak na cześć Izmira nazwano cały rój planetoid). Izmir był jednym z członków załogi kosmicznego holownika „Sagittariusa”, który musiał awaryjnie lądować na bezludnej jeszcze wówczas asteroidzie i czekać na pomoc. Statek posiadał niewystarczające dla całej załogi rezerwy tlenu, dlatego aby umożliwić pozostałym członkom zespołu doczekanie akcji ratunkowej, Izmir popełnił samobójstwo. Ten bohaterski fakt odbił się szerokim echem w całym świecie i na Izmiraidy ruszyła pierwsza fala pielgrzymek. Gdy rozeszła się wieść, że przy grobie Izmira został uzdrowiony bratanek prezesa korporacji R-L, Kotter Ugerzo, sława miejsca wzrosła. W dowód wdzięczności wuj ozdrowieńca Stefan Ugerzo ufundował wokół grobu Katedrę – majestatyczną, wyhodowaną z nanozarodników budowlę.
Ksiądz Lavone, rozmawiając z pielgrzymami i mieszkańcami planetoidy, dowiaduje się, że zainteresowani są nią również naukowcy. Odwierty prowadzone na Izmiraidach doprowadziły do pozyskania substancji o intrygującej nienaturalnej strukturze, zwanej Czarną Watą. Jej obecność i inne niewytłumaczone zjawiska związane z rojem Izmiraid mogłyby być dowodem na ingerencję obcej cywilizacji w ich strukturę.
Planetoidę zamieszkuje także Gazma, człowiek przekonany, że przed trzema laty został przy grobie Izmira uzdrowiony ze schizofrenii. Gazma jest w niewyjaśniony sposób związany z grobem domniemanego świętego: każda próba opuszczenia Izmiraid prowadzi do psychofizycznych objawów, uniemożliwiających mu to przedsięwzięcie.
Kościół nie podejmuje interwencji. Gdy dochodzi do ewakuacji zmierzającej w odległe rejony kosmosu planetoidy, okazuje się, że ksiądz Lavone po drobnym wypadku podczas pobytu w Katedrze nabawił się identycznych objawów jak Gazma. Obaj bohaterowie pozostają sami na opustoszałej planetoidzie. Ksiądz podejmuje się badań nad Katedrą i odkrywa, że żywokryst – substancja, która stanowi jej budulec – rozrasta się. Bohater coraz częściej traci świadomość i popada w katatonię. Gazma znika. Ksiądz odkrywa, że zakaził się żywokrystem, jego myśl staje się powolniejsza, ale też odsłaniają się przed nim kolejne tajemnice kamienia, nie potrzebuje do życia tlenu i atmosfery. Podejrzewa, że Gazma obrócił się w kamień i stał się częścią Katedry. Wie, że i jego wkrótce czeka ten los.
Film edytuj
Opowiadanie zostało spopularyzowane przez oparty na jego motywach nominowany do Oscara film animowany Tomasza Bagińskiego pod tym samym tytułem z 2002 roku. Filmowi towarzyszyła publikacja książkowa, zawierająca opowiadanie ilustrowane kadrami z animacji, opatrzone krótkim wstępem napisanym wspólnie przez reżysera i pisarza, a także komentarzem Tomasza Bagińskiego, mówiącym o procesie powstawania filmu[4][5]. Film jest swobodną impresją na temat finalnych scen opowiadania.
Przypisy edytuj
- ↑ Tomasz Bagiński , Jacek Dukaj , Katedra, Kraków: Wyd. Literackie, 2003, s. 7, ISBN 83-08-03381-4, OCLC 830487129 .
- ↑ Stronice Dukaja. Katedra. [dostęp 2012-01-20].
- ↑ Polsat News , Nowakowski, Dukaj, Stasiuk i Tokarczuk na liście lektur szkolnych - Polsat News [online], polsatnews.pl, 28 kwietnia 2017 [dostęp 2024-04-28] (pol.).
- ↑ Tomasz Bagiński , Jacek Dukaj , Katedra, Kraków: Wyd. Literackie, 2003, ISBN 83-08-03381-4, OCLC 830487129 .
- ↑ „To nie jest budynek, to rzeźba. Ale też i nie rzeźba”. Język wobec tajemnicy w Katedrze Jacka Dukaja - Zintegrowana Platforma Edukacyjna [online], zpe.gov.pl [dostęp 2024-04-28] .
Linki zewnętrzne edytuj
- Bibliografia. Wydział Informacji, Bibliografii i Udostępniania Zbiorów PBW w Opolu