Wikipedia

Kazimierz Andrunik

Kazimierz Andrunik ps. „Rybak” (ur. 5 lipca 1917 w Brelikowie, zm. 2 kwietnia 1987 w Sanoku) – podoficer Wojska Polskiego i Związku Walki Zbrojnej.

Kazimierz Andrunik
Rybak
plutonowy rezerwy plutonowy rezerwy
Data i miejsce urodzenia

5 lipca 1917
Brelików

Data i miejsce śmierci

2 kwietnia 1987
Sanok

Przebieg służby
Lata służby

1936–1941

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
AK Związek Walki Zbrojnej
Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Jednostki

Batalion KOP „Żytyń”
Obwód ZWZ „San”

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa (kampania wrześniowa: obrona Lwowa)

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Partyzancki Krzyż Oświęcimski Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Medal Wojska
Odznaka Grunwaldzka

Życiorys edytuj

Urodził się 5 lipca 1917 w Brelikowie jako syn Antoniego i Bronisławy[1][2][3][4][5]. W Sanoku w 1936 ukończył siedem klas szkoły podstawowej[6]. W tym roku ochotniczo zgłosił się do Wojska Polskiego i został przydzielony do Centralnej Szkoły Podoficerów Korpusu Ochrony Pogranicza w twierdzy Osowiec[6]. Po dwóch latach w 1938 ukończył szkołę podoficerską i otrzymał stopień kaprala, po czym został przydzielony do batalionu KOP „Żytyń”[6]. Stamtąd w lipcu 1939 został przeniesiony do Śniatyna, a w sierpniu 1939 do Jaślisk[6]. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 we wrześniu walczył z Niemcami[6]. Dotarł do Lwowa, gdzie brał udział w obronie miasta[6]. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 i nadejściu sowietów udało mu się przedrzeć przez linie niemieckie i dotarł do Sanoka[6].

W Sanoku pod okupacją niemiecką zamieszkiwał przy ul. Sanowej 6 w Sanoku, żyjąc w jednej z izb domu rodziny Szałajko[7][5]. Zarabiał na życie wyprawianiem skór ze zwierząt futerkowych[7][5]. Został zwerbowany do działalności konspiracyjną i 15 kwietnia 1940 został zaprzysiężony na żołnierza Związku Walki Zbrojnej, przyjmując pseudonim „Rybak”[8][9][10] (wówczas nie znał nazwy organizacji[11]). Działając pod komendą Aleksandra Rybickiego ps. „Jacek” dokonywał obserwację niemieckiej służby granicznej na rzece San (przepływającej nieopodal jego domu), wypełniał zadania wywiadowcze, kolportażu materiałów i poczty konspiracyjnych[12]. W tym celu oficjalnie poruszał się w charakterze ajenta Powiatowego Zakładu Ubezpieczeń, ściągającego składki ogniowe, i działał na obszarze sięgającym granic ze Słowacją i Węgrami[12]. Przeprawiał też ludzi przez San na stronę radziecką (w jednej z takich akcji został ranny w rękę po ostrzale niemieckim)[12]. Miał przyrodniego brata Arnolda Andrunika, także zaangażowanego w ZWZ ps. „T”, a po podjęciu przez niego pracy na stanowisku kierownika biura meldunkowego w magistracie (Stadtverwaltung) od 1 lutego 1941 przejął jego dotychczasowe obowiązki w łączności Obwodu ZWZ „San” z jednoczesnym ich rozszerzeniem[13][14]. Równolegle objął funkcję łącznika komendanta Obwodu, Rudolfa Schmidta, z Okręgiem ZWZ Kraków[15][14]. Wyjeżdżał też z pocztą do Krakowa, skąd transportował materiały propagandowe polskiego podziemia[16][12]. Wiosną 1941 konwojował transport broni w Bieszczadach[17]. Był jednym z łączników terenowych placówki przerzutowej trasy kurierskiej pod kryptonimem „Bronisława” (szefem łączności tejże był ww. „Jacek”)[18]. Oprócz obowiązków łącznika utrzymywał też punkt kontaktowy w mieszkaniu przy ul. Sanowej[19].

W 1941 był poszukiwany przez gestapo, najprawdopodobniej w następstwie aresztowania i wymuszonych torturami zeznań kpt. Józefa Gołębia ps. „Prus” (zastępca odcinka tras południowych i całej siatki przerzutowej)[20][21]. 20 sierpnia 1941 w jego domu zostali aresztowani przez Niemców członkowie siatki A. Rybickiego: Władysław Łykowski ps. „Olcha” i Jan Rerutko ps. „Drzazga”, a po dwóch godzinach także sam „Rybak”[22][23][24][5]. Od tego czasu był osadzony w sanockim więzieniu[1] i poddawany śledztwu (Jan Rerutko został wkrótce zwolniony, zaś bezpośrednio zagrożony aresztowaniem Arnold Andrunik zbiegł z miejsca pracy w urzędzie)[25]. W sanockim więzieniu był przetrzymywany do 2 września 1941[1][26]. Następnie był więziony w więzieniu Montelupich w Krakowie od 3 września 1941 do 23 lutego 1942[21][5]. Podczas trwającego śledztwa był torturowany, ale nikogo nie wydał i dopiero wtedy dowiedział się o nazwie organizacji tj. ZWZ[17]. 25 lutego 1942 został umieszczony w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Auschwitz, gdzie jako więzień polityczny otrzymał numer obozowy 25257[4][3][27]. Tam udzielał pomocy przebywającej w obozie Birkenau swojej szwagierce Marii Andrunik (żonie Arnolda) przekazując jedzenie[5]. Z Auschwitz został wywieziony na obszar III Rzeszy i od 1[26] wzgl. 3 maja 1944 przebywał KL Natzweiler, gdzie otrzymał numer więźniarski 15436 (tu podano nr 6450[26]), a 24 lipca 1944 skierowany do podległego temuż komanda Kochem[4][3]. Od 25 sierpnia 1944[26] lub od 17 września 1944 był więziony w KL Buchenwald, gdzie otrzymał numer 88946 i był przekierowany do komanda Dora[4]. Następnie, według własnej relacji był więziony w KL Neuengamme od 1 października 1944 do marca 1945 i miał tam numer 12384[28]. Według innych ustaleń 1 listopada 1944 został osadzony w obozie koncentracyjnym KL Mittelbau i przydzielony do V SS Brygady Budowy Kolei (V. SS-Eisenbahn-Baubrigade) w Osnabrück[4][5]. Z już zbieżnych relacji wynika, że po nalocie z 19 lutego 1945 zbiegł z obozu w Osnabrück i ukrywał się i ukrywał się w ruinach miasta[6][5]. 1 kwietnia 1945 odzyskał pełną wolność wraz z nadejściem armii angielskiej[6]. Następnie skierowano go do Belgii na leczenie[6]. Według innej wersji trafił do pobliskiej Holandii, a potem do Wielkiej Brytanii, gdzie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych[5].

 
Grób Kazimierza i Kazimiery Andruników

1 czerwca 1946 przybył do Polski[29] i ponownie osiadł w Sanoku[5]. Po wojnie był pracownikiem spółdzielczości „Spolem” na stanowisku magazyniera w Państwowej Centrali Leśnych Produktów Niedrzewnych „Las”w Sanoku[30], w 1963 był zatrudniony jako magazynier w Powiatowym Zarządzie Dróg Publicznych w Sanoku[2], a potem przez wiele lat w Sanockim Przedsiębiorstwie Budowlanym[31]. Według innych źródeł ukończył dwie klasy szkoły średniej handlowej[2], a z zawodu był ślusarzem i zgrzewaczem gumy[4]. 7 czerwca 1947 zawarł związek małżeński z Kazimierą Biegą[32] (wzgl. Zuzanną[5]), wraz z którą zamieszkiwał na Białej Górze w domu numer 17[33], 26[5] lub 27[34]. Od 14 lipca 1946 należał do Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych, a potem do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację[35] i Związku Inwalidów Wojennych[5]. Otrzymał status inwalidy wojskowego[33][5]. Był bezpartyjny[2]. Według stanu z 1963 nadal był w stopniu kaprala rezerwy[36], a 12 października 1978 został awansowany przez MON na plutonowego rezerwy[2]. W 1978 otrzymał zaświadczenie kombatanta[2].

Był w grupie polskich byłych więźniów niemieckich obozów, którzy staraniem Maximilian-Kolbe-Werk w dniach od 13 do 30 października 1986 przebywali w Nonnenhorn i Wasserburgu w Niemczech Zachodnich, odbywając wycieczki po okolicy nad Jeziorem Bodeńskim w Bawarii i integrując się z tamtejszymi mieszkańcami[37][38]. Na trasie powrotnej z Augsburga do portu lotniczego we Frankfurcie pojazd przewożących Polaków miał wypadek, a Kazimierz Andrunik odniósł obrażenia i od 30 października do listopada 1986 był hospitalizowany w szpitalu w Oberndorf am Neckar[5].

Do końca życia mieszkał przy ul. Białogórskiej 9[39]. Zmarł 2 kwietnia 1987 w szpitalu w Sanoku[39]. Został pochowany na Cmentarzu Centralnym w Sanoku 6 kwietnia 1987[39].

Odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Gefängnis in Sanok. Księga więźniów śledczych 1940-1942 (zespół 134, sygn. 100). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 160 (poz. 1227).
  2. ↑ a b c d e f Deklaracje ↓, s. 130.
  3. ↑ a b c Informacje o więźniach. Kazimierz Andrunik. auschwitz.org. [dostęp 2021-03-21].
  4. ↑ a b c d e f Internationaler Suchdienst in Arolsen. Kazimierz Andrunik. 1973.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Chowaniec. Ludzie 2018 ↓.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Deklaracje ↓, s. 135.
  7. ↑ a b Andrunik. Zapiski 2018 ↓, s. 48.
  8. ↑ Deklaracje ↓, s. 132, 133, 135.
  9. ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 280.
  10. ↑ Andrunik. Zapiski 2018 ↓, s. 41.
  11. ↑ Deklaracje ↓, s. 137, 138.
  12. ↑ a b c d Deklaracje ↓, s. 137.
  13. ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 77, 104.
  14. ↑ a b Andrunik. Zapiski 2018 ↓, s. 40.
  15. ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 77, 102.
  16. ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 115.
  17. ↑ a b Deklaracje ↓, s. 138.
  18. ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 100.
  19. ↑ Deklaracje ↓, s. 133, 137.
  20. ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 110.
  21. ↑ a b Andrunik. Zapiski 2018 ↓, s. 57.
  22. ↑ Deklaracje ↓, s. 133, 138.
  23. ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 104, 106, 130.
  24. ↑ Andrunik. Zapiski 2018 ↓, s. 47-51.
  25. ↑ Andrunik. Zapiski 2018 ↓, s. 54-55, 57.
  26. ↑ a b c d Deklaracje ↓, s. 133.
  27. ↑ Deklaracje ↓, s. 133, 140.
  28. ↑ Deklaracje ↓, s. 133, 135, 138.
  29. ↑ Deklaracje ↓, s. 133, 135.
  30. ↑ Deklaracje ↓, s. 132.
  31. ↑ Deklaracje ↓, s. 135, 138.
  32. ↑ Indeks do Ksiąg Zaślubionych Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku od roku 1911. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 34 (Tom L, poz. 59).
  33. ↑ a b Deklaracje ↓, s. 141.
  34. ↑ a b Deklaracje ↓, s. 144.
  35. ↑ Deklaracje ↓, s. 130, 134.
  36. ↑ Deklaracje ↓, s. 130, 132.
  37. ↑ L.Z.. Auf einem im Herzen gegründeten Vertrauen lassen sich Versöhnung und dauerhafter Friede aufbauen. „Lindauer Zeitung”, 16 października 1986. 
  38. ↑ F.K.. Zwölf ehemalige KZ-Häftlinge erlebten während zweieinhalb Wochen ein anderes Deutschland. „Lindauer Zeitung”, 29 października 1986. 
  39. ↑ a b c Księga cmentarna nr 1. Matejki Rymanowska od 1973 do 2004 (stare cmentarze), Sanok, (poz. 1287).
  40. ↑ a b Deklaracje ↓, s. 135, 144.
  41. ↑ Deklaracje ↓, s. 130, 135.
  42. ↑ Wysokie odznaczenia państwowe dla najbardziej zasłużonych. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 10 (29), s. 2, 15-30 maja 1975. 
  43. ↑ Deklaracje ↓, s. 130, 133, 135, 144.
  44. ↑ Deklaracje ↓, s. 130, 144.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Andrunik&oldid=71154749”