Kiksja
Kiksja, lnica[5] (Kickxia Dumort.) – rodzaj roślin z rodziny babkowatych. Obejmuje 24 gatunki[4]. Rośliny te występują w południowej i środkowej Europie, w północnej i północno-wschodniej Afryce (w tym na Wyspach Zielonego Przylądka, Wyspach Kanaryjskich, na wschodzie po Kenię na południu), w południowo-zachodniej Azji (po Kazachstan, Kirgistan i Pakistan na wschodzie)[4][6]. W Polsce rosną dwa gatunki jako zadomowione antropofity: kiksja oszczepowata K. elatine i kiksja zgiętoostrogowa K. spuria[5].
 Kickxia elatine | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
kiksja | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Kickxia Dumort. Fl. Belg. 35. 1827 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Kickxia elatine (L.) Dumort[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Niektóre gatunki z tego rodzaju są chwastami upraw, w tym lokalnie bardzo uciążliwymi[7].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Byliny, rośliny roczne i krzewinki o pędach płożących lub podnoszących się[6].
- Liście
- Zwykle skrętoległe, ogonkowe lub niemal siedzące (często o ogonku wijącym się), pojedyncze, równowąskie do zaokrąglonych, całobrzegie, ząbkowane, lub klapowane[6].
- Kwiaty
- Wyrastają na długich szypułkach z kątów liści. Kielich z 5 równymi działkami zrośniętymi tylko u nasady. Korona kwiatu grzbiecista, dwuwargowa. Płatki barwy białej lub żółtej, zwykle z dolną wargą purpurowo zabarwioną. Rurka korony jest walcowata lub dzwonkowata, u nasady woreczkowato rozdęta lub wyciągnięta w ostrogę. Zalążnia górna, jajowata lub kulistawa, z dwoma równej wielkości komorami, z licznymi zalążkami[6].
- Owoce
- Torebki z licznymi, nerkowatymi lub elipsoidalnymi nasionami[6].
Systematyka edytuj
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Antirrhineae z rodziny babkowatych Plantaginaceae[8]. Takie ujęcie systematyczne rodzaju obowiązuje we współczesnych systemach (kolejnych aktualizacjach systemu APG), podczas gdy w popularnych systemach klasyfikacyjnych XX wieku rodzaj zaliczany był zwykle do szeroko wówczas ujmowanych trędownikowatych Scrophulariaceae[6]. W niektórych ujęciach włączane są tu gatunki z rodzaju Nanorrhinum Betsche[8].
- Wykaz gatunków[4]
- Kickxia aegyptiaca (L.) Nábělek
- Kickxia caucasica (Muss.Puschk. ex Spreng.) Kuprian.
- Kickxia cirrhosa (L.) Fritsch
- Kickxia collenetteana D.A.Sutton
- Kickxia commutata (Bernh. ex Rchb.) Fritsch
- Kickxia × confinis (Lacroix) Soó
- Kickxia corallicola D.A.Sutton
- Kickxia dentata (Vahl) D.A.Sutton
- Kickxia elatine (L.) Dumort. – kiksja oszczepowata
- Kickxia elatinoides (Desf.) Rothm.
- Kickxia floribunda (Boiss.) Täckh. & Boulos
- Kickxia gombaultii (J.Thiébaut) Mouterde ex Charpin
- Kickxia hartlii (Betsche) D.Heller
- Kickxia iranica Zeraatkar & F.Ghahrem.
- Kickxia lanigera (Desf.) Hand.-Mazz.
- Kickxia membranacea D.A.Sutton
- Kickxia papillosa R.R.Mill
- Kickxia pendula (G.Kunkel) G.Kunkel
- Kickxia petiolata D.A.Sutton
- Kickxia pseudoscoparia V.W.Sm. & D.A.Sutton
- Kickxia sabarum V.W.Sm. & D.A.Sutton
- Kickxia saccata D.A.Sutton
- Kickxia scalarum D.A.Sutton
- Kickxia spiniflora (O.Schwartz) D.A.Sutton
- Kickxia spuria (L.) Dumort. – kiksja zgiętoostrogowa
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
- ↑ a b c d Kickxia Dumort.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-12].
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 104, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e f Joachim W. Kadereit (red.), Flowering Plants · Dicotyledons: Lamiales (except Acanthaceae including Avicenniaceae), Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 2004, s. 379, ISBN 978-3-642-18617-2, OCLC 851823246.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 489, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b Genus Kickxia Dumort.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-12].