Kiruna
Kiruna (lap. Giron, fin. Kiiruna) – miasto w północnej Szwecji w regionie Norrbotten, w gminie Kiruna (największe w szwedzkiej części Laponii i najbardziej wysunięte na północ w kraju). Zamieszkane przez 18 148 mieszkańców (2010)[3]. Znane jest z bogatych złóż rudy żelaza, powodujących lokalną anomalię magnetyczną. Nazwa miasta pochodzi od białej pardwy, nazywanej przez Lapończyków giron[4]. Ośrodek narciarski, kilkakrotnie organizowano tu zawody Pucharu świata w biegach narciarskich.
| |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Region | |||
| Gmina | |||
| Data założenia |
1899[1] | ||
| Prawa miejskie |
1908[1] | ||
| Powierzchnia |
8,98[2] km² | ||
| Populacja (2018) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Nr kierunkowy |
0980 | ||
Położenie na mapie Norrbotten  | |||
Położenie na mapie Szwecji  | |||
 67°51′18″N 20°13′31″E/67,855000 20,225278
| |||
| Strona internetowa | |||
Miasto to leży na brzegu jeziora Luossajärvi, u podnóża gór Kiirunavaara i Luossavaara, w których wydrążone są kopalnie rudy żelaza. Złoża Kiirunavaary są uważane za jedne z największych na świecie[5]. W nieużywanych już podziemnych chodnikach uprawia się grzyby shiitake[4] oraz znajduje się muzeum kopalni.
W mieście rozwinął się przemysł maszynowy oraz metalowy[1]
W mieście znajduje się drewniany kościół, wzorowany na lapońskim namiocie, wybudowany w 1912 roku. Część malowideł we wnętrzu świątyni zostało stworzonych przez księcia Eugena.
W mieście istnieje Instytut Geofizyczny. Naukowcy pracujący w nim zajmują się badaniem zorzy polarnych[4].
W pobliżu miasta znajduje się Park Narodowy Abisko.
W Kirunie w latach 1907–1961 i 1984–1993 znajdowała się sieć tramwajowa, która była najbardziej wysuniętą na północ na świecie. Składała się z trzech linii, a tramwaje wjeżdżały do kopalni. Zachował się tam jeden wagon.
W 2004 roku podjęto decyzję o konieczności przeniesienia centrum miasta na północny wschód, w stronę Loussavaary i jeziora[6]. Przyczyną tego jest subsydencja wynikająca z budowy kopalni. Przenosiny rozpoczęły się w listopadzie 2007 roku, jednak w czerwcu 2010 roku docelowa lokalizacja została zmieniona na okolice Tuolluvaary[7].
W Kirunie wychowała się pisarka Åsa Larsson. Miasto pojawia się na kartach jej powieści.
W 2003 roku w Kirunie odbył się ślub Michała Wiśniewskiego z Martą Mandrykiewicz[8]. Wesele odbyło się w Ice Hotel, a chrzest ich dzieci (Fabienne i Xaviera) odbył się w drewnianym kościele w Kirunie.
Klimat edytuj
Średnia temperatura powietrza w styczniu wynosi -16,0 °C, a w lipcu wynosi +12,8 °C. Zjawisko dnia polarnego ma miejsce w Kirunie od 28 maja do 16 lipca, a nocy polarnej od 11 grudnia do 1 stycznia[9].
Transport edytuj
Port lotniczy Kiruna, znajdujący się około 9 km od centrum miasta, posiada regularne połączenia lotnicze ze Sztokholmem, Luleå, Östersund i Tromsø. Przez Kirunę przebiega trasa europejska E10 z norweskiego Å do Luleå oraz linia kolejowa Malmsbanan (kolej rudy żelaza) z codziennymi pociągami do Sztokholmu, Göteborga i Narwiku z oddalonej o 300 m od centrum stacji kolejowej.
Miasta partnerskie edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Kiruna, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-17].
- ↑ a b c Statistiska tätorter 2018; befolkning, landareal, befolkningstäthet. Statistikmyndigheten SCB, 2020-03-20. [dostęp 2020-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-24)]. (szw.).
- ↑ Tätorternas landareal, folkmängd och invånare 2005 och 2010. scb.se. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (szw.).
- ↑ a b c Szwedzka Laponia. W: Szwecja. Praktyczny przewodnik. Wydawnictwo Pascal, s. 481.
- ↑ Kiirunavaara Mine, Kiruna Town Mining District, Kiruna, Norrbotten County, Sweden [online], www.mindat.org [dostęp 2021-01-16].
- ↑ Klart med Kirunas flytt (szw.).
- ↑ Framtida placeringen av Kiruna klar (szw.).
- ↑ Niebiańskie i najdroższe śluby! – Michał Wiśniewski, Mandaryna
- ↑ Sunrise and sunset times in Kiruna [online], timeanddate.com [dostęp 2018-07-29] (ang.).