Kościół św. św. Piotra i Pawła w Morągu
Kościół św. św. Piotra i Pawła w Morągu – gotycki kościół parafialny w Morągu, wzniesiony w XIV w.
64 (M/8, M/9) z dnia 16.09.1949 | |||||||||
kościół parafialny | |||||||||
Widok ogólny | |||||||||
Państwo | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Miejscowość | |||||||||
Wyznanie | |||||||||
Kościół | |||||||||
Parafia | |||||||||
Wezwanie |
św. Piotr Apostoł i św. Paweł z Tarsu | ||||||||
Wspomnienie liturgiczne | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Morąga | |||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego | |||||||||
Położenie na mapie powiatu ostródzkiego | |||||||||
Położenie na mapie gminy Morąg | |||||||||
53°54′38,037″N 19°55′39,600″E/53,910566 19,927667 |
Historia edytuj
Pierwszy kościół farny w Morągu. Kościół wczesnogotycki pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła wybudowany został w latach 1305-1312. Był on znacznie mniejszy od obecnej świątyni, obejmując jedynie teren nawy głównej obecnej świątyni. W latach 40. XIV w. pierwotny obiekt został rozbudowany o prezbiterium oraz wieżę, mieszczącą w przyziemiu zakrystię. W trzeciej ćwierci XIV w. powiększono również korpus budynku. W 1414 kościół przetrwał pożar Morąga jako jedyna budowla w mieście[1].
W 1505 mistrz Matz z Gdańska, działający przez kilkanaście lat na terytorium diecezji warmińskiej, wymienił sklepienia w nawach bocznych na kryształowe. Od 1525 kościół był świątynią luterańską[1]. 25 lat później w budynku wybudowano zespół empor, które przydzielono poszczególnym cechom i ozdobiono malowidłami oraz cytatami biblijnymi związanymi z różnymi zawodami[1]. W 1697 po raz drugi, w czasie pożaru miasta, kościół był jedną z dwóch budowli, które przetrwały (obok zamku pokrzyżackiego)[1]. W XVIII w. doszło do wymiany części wyposażenia kościoła. W 1807 do obiektu dobudowano od południa kaplicę boczną pw. Matki Boskiej. W II poł. XIX wieku kościół został wyremontowany, m.in. wymieniono w nim przekrycie nawy głównej[1].
Świątynia została poważnie zniszczona w czasie II wojny światowej, następnie odrestaurowana i przekazana parafii katolickiej. Usunięto wówczas empory i poddano konserwacji zespół średniowiecznych malowideł ściennych[1].
Architektura edytuj
Kościół farny w Morągu zachował się w formie, jaka została mu nadana w czasie ostatnich zmian w XVIII i XIX stuleciu. Jest to budowla trójnawowa i trójprzęsłowa, bez transeptu, wzniesiona z cegły na planie prostokąta, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Pierwotnie był budowlą halową, obecnie, po podniesieniu nawy głównej, posiada formę pseudobazyliki[2]. Nawa główna nakryta jest pozornym gipsowym sklepieniem gwiaździstym, które w 1895 r. zastąpiło pierwotny strop drewniany, natomiast nawy boczne zasklepione są sklepieniami kryształowymi, wykonanymi po 1505 roku przez mistrza Matza z Gdańska[3].
Na bocznych ścianach prezbiterium przetrwał zespół średniowiecznych malowideł figuralnych ze scenami Adoracji Baranka, Ukrzyżowania i Apostołów, odkryty w 1948 r. podczas konserwacji świątyni. W prezbiterium znajduje się również kilka płyt nagrobnych członków rodziny Dohnów, zmarłych w XVI stuleciu, a wśród nich najcenniejsze Piotra Dohny (zm. w 1553 roku) i jego żony, Katarzyny z Czemów (zm. w 1558 r.)[3]. Ołtarz główny pochodzi z 1690 r. i został wykonany przez norymberskiego artystę snycerza Gellerta, który ok. 1680 r. wykonał dla kościoła również baptysterium, zniszczone w czasie II wojny światowej. Przetrwały z niego jedynie fragmenty, przerobione po 1945 roku na ławy przyścienne. Przedstawiono na nich sceny przejścia Izraelitów przez Morze Czerwone, arkę Noego i oczyszczenie Naamana w Jordanie[3]. Na bocznej ścianie kościoła wisi czternastowieczny krucyfiks mistyczny nadnaturalnych rozmiarów. Ołtarze boczne, uszkodzone w czasie II wojny światowej, zostały odrestaurowane po 1945. W ścianach, filarach oraz w mur zewnętrzny osłaniające świątynię od wschodu wmurowane są epitafia i tablice nagrobne m.in. rycerskie[4].
Zobacz też edytuj
- pomnik Johanna Gottfrieda Herdera w Morągu (obok kościoła)
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Rys historyczny. parafia.flusso.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-27)]. (kopia z Internet Archive)
- ↑ Wg informacji na panelu nr 7 Miejskiego Szlaku Turystycznego w Morągu (akt. czerwiec 2022)
- ↑ a b c Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Morągu [w:] "Leksykon kultury Warmii i Mazur" [1]
- ↑ Piotr Skurzyński, "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna", Wyd. Sport i Turystyka - Muza SA, Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 219
Bibliografia edytuj
- A. Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Agencja Wydawnicza „Remix”, Olsztyn 1993, ss. 84–85.