Kościół św. Jana Ewangelisty w Starym Bublu
Kościół św. Jana Ewangelisty – rzymskokatolicki kościół filialny w Starym Bublu, należący do parafii św. Antoniego Padewskiego w Gnojnie, w dekanacie Sarnaki, w diecezji drohiczyńskiej[1]. Wzniesiony jako cerkiew unicka, następnie użytkowany przez parafię prawosławną oraz parafię neounicką.
 A/35 z dnia 12.03.1966 i 23.04.2008
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Diecezja | |||||||||||||
| Wezwanie |
św. Jan Ewangelista | ||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie gminy Janów Podlaski  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |||||||||||||
Położenie na mapie powiatu bialskiego  | |||||||||||||
 52°15′16,0″N 23°11′21,4″E/52,254444 23,189278
| |||||||||||||
Budynek sakralny znajduje się na wschodnim krańcu wsi, na wzniesieniu. Teren otaczający go był dawniej użytkowany jako cmentarz; przetrwały pojedyncze nagrobki.
Historia edytuj
Unicka cerkiew św. Jana Teologa została wzniesiona w 1740, a dziewięć lat później uposażona przez Antoninę Kobielską. Sto lat później przeszła gruntowny remont, natomiast w 1864 wzniesiono przy niej wolno stojącą dzwonnicę. Wskutek likwidacji unickiej diecezji chełmskiej w 1875 miejscowa parafia została włączona do eparchii chełmsko-warszawskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. W związku ze zmianą wyznania świątynię przebudowano, wznosząc cebulaste kopuły i dobudowując wieżyczki[2].
W 1925 cerkiew w Bublu Starym została przekazana parafii neounickiej[2]. 30 czerwca tego roku wizytę w świątyni złożył biskup siedlecki Henryk Przeździecki, jeden z głównych organizatorów neounii. Mieszkańcy wsi, którzy przybyli na spotkanie z nim, negatywnie odnieśli się do projektu przybycia do wsi kapłana katolickiego obrządku wschodniego i wyrazili chęć pozostawania przy prawosławiu[3]. W końcu lat 20. XX wieku należało do niej 70 osób, w połowie następnej dekady liczba ta spadła do 40[4]. W dwudziestoleciu międzywojennym prawosławni z Bubla Starego kilkakrotnie usuwali neounitów ze świątyni, po czym była ona zwracana parafii katolickiej[2]. Pracę duszpasterską wśród ludności prawosławnej prowadził hieromnich Józef (Fedorczuk) z monasteru w Jabłecznej, jako duchowny nieetatowy[5]. W 1938 prawosławni ponownie przejęli cerkiew w Bublu Starym i użytkowali ją do 1944. W wymienionym roku parafię neounicką restytuowano, lecz istniała ona tylko przez dwa lata. W 1946 świątynię przekształcono w kościół rzymskokatolicki, filię parafii w Gnojnie[2]. Po 1966 z architektury budynku usunięto elementy bizantyjsko-rosyjskiej wprowadzone po 1875: wieżyczki i cebulaste kopułki. W latach 80. XX wieku obiekt przeszedł kapitalny remont[2].
Architektura edytuj
Świątynia w Bublu Starym jest wzniesiona z drewna, na podmurówce. Jest to budowla konstrukcji wieńcowej, szalowana, trójdzielna, z prostokątną (zbliżoną do kwadratu) nawą, prostokątnym przedsionkiem i również prostokątnym pomieszczeniem ołtarzowym. Do prezbiterium przylegają dwie zakrystie. Nad przedsionkiem znajduje się chór muzyczny wsparty na dwóch słupach. Nawę budynku kryje pozorne sklepienie zwierciadlane. Okna kościoła w nawie i przedsionku są półkoliste, w nawie zdwojone, zaś w prezbiterium - prostokątne, ozdobnie obramowane. Nad nawą znajduje się czteropołaciowa kopuła zwieńczona ośmioboczną latarnią z hełmem i krzyżem. Dachy nad prezbiterium i przedsionkiem są dwuspadowe, natomiast nad zakrystiami - pulpitowe[2]. Na zachód od kościoła, w obrębie terenu świątyni, położona jest dwukondygnacyjna dzwonnica o konstrukcji słupowo-ramowej, na planie kwadratu i ośmioboczna w górnych partiach, z prostokątnymi otworami[2].
We wnętrzu kościoła znajduje się neobarokowy ołtarz główny powstały w 1924, być może z użyciem starszych, XVIII- i XIX-wiecznych elementów. W polu głównym ołtarza znajduje się wizerunek maryjny, w antependium obraz Ostatniej Wieczerzy. W ołtarzu znajdują się ponadto rzeźby świętych Piotra i Pawła z XIX w. Ołtarz ujęty jest parą korynckich kolumn, wieńczy go odcinkowy naczółek z promienistą glorią dekorowaną główkami puttów[2]. Poza ołtarzem głównym w kościele znajdują się również dwa ołtarze boczne, powstałe w tym samym okresie. Znajdują się w nich ikony Chrystusa Pantokratora i św. Jana Teologa powstałe po 1875; druga była pierwotnie ikoną patronalną w niezachowanym ikonostasie cerkwi w Bublu. W kościele znajduje się również neobarokowy konfesjonał z XX w., XIX-wieczny obraz Trójcy Świętej oraz sześć lichtarzy z tego samego stulecia (cztery z początku stulecia i dwa z końca)[2].
Przypisy edytuj
- ↑ Parafia na stronie diecezji
- ↑ a b c d e f g h i red. K. Kolendo-Korczakowa, A. Oleńska, M. Zgliński: Katalog zabytków sztuki w Polsce. Województwo lubelskie powiat Biała Podlaska. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2006.
- ↑ Grzegorz Jacek Pelica, Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918-1939), Lublin: Fundacja Dialog Narodów, 2007, s. 154, ISBN 978-83-925882-0-7, OCLC 177030699.
- ↑ Grzegorz Jacek Pelica, Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918-1939), Lublin: Fundacja Dialog Narodów, 2007, s. 147, ISBN 978-83-925882-0-7, OCLC 177030699.
- ↑ Grzegorz Jacek Pelica, Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918-1939), Lublin: Fundacja Dialog Narodów, 2007, s. 181, ISBN 978-83-925882-0-7, OCLC 177030699.