Wikipedia

Kościół św. Katarzyny w Cięcinie

zabytkowy drewniany kościół w Cięcinie (woj. śląskie)

Kościół św. Katarzyny w Cięcinie – kościół w Cięcinie, wybudowany w swej najstarszej części w 1542. Należy do parafii św. Katarzyny w Cięcinie. Kościół ten zaliczany jest do zabytków kościelnego budownictwa drewnianego typu śląsko-małopolskiego. Jego patronką jest św. Katarzyna Aleksandryjska z Egiptu.

Kościół św. Katarzyny w Cięcinie
kl. IV-K-114/11/54 z dnia 14.11.1959 r.
oraz A-597/89/90 z 25.04.1990 r.[1]
kościół filialny
Ilustracja
Kościół w Cięcinie, widok z północnego zachodu (2008)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Cięcina

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Katarzyny w Cięcinie

Wezwanie

św. Katarzyny Aleksandryjskiej

Położenie na mapie gminy Węgierska Górka
Mapa konturowa gminy Węgierska Górka, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Katarzyny w Cięcinie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Katarzyny w Cięcinie”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Katarzyny w Cięcinie”
Położenie na mapie powiatu żywieckiego
Mapa konturowa powiatu żywieckiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Katarzyny w Cięcinie”
Ziemia49°36′55,75″N 19°08′14,75″E/49,615486 19,137431
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego w pętli beskidzkiej.

Historia edytuj

Kościół w Cięcinie wymieniony został już w 1358 w dokumencie poboru świętopietrza. Nie wiadomo, czy dotyczy to kościółka na obecnym miejscu. Wzmianka o początkach kościoła w Cięcinie pojawia się w Dziejopisie żywieckim Andrzeja Komonieckiego.

Obecny kościół w swej najstarszej części wzniesiony został w 1542 przez Krzysztofa Komorowskiego, jako kaplica filialna kościoła w Radziechowach.

Kolejnym ważnym okresem w dziejach kościoła Św. Katarzyny są lata 1666–1667, kiedy to staraniem plebana radziechowskiego ks. Stanisława Kaszkowica został znacznie rozbudowany przez powiększenie nawy i dostawienie wieży. Wydarzenie to zostało odnotowane pod datą 1666 roku w Dziejopisie Andrzeja Komonieckiego: Tegoż roku kościół Św. Katarzyny we wsi Cięcinie przyczyniony jest i z dzwonnicą nową zbudowany staraniem Jego Mości księdza Stanisław Kaszkowicza, dziekana i proboszcza żywieckiego, a plebana radziechowskiego natenczas.

Kościół św. Katarzyny do 1789 funkcjonował jako filia kościoła parafialnego w Radziechowach. Pierwszym proboszczem parafii powstałej w Cięcinie został ks. Marceli Stupecki. Przez kilkadziesiąt lat w budynku kościelnym nie dokonywano żadnych zmian, dalsza rozbudowa nastąpiła w latach 1857–1893[2] według projektu Karola Pietschki z 1853[2], kiedy dobudowano nową zakrystię[2] i skarbiec-oratorium[2].

W 1893, kiedy proboszczem był ks. Władysław Dobrzański, rozpoczął się kolejny etap rozbudowy kościoła. Pracami kierował Robert Fussgänger, budowniczy z Żywca. Dokonano wtedy wydłużenia nawy[2] i przesunięcia całej konstrukcji wieży[2] na walcach ku zachodowi. W tym samym roku zbudowano nowy babiniec i nową wieżyczkę na sygnaturkę[2]. W rok później, czyli w 1894, dobudowano mały przedsionek przylegający do babińca.

W 1895 budowlę powiększono o kaplicę św. Franciszka z Asyżu, dopiero w 1928 dobudowano do niej przedsionek. W 1896 Antoni Stopka, artysta z Makowa Podhalańskiego, wykonał malunki ścienne i stropowe. Kilkanaście lat później, w 1909 dach kościoła pokryto eternitem w miejsce starego pokrycia gontowego. W 1925 został zaprojektowany obecny hełm wieży. Projektantem był krakowski architekt Wacław Krzyżanowski, gdyż poprzednia wieża z 1893 okazała się nieproporcjonalna w stosunku do wymiarów znacznie powiększonego kościoła. Realizacja projektu nastąpiła dopiero w 1932, kiedy wieżę podwyższono o prawie 7 m.

Po 1932 prowadzono jedynie bieżące prace remontowe. Do ważniejszych zaliczyć należy odnowienie wnętrza kościoła w latach 1949–1951, kiedy proboszczem był ks. Jan Bryndza. Wykonano wówczas malowanie ścian i sufitu oraz renowację ołtarzy i obrazów (złocenia i polichromia). W tym samym okresie wymieniono dolne belki ścian. Działania zabezpieczające budowlę kontynuowano na początku lat sześćdziesiątych wykonując podmurówkę z kamienia pod zapadające się ściany zewnętrzne oraz wzmacniając je dwoma filarami z cegły.

W latach 1990–1992 poczyniono szereg przedsięwzięć służących poprawie stanu technicznego budynku. Pomimo wykonania tych prac kościół wymaga jeszcze wielu działań remontowo konserwatorskich służących utrzymaniu go w stanie używalności.

Jesienią 2010 r. wymienione zostało pokrycie dachu. Stare płyty eternitowe zastąpiono modrzewiowym gontem łupanym. Każdy gont wykonany został starą metodą, zgodnie z którą nie był on cięty mechanicznie, a wycinany ręcznie wzdłuż słojów drewna. Na przykrycie świątyni zużyto ok. 2,4 tys. m² gontu. Koszt remontu wyniósł ok. pół miliona zł. Na remont parafia wraz z gminą Węgierska Górka uzyskały dofinansowanie w wysokości prawie 300 tys. zł z budżetu województwa śląskiego[3].

Architektura i wnętrze edytuj

Kościół jest orientowany, konstrukcji zrębowej, wieża ma konstrukcję słupową.

Rzut budynku składa się z krótkiego prezbiterium zamkniętego trójbocznie, wydłużonej nawy i wieży od zachodu. Od północy przy prezbiterium i węższej części nawy dobudowana jest piętrowa zakrystia i babiniec z małym przedsionkiem, od południa przy węższej części prezbiterium stoi kaplica św. Franciszka z Asyżu.

W prezbiterium znajduje się pozorne sklepienie kolebkowe z 1884. Wyposażenie wnętrza jest barokowe. Znajdują się w nim liczne ołtarze. Ołtarz główny poświęcony jest św. Katarzynie Aleksandryjskiej. Nieznane jest jego pochodzenie, autorstwo wykonania, ani też fundacja. Przypuszcza się, że najstarsze elementy mogą mieć związek z przebudową kościoła w latach 1665–1666. Był wielokrotnie poddawany zabiegom renowacyjnym, chroniącym go przed niekorzystnym poziomem wilgoci w kościele. Ołtarz nie miał jednak większych przebudów, które zmieniłyby jego wygląd. W związku z tym jego dzisiejszy kształt może mieć cechy tego z XVII wieku.

W węższej części nawy znajduje się ołtarz Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej.

Ołtarz św. Anny jest umieszczony po prawej stronie, w szerszej części nawy kościoła. Ołtarz pod wezwaniem św. Anny ma również swą interesującą historię. Pochodzenie jego i ołtarza Najświętszego Serca Pana Jezusa wiąże się z rozbudową kościoła w latach 1655–1657. Również budową i stylem jest bliźniaczo podobny do ołtarza Serca Pana Jezusa, co świadczy, że pochodzą one z jednego okresu. Nieznany jest twórca tego sakralnego dzieła ani jego fundator. Ołtarz św. Anny podobnie jak i inne z kościoła św. Katarzyny jest wykonany z drewna polichromowanego. Dolna część ołtarza, czyli mensa o kształcie wypukłym, ułożona jest na dwóch gradusach (stopniach) i otoczona żeliwnymi balaskami odlanymi w hucie w Węgierskiej Górce. Na mensie stoi dwupoziomowa nastawa, której węższa część dolna zwie się predellą. Ta część ołtarza często miała zastosowanie w budowie ołtarzy gotyckich. Stąd przypuszczenia, że ołtarze Serca Pana Jezusa i św. Anny mają pewne cechy z epok przedbarokowych. Ołtarz Najświętszego Serca Pana Jezusa, zwany wcześniej Przemienienia Pańskiego, pochodzi z czasu pierwszej rozbudowy kościoła w 1655. Mimo pochodzenia z okresu barokowego, co potwierdza jego budowa i zdobnictwo, ma również elementy klasycyzujące, które mogły być wprowadzane w czasie jednej z renowacji.

W bocznej kaplicy kościoła znajduje się ołtarz poświęcony założycielowi zgromadzenia franciszkanów św. Franciszkowi z Asyżu. Drewniany ołtarz, pokryty polichromią, nawiązuje do epoki klasycyzmu. W niszy nastawy ołtarzowej znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca Biedaczynę z Asyżu, a w zwieńczeniu, w owalnym medalionie, płaskorzeźba z przedstawieniem Małgorzaty Marii Alacoque.

Zachowała się także barokowa ambona, organy i krucyfiks. Kamienną chrzcielnicę z 1705 przykrywa ażurowa pokrywa drewniana, przedstawiająca cztery delfiny podtrzymujące kopułkę z gołębicą na szczycie. Najcenniejsze obrazy z wyposażenia kościoła to Zwiastowanie Anielskie z XV w. i Święta Rozmowa (Santa Conversazione – Matka Boska ze Świętymi) z początku XVI w. Obrazy te zostały przeniesione w 1913 do Muzeum Narodowego w Krakowie. Trzeci obraz to Święta Katarzyna z przełomu XV i XVI w. (od 1903 znajduje się w Muzeum Archidiecezjalnym w Krakowie[4]).

Galeria edytuj

  •  
    Wnętrze
  •  
    Ołtarz Najświętszego Serca Pana Jezusa w nawie bocznej
  •  
    Kaplica św. Franciszka z Asyżu
  •  
    Obraz św. Katarzyny Aleksandryjskiej w ołtarzu głównym

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. ↑ a b c d e f g Husar 2004 ↓, s. 21.
  3. ↑ . NET. Remontują zabytkowy kościół. „Dziennik Zachodni”. 22.10.2010. 
  4. ↑ Białe Kruki z Cięciny.

Bibliografia edytuj

  • Bożena Husar: Budownictwo drewniane w dobrach żywieckich według projektów Karola Pietschki. W: Żywieckie projekty Karola Pietschki – architekta arcyksięcia Albrechta Fryderyka Habsburga (wybór). Gabriela Bożek (red.). Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, 2004. ISBN 83-85871-39-X.
  • Jerzy Szablowski: Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny III. Powiat żywiecki; województwo krakowskie. Wydawnictwo Państwowego Instytutu Historii Sztuki, Warszawa 1948, s. 38–44.
  • 450 lat Kościoła Św. Katarzyny 1542–1992; ks. Jerzy Musiałek, Zofia Juraszek.
  • Chronografia albo Dziejopis Żywiecki; A. Komoniecki; Żywiec 1987
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_św._Katarzyny_w_Cięcinie&oldid=72979147”