Kościół św. Mikołaja w Brzegu
Kościół św. Mikołaja – rzymskokatolicki, gotycki kościół parafialny w Brzegu. Bazylika pochodząca z XIV wieku, zaliczana jest do największych tego typu budowli gotyckich na Śląsku[1]. Świątynia należy do parafii św. Mikołaja w Brzegu w dekanacie Brzeg południe, archidiecezji wrocławskiej.
 515/58 z dnia 15.11.1958 roku
| |||||||||||||||||
| Kościół parafialny | |||||||||||||||||
_ID_609744.jpg)
| |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
Plac Kościelny | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
6 grudnia | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Brzegu  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |||||||||||||||||
 50°51′36,5″N 17°28′15,2″E/50,860139 17,470889
| |||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||
15 listopada 1958 roku bazylika została wpisana do rejestru zabytków województwa opolskiego pod numerem 515/58[2].
W latach 1525–1945 świątynia luterańska.
Historia kościoła edytuj
Kościół powstawał w latach 1370–1420 za czasów rządów księcia Ludwika I. Wybudowano go w miejscu starszej, murowanej budowli, którą wymienia się w źródłach w 1279 r. Budowla została sfinansowana przez mieszczan i księcia. Rajcy miasta zamówili projekt u mistrza wrocławskiego Gunthera, który powtórzył schemat wrocławskich kościołów: św. Marii Magdaleny oraz św. Elżbiety.
W 1523 roku w Brzegu zwyciężyła reformacja. Książę Fryderyk II wprowadził w księstwie, jako obowiązujące, wyznanie luterańskie. Już w 1525 roku kościół zaczął funkcjonować jako protestancki. Pierwotnie kościół był otoczony cmentarzem, na którym urządzano pochówki do roku 1775, gdy Fryderyk II całkowicie zakazał pochówków na terenie miast i w kościołach[3]. Rolę świątyni protestanckiej kościół pełnił aż do 1945.
10 listopada 1905 roku przed kościołem odsłonięto pomnik Marcina Lutra. Został on usunięty wkrótce po zakończeniu II wojny światowej[4].
Podczas zdobywania miasta na przełomie stycznia i lutego 1945 kościół doszczętnie spłonął, a następnie przez 13 lat (do 1958) niszczał pozostawiony bez opieki. W 1958 roku z inicjatywy ks. Kazimierza Makarskiego rozpoczęto odbudowę kościoła według wzorów z 1370 roku. W czasie remontu odkryto w zakrystii późnogotyckie freski ścienne[5].
Architektura i wnętrze kościoła edytuj
Kościół ma trzynawową charakterystykę bazyliki z wydłużonym korpusem pozbawionym podziału na chór i partie nawy. Strzelistość 30-metrowej nawy głównej z gwiaździstym sklepieniem i wysmukłymi oknami skontrastowano z niskimi, szerokimi i ciemnymi nawami bocznymi. Nawę główną od bocznych oddzielono prostymi filarami i linearnymi przęsłami, nie ograniczającymi przestrzeni wnętrza. Kościół posiadał bogaty wystrój rzeźbiony w drzewie oraz zespół witrażowy. Do dzisiaj zachowały się tylko fragmenty. Drewniane części spłonęły podczas II wojny światowej, a szczątki wyposażenia znajdują się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu oraz w Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu. Natomiast dwie kwatery oryginalnych witraży znajdują się w Muzeum Narodowym w Poznaniu.
W ściany i filary kościoła wmurowywano kamienne i drewniane epitafia bogatych mieszczan brzeskich[6]. Pod koniec XIX wieku nadbudowano wieże kościoła jako odpowiedź na podwyższenie wież w katolickiej świątyni Podwyższenia Krzyża Świętego[5].
Organy edytuj
Pierwszy, 30-głosowy instrument w kościele św. Mikołaja pochodził z połowy XV wieku. W latach 1724–1730 Zastąpiono go wybudowanym przez Michała Englera organami o 56 głosach. W latach 1926–1928 przeprowadzono ich modernizację. Ostatecznie organy zostały zdemontowane na przełomie 1944 i 1945 roku, niestety po instrumencie ślad zaginął. Obecne organy zostały zbudowane przez braci Broszko z Bolesławca w 1986 roku. Instrument zarówno brzmieniowo, jak i architektonicznie nie nawiązuje do konkretnej epoki. Na przełomie 2007 i 2008 roku zakończył się remont organów[7].
Dyspozycja instrumentu:
| Manuał I | Manuał II | Manuał III | Manuał IV | Pedał |
|---|---|---|---|---|
| 1. Gedakt pomer 16' | 1. Gedakt 16' | 1. Gedakt 8' | 1. Prync. skrz. 8' | 1. Pryncypał bas 16' |
| 2. Pryncypał 8' | 2. Prync. włoski 8' | 2. Unda maris 8' | 2. Portunal 8' | 2. Subbas 16' |
| 3. Gamba 8' | 3. Rurflet 8' | 3. Kwinta dena 8' | 3. Salicet 8' | 3. Kwintbas 10 2/3' |
| 4. Flet kryty 8' | 4. Viola 8' | 4. Pryncypał 4' | 4. Gemshorn 4' | 4. Oktawbas 8' |
| 5. Oktawa 4' | 5. Prestant 4' | 5. Rurflet 4' | 5. Blokflet 2' | 5. Pryncypał 8' |
| 6. Holzflet 4' | 6. Róg nocny 4' | 6. Róg nocny 2' | 6. Trawers flet 4' | 6. Celo 8' |
| 7. Kwinta 2 2/3' | 7. Nasard 2 2/3' | 7. Kwinta 1 1/3' | 7. Szpic oktawa 2' | 7. Fletbas 8' |
| 8. Oktawa 2' | 8. Super oktawa 2' | 8. Siflet 1' | 8. Nasard 1 1/3' | 8. Chorałbas 4' |
| 9. Kornet 3x | 9. Flet leśny 2' | 9. Sesguialtera 2x | 9. Flażolet 1' | 9. Flet 2' |
| 10. Mixtura 5x | 10. Tercja 1 3/5' | 10. Cymbel 3x | 10. Akuta 3-4x | 10. Mixtura 6x |
| 11. Szarf 4x | 11. Mixtura 5x | 11. Krumhorn 8' | 11. Vox humana 8' | 11. Puzon 32' |
| 12. Trąbka 8' | 12. Obój 8' | 12. Puzon 16' | ||
| 13. Klarino 4' | 13. Trompet 8' |
Galeria edytuj
-
Wnętrze kościoła -
Portal wejściowy -
Sklepienie -
Witraż -
Widok na chór i organy -
Epitafium
Przypisy edytuj
- ↑ Kościół parafialny pw. św. Mikołaja. [dostęp 2018-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 stycznia 2018)].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 1.
- ↑ Pocztówki odkurzone cz. 22. fajnybrzeg.pl, 2015-06-20. [dostęp 2018-07-28].
- ↑ Pomnik Lutra przed kościołem św. Mikołaja. dolny-slask.org.pl, 2008-12-02. [dostęp 2017-10-04].
- ↑ a b Historia kościoła parafialnego data dostępu = 15 stycznia 2018.
- ↑ Kościół Św. Mikołaja w Brzegu. [dostęp 2018-01-15].
- ↑ Brzeg (Kościół św. Mikołaja) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2021-09-27].