Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Czchowie
Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny – rzymskokatolicki kościół parafialny należący do dekanatu Czchów diecezji tarnowskiej.
 XII 37/30 z dnia 28.02.1930 oraz 9 z 4.04.1968[1]
| |||||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||||
 widok ogólny | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Czchów | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
8 września | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Czchowa  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu brzeskiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Czchów  | |||||||||||||||||
 49°50′01,8″N 20°40′27,4″E/49,833833 20,674278
| |||||||||||||||||
Historia edytuj
W miejscu obecnego kościoła znajdował się starszy kościół romański z XII wieku o nieznanym planie. Obecna świątynia została zbudowana w dwóch etapach: przed rokiem 1360 zapewne z fundacji Kazimierza Wielkiego zostało wzniesione prezbiterium, w którym od wschodu wykorzystano wtórnie ciosy romańskiej budowli, w tym fragment fryzu pseudokymationowego. Następnie około 1450 roku został wybudowany korpus. W XV lub XVI wieku została dobudowana wieża, która w 1841 roku, w obawie przed zawaleniem, została zmniejszona do poziomu pierwszej kondygnacji. W XVIII wieku przy prezbiterium została dostawiona kaplica. Na przełomie XIX i XX wieku świątynia została gruntownie odnowiona, został zbudowany w tym czasie neogotycki szczyt oraz wieżyczka na sygnaturkę. W latach 1551-54 świątynia przejściowo należała do luteranów, proboszczem był tu w tym czasie ksiądz Francesco Lismanini, prowincjał franciszkanów, spowiednik królowej Bony i czołowy polski reformator.
Architektura edytuj
Jest to budowla gotycka, murowana, wzniesiona z kamienia. Świątynia jest jednonawowa, posiada dwuprzęsłowe prezbiterium zamknięte ścianą prostą, przy którym od strony północnej znajduje się zakrystia, a od strony południowej kaplica. Przy nawie od strony zachodniej znajduje się czworoboczna wieża mieszcząca kruchtę w przyziemiu i powyżej chór muzyczny, które otwierają się do nawy ostrołukowymi arkadami, przy wieży od strony południowej znajduje się okrągła wieżyczka schodowa. Kaplica jest nakryta kopułą opartą na pendentywach z latarnią. Prezbiterium jest opięte szkarpami (jedna szkarpa znajduje się na osi od strony wschodniej), przy korpusie jest umieszczona szkarpa w narożniku południowo-wschodnim. Elewacja wschodnia prezbiterium jest ozdobiona odsadzką zwieńczoną gzymsem z wtórnie użytych detali romańskich. Zachodni szczyt korpusu jest ceglany i ozdobiony pięcioma zamkniętymi półkoliście blendami. Budowla nakryta jest dachami dwuspadowymi, na dachach znajduje się wieżyczka na sygnaturkę, ozdobiona latarnią zwieńczoną iglicą. Okna wschodnie prezbiterium i od strony południowej w korpusie są ostrołukowe i umieszczone w kamiennych obramieniach oraz obustronnie rozglifione. Wnętrze jest rozczłonkowane pilastrami i belkowaniem. Sklepienia w prezbiterium są krzyżowo-żebrowe i posiadają koliste zworniki, podparte są kamiennymi wspornikami w formie masek. Nawa jest nakryta nowszym stropem drewnianym, kruchta sklepieniem krzyżowym, natomiast zakrystia sklepieniem kolebkowym. Tęcza jest ostrołukowa. Świątynia posiada dwa portale w stylu gotyckim: jeden z nich jest ostrołukowy i profilowany, natomiast drugi jest prostokątny i fugowany.
Malowidła ścienne w prezbiterium edytuj
Gotycka polichromia ścian prezbiterium kościoła wykonana została w trzech fazach chronologicznych na przestrzeni od drugiej połowy XIV w., po pierwszą ćwierć XV w. Odsłonięto ją w latach 1890-96, została zakonserwowana i częściowo zrekonstruowana przez Adama Marczyńskiego w latach 1960-65. Ostatnie prace restauratorskie prowadziła w latach 2008-19 Dorota Kwiecińska-Nosek wraz z zespołem konserwatorów[2].
Ikonografia edytuj
Z pierwszej fazy chronologicznej (po poł. XIV w.) pochodzą malowidła na ścianie północnej i częściowo ścianie wschodniej przedstawiające cykl pasyjny. W drugiej fazie (po 1368 r.) wykonano sceny: Narodzenie Marii, Deesis, Koronacja Marii, Zwiastowanie, Pokłon Trzech Króli, Święte Oblicze, Apoteoza papieża Urbana V, Mater Misericordiae, Vir Dolorum, Noli me tangere, Zmartwychwstanie. Najmłodsze chronologicznie (datowane na 1 ćw. XV w.) jest przedstawienie Piety anielskiej[3].
Wyposażenie edytuj
Dwa ołtarze boczne, neogotyckie z 1918 roku, w prawym rzeźba Pieta z ok. poł. XV w. W kaplicy bocznej ołtarz z obrazem w typie Matki Bożej Śnieżnej z XVII w., chrzcielnica późnogotycka, kamienna z 1506 r. Dwa nagrobki renesansowe: Kaspra Wielogłowskiego (zm. 1564 r.) z czerwonego marmuru i piaskowca, ze stojącą postacią zmarłego, ujętą w obramienie architektoniczne, atrybuowany Hieronimowi Canavesiemu; i drugi jego żony, ze stojącą postacią kobiecą ujętą w obramienie architektoniczne, z ok. poł. XVI w. Ambona późnobarokowa z XVIII w[3].
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2018-01-16].
- ↑ Instytut Gość Media, Sensacyjne odkrycie w Czchowie [online], Instytut Gość Media, 12 grudnia 2019 [dostęp 2023-03-17].
- ↑ a b Wojciech Bałus i inni, Zabytki sztuki w Polsce : Małopolska, Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2016, ISBN 978-83-63260-72-9, OCLC 982607840 [dostęp 2023-03-17].