Kościół San Giovanni Crisostomo w Wenecji
Kościół San Giovanni Crisostomo (kościół św. Jana Złotoustego) – rzymskokatolicki kościół w Wenecji w dzielnicy (sestiere) Cannaregio, dedykowany św. Janowi Złotoustemu. Administracyjnie należy do Patriarchatu Wenecji. Jest kościołem filialnym w parafii San Canciano Martire[1].
| Kościół filialny | |||||||||||||||
 Fasada główna kościoła | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Adres |
Salizada San Giovanni Crisostomo, 30121 Venezia VE, Italia | ||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Wenecji  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Włoch  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Wenecji Euganejskiej  | |||||||||||||||
 45°26′20,98″N 12°20′14,14″E/45,439161 12,337261
| |||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||
Jest ostatnim dziełem Maura Codussiego w Wenecji, ukończonym po jego śmierci przez syna, Domenica. Z wystroju wnętrza wyróżnia się obraz ołtarzowy Święci Krzysztof, Hieronim i Ludwik pędzla Giovanniego Belliniego.
Historia edytuj
Pierwotny kościół edytuj
Kościół św. Jana Chryzostoma (Złotoustego) jest jednym z nielicznych kościołów w Europie Zachodniej, dedykowanych temu świętemu. Odzwierciedlał on potęgę wpływów bizantyjskich w Wenecji, gdy został zbudowany w 1080 roku[2]. Zachowana dokumentacja, pochodząca z pierwszych dziesięcioleci XII wieku, świadczy o tym, że już wówczas kościół miał prawa kościoła parafialnego[3]. Jan Chryzostom, jeden z czterech prawosławnych Ojców Kościoła został, po podboju Konstantynopola w roku 1204 patronem Patriarchatu Łacińskiego w tym mieście, choć większość jego relikwii przeniesiono do Rzymu[2].
Obecny kościół edytuj
W 1475 roku pierwotny kościół został zniszczony (nie wiadomo, w jakim stopniu) w pożarze, który ogarnął cały obszar, na którym się znajdował. Prace rekonstrukcyjne rozpoczęły się w 1485 roku. Trzy lata później papież Innocenty VIII przyznał odpust za grzechy każdemu, kto przyczyni się finansowo do odbudowy kościoła. Prace budowlane rozpoczęły się w 1495 roku według projektu Maura Codussiego, który zmarł w 1504 roku[4]. Inicjatorem odbudowy był proboszcz parafii, Ludovico Talenti, promotor ożywienia stylu bizantyńskiego widocznego w planie krzyża greckiego, ze sklepieniami kolebkowymi i centralną kopułą, zharmonizowanymi jednak ze staranną geometrią proporcji wnętrza. Sam Talenti odegrał również istotną rolę w powstaniu obrazów Święci Krzysztof, Hieronim i Ludwik Giovanniego Belliniego i Św. Jan Chryzostom pędzla Sebastiana del Piombo, przedmiotów dumy Kościoła[5]. Kościół został ukończony około 1525 roku przez jego syna, Domenica[4]. W tym samym roku został konsekrowany. Fasada kościoła, niemal identyczna z fasadą kościoła San Michele in Isola (pierwszego kościoła zaprojektowanego przez Codussiego w Wenecji) jest głównie ceglana, a kamienne detale ograniczają się do drzwi. Dzieli plan krzyża greckiego z kościołem Santa Maria Formosa, ale ma bardziej pionowe proporcje z uwagi na szczupłość miejsca, w którym powstał[2].
Na mocy dekretu napoleońskiego Królestwa Włoch z 5 czerwca 1805 roku (oraz kolejnych dekretów) zainicjowano w Wenecji proces kasat i przekształceń kościołów i klasztorów oraz zmian granic parafii[6]. Dekretem z 1807 roku w obręb parafii San Giovanni Crisostomo włączono teren zniesionej parafii Santa Maria Nova, ale już w 1810 roku sama parafia San Giovanni Crisostomo została zniesiona, a jej teren włączono w obręb parafii San Canciano Martire, zaś kościół San Giovanni Crisostomo został zdegradowany do rangi kościoła filialnego[3].
W lutym 1918 roku podczas nalotu fasada kościoła została uszkodzona[2].
Architektura edytuj
Fasada edytuj
Fasada wychodzi na główną ulicę, natomiast gdy ściany boczne są zwrócone w stronę niewielkich placów. Reprezentuje typowy schemat Codussiego z wpływami toskańskimi[4]. Jest trzyczęściowa z półokrągłymi szczytami i wykończona gładzią szpachlową[7].
Dzwonnica edytuj
Pierwotna, wolno stojąca kampanila, pochodząca z 1080 roku, została rozebrana w 1532 roku w trakcie poszerzania ulicy. Jest widoczna na obrazie Vittore Carpaccia Cud Krzyża Świętego na moście Rialto (w zbiorach Gallerie dell’Accademia). Obecna kampanila została zbudowana w latach 1552–1590. Ma 21 m wysokości i zestaw dzwonów uruchamianych ręcznie[2].
Wnętrze edytuj
.jpg)
Wnętrze reprezentuje plan krzyża greckiego z kopułą pośrodku. Projektując je Codussi wykorzystał własne doświadczenia z kościoła Santa Maria Formosa. Nagie ściany ożywiają dekoracje kaplic[7]. W kaplicy po prawej stronie ściany wejściowej widnieje obraz Święci Krzysztof, Hieronim i Ludwik pędzla Giovanniego Belliniego z 1513 roku[8]. Obraz powstał na zlecenie kupca Giorgia Dilettiego, wspieranego przez Scuolę Grande di San Marco[9]. Artyście w jednym ze swoich ostatnich dzieł udało się uchwycić doświadczenia Tycjana, polegające na unowocześnionym użyciu koloru, kładzionego szerokimi pociągnięciami pędzla, połączonym z sugestywnym światłem. W prezbiterium, w centrum cyklu znajduje się obraz ołtarzowy Św. Jan Chryzostom pędzla Sebastiana del Piombo z lat 1508–1509. Jest to jedno z arcydzieł tego malarza, cechujące się rozważnym wykorzystaniem koloru i perfekcyjną równowagą kompozycyjną. Na ołtarzu kaplicy po prawej stronie prezbiterium znajduje się marmurowy ołtarz z płaskorzeźbą Koronacja Dziewicy wśród Apostołów dłuta Tullia Lombarda z lat 1500–1502[8]. Jego fundatorem była rodzina Bernabò de Catenariis z Montepulciano[10]. Kompozycja ukazuje pod ogromnym sklepieniem kasetonowym Ojca Przedwiecznego w akcie błogosławieństwa oraz Ducha Świętego pośród aniołów w jedności z Synem, który wśród dwunastu Apostołów dokonuje aktu koronacji Maryi Dziewicy[9]. Dzieło odznacza się interesującym efektem perspektywicznym z silnie ekspresyjną postacią Maryi, kontrastującą z konwencjonalnie przedstawionymi postaciami Apostołów[8].
Na ścianach wiszą obrazy Przeniesienie ciała św. Jana Chryzostoma pędzla Zaccarii Facchinettiego z 1610 roku, oraz Św. Jan Chryzostom wyświęcony na biskupa pędzla Alvise dal Friso. Na suficie widnieje fresk Bóg Ojciec między puttami i cherubinami Giuseppe Diamantiniego[4].
Kult Madonny delle Grazie edytuj
Kościół św. Jana Chryzostoma pozostaje jednym z najbardziej żywych ośrodków religijnych w Wenecji, a to z powodu kultu Madonny delle Grazie (Matki Bożej Łaskawej), której obraz jest umieszczony w specjalnej niszy nad bocznym portalem, naprzeciw ołtarza św. Antoniego. Do intensyfikacji kultu Maryi przyczynił się Giovanni Zanin, mianowany 1 września 1947 roku wikariuszem. Jego działalność została uwieńczona sukcesem w marcu 1977 roku, kiedy patriarcha Albino Luciani (przyszły papież Jan Paweł I) ogłosił dekret, w którym przyznał kościołowi honorowy tytuł sanktuarium, a 1 maja tego samego roku podczas uroczystej mszy świętej ogłosił kościół „sanktuarium Madonny delle Grazie”[4].
-
Tullio Lombardo, Koronacja Dziewicy wśród Apostołów, 1500–1502 -
Sebastiano del Piombo, Św. Jan Chryzostom, 1508–1509 -
-
Giuseppe Diamantini, Bóg Ojciec między puttami i cherubinami
_-_pala_marmorea_di_Tullio_Lombardo.jpg)
Przypisy edytuj
- ↑ Le Chiese delle Diocesi italiane: Chiesa di San Giovanni Crisostomo. www.chieseitaliane.chiesacattolica.it. [dostęp 2019-05-06]. (wł.).
- ↑ a b c d e Jeff Cotton: San Giovanni Grisostomo. www.churchesofvenice.co.uk. [dostęp 2019-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-01)]. (ang.).
- ↑ a b Sistema Informativo Unificato per le Soprintendenze Archivistiche: Parrocchia di San Giovanni Crisostomo, Venezia. siusa.archivi.beniculturali.it. [dostęp 2019-05-06]. (wł.).
- ↑ a b c d e VeneziaMuseo: Ciexa de San Zuane Grisostomo. www.veneziamuseo.it. [dostęp 2019-05-06]. (wł.).
- ↑ ARTE.it: Chiesa di San Giovanni Crisostomo. www.arte.it. [dostęp 2019-05-08]. (wł.).
- ↑ Emma Filipponi: Città e attrezzature pubbliche nella Venezia di Napoleone e degli Asburgo: le rappresentazioni cartografiche. virgo.unive.it. [dostęp 2019-05-06]. (wł.).
- ↑ a b Zucchoni 1993 ↓, s. 54.
- ↑ a b c Venezia Unica: Chiesa San Giovanni Grisostomo. events.veneziaunica.it. [dostęp 2019-05-06]. (wł.).
- ↑ a b Concina 1995 ↓, s. 265.
- ↑ Museo Italia: Chiesa di San Giovanni Grisostomo. www.museionline.info. [dostęp 2019-05-08]. (wł.).
Bibliografia edytuj
- Guido Zucchoni: Venezia: guida all'architettura. Lupatoto: Arsenale Editrice, 1993. ISBN 978-88-7743-129-5. (wł.).
- Ennio Concina: Le chiese di Venezia: l'arte e la storia. Udine: Magnus Edizioni SpA, 1995. ISBN 88-7057-153-X. (wł.).