Kościenica wodna

Kościenica wodna
	; Kościenica wodna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	gwiazdnica
Gatunek	kościenica wodna
	Nazwa systematyczna
	Stellaria aquatica (L.) Scop.; Fl. Carniol., ed. 2, 1: 319 (1771)
Synonimy
	Alsine aquatica Britton; Alsine uliginosa Vill.; Cerastium aquaticum (L.) Fr.; Cerastium aquaticum L.; Cerastium deflexum Ser.; Cerastium maximum Gilib.; Cerastium petiolare Hance; Cerastium scandens Lej.; Larbrea aquatica Ser.; Malachium aquaticum (L.) Fr.; Malachium calycinum Willk.; Myosanthus aquaticus (L.) Desv.; Myosoton aquaticum Moench;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kościenica wodna (Myosoton aquaticum (L.) Moench ≡ Stellaria aquatica (L.) Scop.) – gatunek rośliny z rodziny goździkowatych. Tradycyjnie zaliczany był do monotypowego rodzaju kościenica Myosoton, jednak okazał się zagnieżdżony w obrębie rodzaju gwiazdnica Stellaria. Rośnie w miejscach wilgotnych. Zasięg obejmuje niemal całą Europę (z wyjątkiem południowych i północnych jej krańców) i Azję (z wyjątkiem krańców północnych oraz części południowo-wschodniej i południowej)^[5]. Gatunek zawleczony na wszystkie kontynenty w strefie klimatu umiarkowanego^[5]. W całej Polsce gatunek pospolity^[6].

Morfologia edytuj

Pokrój: Roślina wieloletnia, rozesłana lub wspierająca się na roślinach sąsiednich.

Łodyga: Wiotka, osiąga długość od 30 do 120 cm. Jest 4-kanciasta i górą gruczołowato owłosiona. Często zakorzenia się w węzłach.

Liście: Ulistnienie naprzeciwległe, liście siedzące lub na krótkim ogonku, sercowate, ostro zakończone. Tylko liście dolne i na płonnych łodygach ogonkowe.

Kwiaty: Kwiatostan typu wierzchotka dwupromieniowa. Kielich 5-działkowy, ogruczolony, płatków pięć, nieco dłuższych od kielicha, białych, rozciętych niemal do nasady. 5 szyjek słupka. Kielich owłosiony, długości podobnej jak korona.

Owoc: Jajowata torebka pękająca pięcioma ząbkami, zawiera kilka nasion.

Gatunek podobny: Bardzo podobna jest gwiazdnica gajowa, która różni się od kościenicy wodnej walcowatą łodygą, słupkiem z 3 znamionami, torebką pękającą do połowy długości trzema ząbkami.

Biologia i ekologia edytuj

Bylina. Siedlisko: obrzeża wilgotnych lasów, zarośla, rowy, brzegi wód. Uważany za chwast^[7]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Convolvuletalia^[8]. Roślina kwitnie od czerwca do sierpnia. Liczba chromosomów 2n = 28^[6].

Systematyka edytuj

Gatunek wyodrębniany był do początku XXI wieku zwykle w osobnym rodzaju kościenica Myosoton, wyróżnianym od rodzaju gwiazdnica Stellaria na podstawie obecności pięciu szyjek słupka, a nie trzech jak u tego drugiego. Badania molekularne wykazały, że takson ten jest jednak zagnieżdżony w obrębie rodzaju gwiazdnica w jego sekcji Petiolares. Jest gatunkiem siostrzanym dla Stellaria bungeana, a siostrzanym wobec tej pary jest Stellaria sennii. Wszystkie te trzy gatunki tworzą klad siostrzany względem grupy obejmującej kompleks gwiazdnica pospolita Stellaria media wraz z gwiazdnicą gajową Stellaria nemorum^[9]^[10]. Mimo wyjątkowej budowy słupkowia, na zagnieżdżenie kościenicy wodnej w obrębie rodzaju Stellaria wskazują także inne cechy morfologiczne, budowa nasion, embriologia^[11]^[12]. W efekcie w aktualizowanych bazach taksonomicznych gatunek zaliczany jest do rodzaju gwiazdnica jako Stellaria aquatica (L.) Scop.^[3]^[4]

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
↑ ^a ^b Stellaria aquatica (L.) Scop.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-18].
↑ ^a ^b ^c Stellaria aquatica Scop.. [w:] The World Flora Online [on-line]. [dostęp 2022-11-18].
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Włodzimierz Tymrakiewicz: Atlas chwastów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1976, s. 94.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Sharples, Mathew T.; Tripp, Erin A.. Phylogenetic Relationships Within and Delimitation of the Cosmopolitan Flowering Plant Genus Stellaria L. (Caryophyllaceae): Core Stars and Fallen Stars. „Systematic Botany”. 44, 4, s. 857-876, 2019.
↑ Greenberg, A. K., M. J. Donoghue. Molecular systematics and character evolution in the Caryophyllaceae. „Taxon”. 60, s. 1637–1652, 2011.
↑ Xubo Chen, Shiyong Meng, Quanru Liu. Numerical Taxonomic Analysis of Stellaria and Myosoton (Caryophyllaceae). „Chinese Bulletin of Botany”. 47, 3, s. 271-277, 2012. DOI: 10.3724/SP.J.1259.2012.00271.
↑ Wang, L., Y.-Y. Zhao, J.-X. Liu. Embryology of Myosoton and Stellaria and its taxonomic significance (Caryophyllaceae). „Phytotaxa”. 306, s. 124–134, 2017.

Bibliografia edytuj

Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).

[powo-3] Stellaria aquatica (L.) Scop.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-18].

[wfo-4] Stellaria aquatica Scop.. [w:] The World Flora Online [on-line]. [dostęp 2022-11-18].

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

[klucz-6] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[7] Włodzimierz Tymrakiewicz: Atlas chwastów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1976, s. 94.

[8] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[Sharples-9] Sharples, Mathew T.; Tripp, Erin A.. Phylogenetic Relationships Within and Delimitation of the Cosmopolitan Flowering Plant Genus Stellaria L. (Caryophyllaceae): Core Stars and Fallen Stars. „Systematic Botany”. 44, 4, s. 857-876, 2019.

[Greenberg-10] Greenberg, A. K., M. J. Donoghue. Molecular systematics and character evolution in the Caryophyllaceae. „Taxon”. 60, s. 1637–1652, 2011.

[11] Xubo Chen, Shiyong Meng, Quanru Liu. Numerical Taxonomic Analysis of Stellaria and Myosoton (Caryophyllaceae). „Chinese Bulletin of Botany”. 47, 3, s. 271-277, 2012. DOI: 10.3724/SP.J.1259.2012.00271.

[12] Wang, L., Y.-Y. Zhao, J.-X. Liu. Embryology of Myosoton and Stellaria and its taxonomic significance (Caryophyllaceae). „Phytotaxa”. 306, s. 124–134, 2017.

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]