Wikipedia

Kokoryczka wielokwiatowa

gatunek rośliny

Kokoryczka wielokwiatowa (Polygonatum multiflorum) – gatunek byliny należący do rodziny szparagowatych. Występuje na terenie prawie całej Europy, a także w Azji i Ameryce Północnej. W Polsce roślina dość rozpowszechniona, spotykana na całym niżu i w niższych położeniach górskich.

Kokoryczka wielokwiatowa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Rodzaj

kokoryczka

Gatunek

kokoryczka wielokwiatowa

Nazwa systematyczna
Polygonatum multiflorum (L.) All.
Fl. pedem. 1:131. 1785
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Morfologia edytuj

Łodyga
Obła, zwykle łukowato wygięta i skłoniona w dół, o wysokości przeważnie od 30 do 70 cm, czasem do 1 m[3]. Wyrasta z czołgającego się, rozgałęzionego kłącza posiadającego ślady po ubiegłorocznych, obumarłych łodygach.
Liście
Skrętoległe, bezogonkowe, siedzące, eliptyczne, ustawione dwustronnie, malejące w stronę szczytu łodyg. Użyłkowanie liścia wyraźnie widoczne.
Kwiaty
Bezwonne[3], białe o długości 11–15(20) mm[4] i średnicy 10 mm, z zielonkawym nalotem, dzwonkowate, wąskie, zgrupowane po 2–6[4] w gronach, zwisające na krótkich szypułkach, wyrastające w kątach liści od trzech do pięciu kwiatów. Okwiat rurkowato-dzwonkowaty z zielonymi ząbkami[5] o długości do 4 mm[3]. Wewnątrz kwiatu 6 pręcików o z rzadka owłosionych nitkach[3][6] i 1 słupek z długą, nitkowatą szyjką i niewielkim znamieniem. Pręciki mają nitki przyrośnięte do rurki korony, a ich pylniki oraz znamię słupka, zasłaniają wejście do kwiatu. Na dnie rurki kwiatu znajduje się nektar, dostać się do niego mogą jednak tylko silne trzmiele z długimi aparatami pyszczkowymi, przedzierając się przez zaporę z pylników, przy okazji dokonując zapylenia krzyżowego przyniesionym na grzbiecie i głowie pyłkiem z innych kwiatów kokoryczki[5].
Owoc
Jagoda z kilkoma nasionami. Dojrzała ma czarny kolor z widocznym oszronieniem.
  •  
    Liście
  •  
    Kwiaty
  •  
    Dojrzałe owoce
Gatunki podobne
Kokoryczka wonna P. odoratum może również mieć do 5 kwiatów w gronach (zwykle ma 1–2), ale kwiaty te są walcowate (bez przewężenia) i wonne[6], ząbki okwiatu są nieco dłuższe (do 5 mm), a nitki pręcików nagie[3]. Gatunek ten odróżnia też kanciasta łodyga, która u kokoryczki wielokwiatowej jest obła[4][6], zwykle też rośliny te są niższe (nie przekraczają 60 cm wysokości)[3].
  •  
    Kanciaste łodygi P. odoratum
  •  
    Obła łodyga P. multiflorum

Biologia i ekologia edytuj

 
Pokrój roślin w czasie kwitnienia

Geofit ryzomowy. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Rośnie w lasach liściastych, bukowych i bukowo-grabowych, w zaroślach i lasach nadrzecznych. W górach występuje dużo częściej niż na niżu. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Fagetalia[7].

Roślina trująca
Zawiera trujące glikozydy i asparganinę. Toksyczny jest owoc, który bywa mylony z owocami borówki czarnej, powodując zatrucia u ludzi[8].

Mieszaniec edytuj

Krzyżuje się z kokoryczką wonną P. odoratum dając mieszańca – Polygonatum ×hybridum Brügger. Ma on cechy pośrednie między taksonami rodzicielskimi i czasem zawiązuje płodne owoce. Jest często uprawiany, przynajmniej w zachodniej i północnej Europie częściej niż gatunki rodzicielskie, a stanowiska w naturze uznawane są zwykle za wynik „ucieczki z ogrodu”[6].

Zastosowanie edytuj

Roślina ozdobna
  • Bardzo cenna i atrakcyjna roślina do leśnych zakątków w ogrodzie. Jako roślina cieniolubna szczególnie nadaje się do sadzenia pod drzewami. Wymaga żyznej, próchnicznej gleby.
Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski: podstawowym surowcem jest kłącze (Rhizoma Polygonati multiflori), zawierające glikozydy saponinowe, sitosterol, asparagina i inne aminokwasy.
  • Działanie: moczopędne, antyseptyczne, obniżające poziom cukru i przeciwreumatyczne. Stosowane jest przy leczeniu cukrzycy i chorób nerek. Leczenie powinno odbywać się pod kontrolą lekarza.
  • Zbiór i suszenie: kłącze zbierane jest w okresie kwitnienia rośliny. Po zbiorze należy niezwłocznie wysuszyć w zacienionym miejscu bez stosowania podwyższonej temperatury suszenia.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-01] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Władyslaw Szafer, Stanislaw Kulczyński, Bogumił Pawlowski (red.), Rośliny polskie: Część II, wyd. 6, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 808, ISBN 83-01-05287-2, OCLC 475163154.
  4. ↑ a b c Lucjan Rutkowski, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa: PWN, 2004, s. 546-547, ISBN 978-83-01-14342-8.
  5. ↑ a b Tadeusz Traczyk: Rośliny lasu liściastego. Warszawa: PZWS, 1959.
  6. ↑ a b c d T.G. Tutin, Flora Europaea. Volume 5. Alismataceae to Orchidaceae (Monocotyledones), 1980, s. 71, ISBN 0-521-20108-X.
  7. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  8. ↑ Jan Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: PWRiL, 1982. ISBN 83-200-2415-3.

Bibliografia edytuj

  • František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
  • Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  • Tadeusz Traczyk: Rośliny lasu liściastego. Warszawa: PZWS, 1959.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kokoryczka_wielokwiatowa&oldid=73134460”