Kraj Urianchajski
Kraj Urianchajski (ros. Урянхайский край, potocznie Urianchaj) – protektorat Imperium Rosyjskiego, istniejący od 17 kwietnia 1914 do 14 sierpnia 1921 roku na terenach dzisiejszej Tuwy.
| Protektorat Imperium Rosyjskiego | |||
| 1914–1921 | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Republika | |||
| Kraj | |||
| Siedziba | |||
| Data powstania | |||
| Data likwidacji | |||
| Zarządzający |
Ojun Kombu-Dorżu ogły Sodunam-Bałczyr | ||
| Populacja (1914[1]) • liczba ludności |
| ||
Położenie na mapie Granica zaznaczona na niebiesko | |||
.svg)
Administracja edytuj
Formalnie protektoratem zarządzał Ambyn-Nojon, lecz faktyczne sprawowanie władzy należało do rosyjskiego komisarza terytorium Urianchaju oraz urzędnika departamentu przesiedleń, który był odpowiedzialny za imigrację rosyjskich osadników[2].
Administracyjnie Kraj Urianchajski został podzielony na 7 kożuunów[3]:
W 1914 roku rozpoczęto budowę stolicy Urianchaju, która została ustanowiona w Biełocarsku[2][4].
Demografia edytuj
Liczba ludności w 1914 roku wynosiła 73 tys. osób[1]. W 1917 roku w Urianchaju żyło 12 tysięcy Rosjan[2][1].
Historia edytuj
Do 1912 roku obszar ten nazywał się Tannu Urianchaj i znajdował się pod panowaniem chińskiej dynastii Qing. Po rewolucji Xinhai Tuwa się odłączyła od Chin, jako część Mongolii, która wtedy zyskała niepodległość.
W latach 1912–1913 książęta tuwińscy kilkakrotnie apelowali do cara Mikołaja II Romanowa o przyjęcie Tuwy w skład Rosji jako protektoratu. 17 kwietnia 1914 roku Mikołaj II podpisał zgodę na ustanowienie Kraju Urianchajskiego, na mocy której protektorat stał się częścią guberni jenisejskiej[1], zaś rok później został uznany przez rząd chiński.
Po rewolucji lutowej i abdykacji Mikołaja II w 1917 roku Kraj Urianchajski uznał rząd Republiki Rosyjskiej i potwierdził swój status rosyjskiego protektoratu[5][6].
Wojna domowa w Rosji edytuj
Po rewolucji październikowej na terenie Urianchaju utworzono władze radzieckie[7]. 18 czerwca 1918 roku na terytorium protektoratu odbył się wspólny kongres Rosjan i Tuwańczyków, na którym jednogłośnie przyjęto traktat o samostanowieniu Tuwy, w którym zostały zawarte prawa obywateli rosyjskich[8][9][6].
Od lipca 1918 do lipca 1919 roku większość obszaru Tuwy zajmowała biała armia adm. Aleksandra Kołczaka. Jesienią 1918 roku rozpoczęła się inwazja wojsk chińskich[9]. Chińczycy zajęli południowe i zachodnie regiony Tuwy[6]. Dodatkowo na teren protektoratu wkroczyły wojska mongolskie pod dowództwem Magsardżawy, która zajęła Biełocarsk[9]. W lipcu 1918 roku V kongres regionalny ogłosił poparcie dla tymczasowego rządu Syberyjskiego[7].
14 czerwca 1919 roku oddziały czerwonych partyzantów, pod dowództwem Aleksandra Krawczenki i Piotra Szczetinkina, wkroczyły na terytorium Urianchaju. Partyzanci odnieśli szereg zwycięstw nad armią Kołczaka i zdobyli Chem-Bełdyr. Po rozbiciu białych Armia Czerwona pokonała wojska chińskie.
Na początku 1921 roku ostatni żołnierze chińscy opuścili Tuwę. Latem tego samego roku, w związku z rewolucją komunistyczną w Mongolii, ostatnie oddziały mongolskie opuścił Tuwę[3]. 14 sierpnia 1921 roku Tuwińska Partia Ludowo-Rewolucyjna, wspierana przez Armię Czerwoną, ustanowiła Tuwińską Republikę Ludową[5][6][2][1].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Terytorium Uryankhai // „Historical Encyclopedia of Siberia” (2009). [dostęp 2020-01-06].
- ↑ a b c d Megabook.ru. [dostęp 2020-01-06].
- ↑ a b whp057.narod.ru/twva.htm. 2011-09-28. [dostęp 2020-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Tuva.asia. [dostęp 2020-01-06].
- ↑ a b RossTuva. hubert-herald.
- ↑ a b c d Tannu. worldstatesmen.
- ↑ a b Леонид Алексеевич Молчанов. Урянхайский край под протекторатом антибольшевистских властей Сибири (1918–1919 гг. ). „Новый исторический вестник”. 33 (3/2012), s. 84-92, 2012. (ros.).
- ↑ tyvanet. [dostęp 2020-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-08)].
- ↑ a b c A.R. Shozut: Historiae diplomaticae relationes cum TNR s MNR.. [dostęp 2020-01-07].