Kriksos
Kriksos[a] (zm. 72 p.n.e.) – gladiator, jeden z przywódców Powstania Spartakusa, obok Spartakusa i Oinomaosa[1][2][3].
 Wizja walk gladiatorów | |
| Data i miejsce śmierci | |
|---|---|
| Zawód, zajęcie |
gladiator |
Biografia edytuj
Kriksos przed powstaniem był niewolnikiem o nieznanym pochodzeniu[3][b]. Pojmany przez Rzymian w nieznanych okolicznościach, tak jak jego towarzysze, był ćwiczony na gladiatora w Kapui, w szkole którą według Plutarcha prowadził Lentulus Batiatus[4].
Po początkowych sukcesach powstania i zwycięstwach nad armią propretora Klaudiusza Glabera, a następnie pretora Publiusza Waryniusza[c], Kriksos prawdopodobnie wiosną 72 roku p.n.e., z nieznanych bliżej powodów, odłączył się wraz z częścią powstańców składających się głównie z Celtów i Germanów w sile ok. 30 tys., od głównych sił Spartakusa[2][3]. Zamiarem Spartakusa było dostać się na północ Italii i poprzez Alpy dotrzeć do Galii, Germanii i Tracji skąd pochodziło wielu niewolników pragnących powrotu do rodzinnych stron[5][3][6]. Przyczyną rozdzielenia sił powstańców miała być według niektórych prosta chęć pozostania w Italii części powstańców i dalszego jej plądrowania[5]. Inni sugerują, że przyczyny leżały w różnicach socjalnych powstańców, w oddziałach Kriksosa mogło być wielu wolnych chłopów – Italików, którzy chcieli pozostać w Italii i otrzymać ziemię oraz niewolników w kolejnym już pokoleniu niemających dokąd wracać[7][6].
W tym samym roku (72 p.n.e.) senat rzymski do stłumienia powstania wysłał dwie armie konsularne w sile dwóch legionów każda, pod dowództwem konsulów Lucjusza Gelliusza Publikoli i Gnejusza Korneliusza Lentulusa. Oddziały Kriksosa zostały pokonane przez armię Lucjusza Gelliusza Publikoli w bitwie pod górą Garganus w Apulii, a sam Kriksos wraz z 2/3 swoich oddziałów poległ podczas bitwy[5][8]. Spartakus, którego wojska miały znajdować się niedaleko miejsca bitwy, nie zdążył przybyć z pomocą[8].
Appian z Aleksandrii podaje, że Spartakus postanowił uczcić pamięć Kriksosa, chowając go z pełnym ceremoniałem i kpiąc ze zwyczajów rzymskich, urządził na jego cześć igrzyska, zmuszając 300 rzymskich jeńców do walki na śmierć niczym gladiatorzy[9][8][5].
Kriksos w kulturze popularnej edytuj
- W filmie Spartakus z 1960 roku w rolę Kriksosa wcielił się John Ireland.
- W filmie telewizyjnym Spartakus z 2004 roku w rolę Kriksosa wcielił się Paul Kynman.
- W serialu telewizyjnym Spartakus: Krew i piach oraz w jego prequelu Spartakus: Bogowie areny i sequelu Spartakus: Zemsta w rolę Kriksosa wcielił się Manu Bennett.
Uwagi edytuj
- ↑ W literaturze można spotkać różne warianty imienia, także Kryksos lub Kriksus.
- ↑ Niektórzy historycy uważają, że pochodził z Galii; zob. Grant 1979 ↓, s. 21
- ↑ Plutarch określa go mianem Publiusza Barynusa; zob. Plutarch. Żywot Krassusa, r. 9.
Przypisy edytuj
- ↑ Appian: Wojny domowe, r. 116.
- ↑ a b Grant 1979 ↓, s. 21.
- ↑ a b c d Jaczynowska i Pawlak 2008 ↓, s. 127.
- ↑ Plutarch: Żywot Krassusa, r. 8.
- ↑ a b c d Grant 1979 ↓, s. 22.
- ↑ a b Nowaczyk 2008 ↓, s. 130.
- ↑ Jaczynowska i Pawlak 2008 ↓, s. 128.
- ↑ a b c Nowaczyk 2008 ↓, s. 132.
- ↑ Appian: Wojny domowe, r. 117.
Bibliografia edytuj
- Appian z Aleksandrii: Wojny domowe.
- Plutarch z Cheronei: Żywoty sławnych mężów.
- Maria Jaczynowska, Marcin Pawlak: Starożytny Rzym. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2008. ISBN 978-83-7436-177-4. OCLC 316570125.
- Michael Grant: Gladiatorzy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979. ISBN 83-04-00047-4. OCLC 749345975.
- Bernard Nowaczyk: Powstanie Spartakusa 73-71 p.n.e.. Warszawa: Bellona, 2008. ISBN 978-83-11-11022-9. OCLC 233510822.