Krzemień Pierwszy

Krzemień Pierwszy – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie janowskim, w gminie Dzwola.

Krzemień Pierwszy

wieś
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	janowski
Gmina	Dzwola
Liczba ludności (2021)	737
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	23-304
Tablice rejestracyjne	LJA
SIMC	0791071
Położenie na mapie gminy Dzwola Krzemień Pierwszy
Położenie na mapie Polski Krzemień Pierwszy
Położenie na mapie województwa lubelskiego Krzemień Pierwszy
Położenie na mapie powiatu janowskiego Krzemień Pierwszy
50°42′27″N 22°32′06″E

Integralne części wsi Krzemień Pierwszy

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0791088	Majdanek	część wsi

Krzemień leży na trasie Janów Lubelski-Frampol przy drodze krajowej nr 74. Miejscowość posiada na swoim terenie szkołę podstawową i gimnazjum, ośrodek zdrowia, kościół oraz remizę strażacką. Jest piękną wsią na skraju wyżyny sandomierskiej. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego. Obecnie Krzemień dzieli się na dwa sołectwa. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 770 mieszkańców i była drugą co do wielkości miejscowością gminy Dzwola.

Historia

Pierwsza wzmianka o Krzemieniu pochodzi z 1572 r. Wieś została założona przez rodzinę Górków. W 1582 r. była dobrze zagospodarowana - posiadała 18,5 łanów kmiecych, młyn, karczmę, staw hodowlany oraz rudę. W 1596 r. Paweł Trojanowski, spadkobierca poprzedniego właściciela Stanisława Górki, wojewody poznańskiego, sprzedał Krzemień Janowi Zamoyskiemu, kanclerzowi koronnemu, który następnie włączył go do swojej ordynacji. W 1626 r. włościanie Krzemieńscy użytkowali już 34 półłanki i 10 ćwierci. We wsi było 3 rzemieślników. Przed 1707 r.w ruinę popadły zabudowania wójtowskie. Na przestrzeni XVII w. funkcjonowało kilka młynów (jeden z foluszem). W 1737 r. 42 chłopów uciekło ze wsi z powodu ogołocenia ich przez dzierżawcę. Wymyślił on sobie jakiś dług, o którym nikt nie wiedział. Nieco później gromada żaliła się, że nie tylko od wojska ma ukrzywdzenie, ale i od dworu swego. W 1779 r.w Krzemieniu i okolicznych należących do klucza janowskiego, ordynacja zamojska zniosła pańszczyznę i inne powinności, zamiast tego włościanie mieli płacić czynsz. Jednak eksperyment ten nie wytrzymał próby czasu i w późniejszym okresie odrabiano pańszczyznę wespół z czynszem. Pod koniec XVIII wieku działały we wsi dwa młyny i trzy karczmy. W 1800 r. było w Krzemieniu 246 gospodarzy, którzy użytkowali 2,7 tys. mórg pola. Większość gospodarzy posiadało 16-20 mórg. Zajmowali się oni głównie uprawą żyta i owsa, hodowlą bydła, świń i owiec. W XIX wieku wielu włościan imało się innego zajęcia - tkactwa, kowalstwa, ciesielki oraz garncarstwa. W okresie wojen napoleońskich wskutek przemarszów wojsk, nieurodzaju, głodu i epidemii wieś w części wyludniła się. Bardzo wysokie były straty w inwentarzu gospodarskim, sięgały 70%. Chłopi skarżyli się: "zanosimy zażalenie (...)z powodu uciążeń i podupadłości". Do czasu uwłaszczenia przez kilkadziesiąt lat istniała gmina i klucz krzemieński. W połowie XIX w. we wsi grasowała epidemia cholery zbierając swoje żniwo. Rok 1864 był przełomowym dla mieszkańców, wtedy to bowiem stali się oni właścicielami użytkowanej od pokoleń ziemi. W wyniku uwłaszczenia 232 gospodarzy otrzymało łącznie 3745 mórg pola. W 1914 r.w okolicach wsi toczyły się walki rosyjsko-austriackie. W 1921 r. Krzemień liczył 370 domów i 1966 mieszkańców. W okresie międzywojennym powstała szkoła powszechna, straż pożarna, kółko rolnicze, Związek Strzelecki. W 1934 r. wieś nawiedziła powódź, w której zginęły dwie osoby.

We wrześniu 1939 r.oddziały polskie torując sobie drogę starły się z wojskami radzieckimi. W 1940 r. wyodrębniło się sołectwo krzemień II. W 1944 r. partyzanci spalili most na rzece Branew. Po wojnie powstała poczta, mleczarnia, ośrodek zdrowia, nastąpiła elektryfikacja wsi. W latach 1955-1973 Krzemień był siedzibą gromady. Wskutek pożaru z 1973 r. spłonęło 13 budynków. W latach 1982-83 zbudowano kościół, a w 1991 r. erygowano parafię.