Krzydlina Mała
Krzydlina Mała (do roku 1945 niem. Klein Kreidel) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wołowskim, w gminie Wołów.
| wieś | |
 wieża dawnego kościoła św. Michała (XV w.), obecnie kaplica cmentarna | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
440[2] |
| Strefa numeracyjna |
71 |
| Kod pocztowy |
56-100[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DWL |
| SIMC |
0883235 |
Położenie na mapie gminy Wołów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wołowskiego  | |
 51°17′59″N 16°32′23″E/51,299722 16,539722[1]
| |
Podział administracyjny edytuj
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wrocławskiego.
Demografia edytuj
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 440 mieszkańców[2]. Jest czwartą co do wielkości miejscowością gminy Wołów.
Historia edytuj
Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1223 roku wydanym przez biskupa wrocławskiego Lorenza gdzie zanotowana została w formie Cridline[4]. Nie rozróżniano wówczas podziału na Krzydlinę Wielką i Małą.
W XIII w. książę Henryk Brodaty osadził we wsi Kanoników Regularnych św. Augustyna. Własność tego zakonu została potwierdzona w 1250 r. kolejną bullą papieską papieża Innocentego III. [5]
8 lipca 1324 r. Konrad I oleśnicki przekazał gród Wołów z wioskami Stobno, Wielką i Małą Krzydliną w dożywotnie posiadanie Wernerowi z Pannewitz (Wernher von Pannewitz), który tym samym stał się pierwszym przedstawicielem księcia oleśnickiego w Wołowie. Wszystkie ówczesne trzy krzydlińskie wsie (obie Krzydliny i wioska Konstantin) bardzo ucierpiały w czasie wojen husyckich, tak że jeszcze wiele lat po wojnie wiele gospodarstw stało pustych. Zniszczona wioska Konstantin już nigdy nie została odbudowana. [5]
Po wygaśnięciu linii Piastów śląskich, 10 marca 1676 r. Księstwo wołowskie wraz z Krzydliną przeszło pod władzę Habsburgów. Krzydlina Mała w 1787 r. miała 1 kościół, 1 folwark, 1 szkołę, 1 młyn wodny, 1 młyn na wiatr i dwie gospody. Liczyła 376 mieszkańców, z tego 22 chłopów rolnych, 28 zagrodników i 30 chałupników, czyli chłopów bezrolnych. Właścicielami ziemi pozostawali kanonicy z wrocławskiej Wyspy Piaskowej. Ówczesny proboszcz mieszkał w Krzydlinie Małej i zarządzał tzw. dobrami rycerskimi o wielkości 800 morg. [5]
Po sekularyzacji klasztoru krzydlińskiego w 1810 r., zlikwidowano również tutejsze probostwo.
W 1844 r. było tu 96 domów. Z 725 mieszkańców 127 było ewangelikami. Szkoła istniała od 1765 r., od 1892 przedszkole i prowadzona przez katolickie siostry szkoła gospodarstwa domowego (podobna szkoła istniała także w Wołowie – lekcje dla dziewcząt ze wsi prowadzone były w okresie zimowym przez 2 nauczycielki). W 1925 r. została uznana za szkołę publiczną, a w 1927 otrzymała nowy budynek. Siostry Notre Dame przybyły do Krzydliny już w 1861 r. i przejęły edukację szkolną dziewcząt. W późniejszym okresie musiały jednak zatrudnić świeckiego nauczyciela. Od 1892 r. we wsi funkcjonowało także ambulatorium. [5]
W latach 1918 – 1923 wybudowana została linia kolejowa Wołów-Lubiąż-Malczyce. W związku z tym powstała stacja kolejowa w Krzydlinie Małej oraz w 1923 r. most w Lubiążu, przeznaczony dla samochodów, kolei i pieszych. [5]
Armia Czerwona zajęła Krzydlinę 26 stycznia 1945 r. (miejscowość wcześniej opuścili niemal wszyscy z 1500 mieszkańców, pozostało tylko 20 osób i zakonnice z miejscowego klasztoru)[6], następnie miejscowość została przyłączona do Polski.
Zabytki edytuj
Do rejestru zabytków wpisane są następujące obiekty z Krzydliny Małej (stan na dzień 26 października 2012)[7]:
- kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, z lat 1899-1900
- wieża dawnego kościoła pw. św. Michała, obecnie kaplica cmentarna, z XV w.
- plebania, z około 1700 r., początek XX w.
Klasztory edytuj
W miejscowości znajdują się dwa klasztory: męski klaretynów (założony w XIII w. jako klasztor augustianów) i żeński klasztor Sióstr Notre Dame (założony w XIX w.), które zajmują się działalnością społeczną, oświatową i wychowawczą.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 63476
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 636 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Grünhagen 1866 ↓, s. 117.
- ↑ a b c d e Centrum Spotkań i Dialogu: Historycznie. [dostęp 2016-12-18].
- ↑ P.Lipińska, J.Pilarska, i in.: Klasztor w Krzydlinie Małej. [dostęp 2016-12-19].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 195. [dostęp 2012-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-29)].
Bibliografia edytuj
- Colmar Grünhagen, Regesten zur Schlesischen Geschichte, Breslau: Josef Max & KOMP., 1866 (niem.).