Wikipedia

Savielly Tartakower

szachista Polski i Francji
(Przekierowano z Ksawery Tartakower)

Savielly Tartakower[1], także: Ksawery (Xavier) Tartakower[1] (ur. 22 lutego 1887 w Rostowie nad Donem, zm. 4 lutego 1956 w Paryżu[2][3]) – czołowy szachista Polski i Francji w pierwszej połowie XX wieku.

Savielly Tartakower
Ksawery Tartakower
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 lutego 1887
Rostów nad Donem

Data i miejsce śmierci

4 lutego 1956
Paryż

Obywatelstwo

Polska
Francja

Tytuł szachowy

arcymistrz (1950)

Ranking FIDE

2719 (styczeń 1921)

FIDE Top 100

3 (marzec 1921)

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Savielly Tartakower (z lewej) w czasie partii z Edwardem Laskerem

Tartakower był postacią barwną. Lubił grę agresywną, ryzykowną i pełną pomysłów. Nie zdobył najwyższych szachowych nagród, choć pod koniec lat 20. XX wieku miałby szanse walczyć o mistrzostwo świata. Szachy traktował jednak bardziej jak sztukę i intelektualną rozrywkę niż pole rywalizacji. Był człowiekiem towarzyskim i lubianym, również za poczucie humoru i cięty dowcip. Był autorem wielu aforyzmów szachowych, oryginalnie nazywanych „tartakoweryzmami”[4].

Życiorys edytuj

Urodził się w 1887 roku w Rosji w żydowskiej rodzinie o polsko-austriackich korzeniach, która w tym czasie przeszła na katolicyzm, stąd podwójne imię: rosyjsko-żydowskie Sawielij (Savielly) i chrześcijańskie Ksawery[5]. Po ojcu zachował obywatelstwo austriackie i jako syn bogatego żydowskiego kupca od 1899 kształcił się najpierw w Genewie a następnie w Wiedniu, gdzie ukończył studia prawnicze i obronił pracę doktorską w 1909 roku[6]. Wiedeń był wówczas jednym z ważniejszych centrów szachowych w Europie. Tartakower był stałym bywalcem szachowych kawiarni, gdzie mógł spotkać Carla Schlechtera, Gezę Maroczego, Milana Vidmara czy Richarda Rétiego. Sukcesy w turniejach szachowych zaczął odnosić już jako student. W 1906 roku jako obywatel Austro-Węgier wygrał turniej w Norymberdze, a trzy lata później zajął drugie miejsce za Rétim w turnieju w Wiedniu i także jako obywatel Austro-Węgier wziął udział w silnym turnieju w Sankt Petersburgu[7].

W 1911 roku stracił rodziców, którzy zostali zamordowani w napadzie rabunkowym[8]. Według niektórych źródeł – w jednym z mniej udokumentowanych pogromów czarnosecińskich w Rostowie nad Donem[9]. Po tym zdarzeniu nie wrócił już na stałe do Rosji.

Po I wojnie światowej, w czasie której był oficerem armii austro-węgierskiej, zamieszkał w Paryżu. Nie znał języka polskiego, przyjął jednak obywatelstwo nowo powstałej Rzeczypospolitej Polskiej. Mimo posiadania tytułu doktora prawa nie podjął praktyki adwokackiej. Bardziej pociągała go zawodowa gra w szachy. Czuł się również doskonale jako szachowy dziennikarz i autor książek. W 1924 roku opublikował swoją najsławniejszą książkę Die hypermoderne Schachpartie, która jest wznawiana i popularna do dzisiaj. Bowiem Tartakower jest współtwórcą – obok łotewsko-duńskiego szachisty Arona Nimzowitscha –tzw. szkoły hipermodernistycznej, która głosiła opanowanie w debiucie pól centralnych za pomocą figur, a nie przez piony[10].

Był w latach dwudziestych stałym uczestnikiem najbardziej prestiżowych turniejów szachowej elity. Dwukrotnie wygrał słynny turniej w Hastings (w 1927 i 1928 roku). W 1927 roku podzielił z Aronem Nimzowitschem pierwsze miejsce na turnieju w Londynie, przed Frankiem Marshallem, Milanem Vidmarem i Jefimem Bogolubowem. W 1930 roku wygrał turniej w Liège, aż o dwa punkty wyprzedzając Mir Sultana Khana, na dalszych miejscach znaleźli się m.in. Akiba Rubinstein, Nimzowitsch i Marshall.

W latach 30. XX wieku Tartakower sześciokrotnie reprezentował Polskę na olimpiadach szachowych, zdobywając w sumie pięć medali w drużynie (złoty, dwa srebrne i dwa brązowe) oraz trzy medale indywidualnie (złoty na drugiej szachownicy w 1931 roku i dwa brązowe na pierwszej, w 1933 i 1935 roku)[11]. Szczególnie mocno zaangażował się w przygotowania polskiej reprezentacji oraz organizacji olimpiady szachowej w Warszawie w 1935 roku. W tym czasie startował również w mistrzostwach Polski, dwukrotnie zdobywając tytuł mistrza kraju, w 1935 roku w Warszawie i w 1937 w Juracie[12].

Wybuch II wojny światowej zastał go w Buenos Aires, gdzie odbywała się właśnie ósma olimpiada szachowa. Po krótkim pobycie w Argentynie wrócił do Europy i pod przybranym nazwiskiem Cartier służył jako oficer w armii generała Charlesa de Gaulle’a[13]. Po wojnie przyjął francuskie obywatelstwo, w dalszym ciągu aktywnie uczestniczył w życiu szachowym. Reprezentował Francję na olimpiadzie w 1950 roku. W tymże roku oficjalnie otrzymał tytuł arcymistrza, był jednym z trzech pierwszych polskich arcymistrzów, obok Akiby Rubinsteina i Mieczysława Najdorfa. W 1953 roku zdobył w Paryżu tytuł indywidualnego mistrza Francji[14]. Zmarł w 1956 roku. Był jednym z ostatnich żyjących szachistów o liczbie Morphy’ego równej dwa.

Pozostawił po sobie wiele artykułów, rozpraw, analiz, komentarzy szachowych. Współpracował z europejskimi, w tym z polskimi,  pismami szachowymi. Pisał w językach: niemieckim, francuskim, angielskim, rosyjskim (język polski znał słabo). Wykazywał talenty literackie, pisał wiersze, tłumaczył poezję rosyjską na języki francuski i niemiecki[15].

Według retrospektywnego systemu rankingowego Chessmetrics, najwyższe miejsce osiągnął w marcu 1921 r., zajmował wówczas 3. miejsce na świecie, za José Raúlem Capablanką i Akibą Rubinsteinem[16].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Tartakower Savielly, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-12-21].
  2. ↑ W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, tom II, Warszawa 1987, s. 1221.
  3. ↑ Savielly Tartakower | Top Chess Players - Chess.com
  4. ↑ W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, tom II, Warszawa 1987, s. 1223.
  5. ↑ Hans Kmoch: Grandmasters I Have Known. Burt Hochberg. [dostęp 2013-10-05]. (ang.).
  6. ↑ Ksawery (Savielly) Tartakower. Tarnobrzeski Klub Szachowy. [dostęp 2013-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 października 2013)].
  7. ↑ St. Petersburg 1909 and 1914. [dostęp 2013-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 czerwca 2008)]. (ang.).
  8. ↑ Сергей Воронков: Тайна смерти родителей Тартаковера. Chesspro.ru. [dostęp 2016-04-04]. (ros.).
  9. ↑ Савелий Дудаков: Игра и жизнь Савелия Тартаковера. ГАЗЕТА „ИНФОРМПРОСТРАНСТВО”. [dostęp 2013-10-05]. (ros.).
  10. ↑ Bill Price: Historia szachów w 50 ruchach. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press 2021, s. 146 n.
  11. ↑ OlimpBase
  12. ↑ W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, tom II, Warszawa 1987, str. 1221.
  13. ↑ Savielly Tartakower: Moja działalność w czasie II wojny światowej, [w:] Panorama Szachowa nr 3 (156), 2006, s. 25 n.
  14. ↑ Paris 1953 - 29ème championnat de France
  15. ↑ W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, 1987, s. 1223.
  16. ↑ Chessmetrics Player Profile: Saviely Tartakower

Bibliografia edytuj

  • W. Litmanowicz, J. Giżycki, Szachy od A do Z, tom II, Warszawa 1987, s. 1221–1225.
  • Bill Price: Historia szachów w 50 ruchach. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press 2021. Tłum. z angielskiego: Jerzy J. Malinowski.
  • Savielly Tartakower: Moja działalność w czasie II wojny światowej, [w:] Panorama Szachowa nr 3 (156), 2006, s. 24-26.
  • Tartakower Savielly (Ksawery) | Wirtualny Sztetl
  • Savielly Tartakower | Top Chess Players - Chess.com

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Savielly_Tartakower&oldid=73147523”