Wikipedia

Księga Jaskiń

Księga Jaskiń – jeden z najważniejszych tekstów pogrzebowych egipskiego Nowego Państwa[1]. Tak jak wiele innych tekstów pogrzebowych, Księga Jaskiń, zapisana na ścianach grobowców, była swego rodzaju materiałem informacyjnym dla umarłych. W Księdze Jaskiń opisano podróż boga słońca Ra przez sześć jaskiń podziemnego świata. Szczególną uwagę poświęcono w księdze nagrodzie i karze w życiu pozagrobowym. Księga Jaskiń jest też jednym z najlepszych źródeł informacji o tym, jak wygląda piekło według starożytnych Egipcjan[2].

Piąta część fresku z grobowca Ramzesa V (KV9).

Księga Jaskiń pojawiła się w epoce Ramessydów, w okresie panowania XIX dynastii. Najstarsza ze znanych wersji tej księgi znajduje się na ścianie świątyni Osireion w Abydos[1]. Później pojawia się w grobowcu Ramzesa IV w Dolinie Królów. O tym tekście pisał Jean-François Champollion w swoich listach z Egiptu[2].

Treść edytuj

Tak jak dwie wcześniejsze księgi pogrzebowe, Księga Jaskiń opisuje przede wszystkim podróż boga słońca Ra od zachodniego do wschodniego krańca świata poprzez świat podziemi, a szczególnie istoty boskie, które tam spotyka i ich wzajemne interakcje. Należy wymienić następujące miejsca, które odwiedził Ra:

  • jaskinia osądzonych umarłych, którzy stali się istotami boskimi (1 i 2 scena)
  • jaskinia z ciałem Ozyrysa i dwoma boskimi ciałami samego Ra (3 scena)
  • wyjście z podziemi na światło słoneczne (ostatnia scena)

W czasie podróży bóg słońca mijał jaskinie piekła, w których giną wrogowie porządku świata (tj. Ra i Ozyrysa). Księga Jaskiń daje pewne pojęcie o topografii pozagrobowego świata Egipcjan[3].

Struktura edytuj

W starożytności księga nie miała własnej nazwy. Również, w odróżnieniu od innych tekstów pogrzebowych, nie było w niej podziału nocy na godziny[4]. Zamiast tego składa się z siedmiu dużych winiet, zawierających ok. 80 małych scen. Dzieli się na dwie części z trzema scenami w każdej, a scena finalna następuje oddzielnie[5].

 
Schemat Księgi Jaskiń

Księga Jaskiń została napisana bardziej literackim językiem w porównaniu z innymi księgami pogrzebowymi Nowego Państwa, jak Amduat czy Księga Bram. Nie ma w niej tak wielu winiet, jak w innych księgach, ale zawiera dokładniejszy i dłuższy opis wydarzeń[6].

Historia edytuj

Obecnie znanych jest 13 źródeł pisanych z tekstem Księgi Jaskiń[7]:

Źródło pisane Położenie Stan Datowanie
Osireion (w Abydos) korytarz kompletny koniec XIII w. p.n.e.
Grobowiec Ramzesa IV (KV 2)[8] korytarz 3; przybudówka winietka 1 i 2 połowa XII w. p.n.e.
Grobowiec Ramzesa VI (KV 9)[9] górna część grobowca prawie kompletny połowa XII w. p.n.e.
Grobowiec Ramzesa VII (KV 1)[10] korytarz 1 winietka 1 2 połowa XII w. p.n.e.
Grobowiec Ramzesa IX (KV 6)[11] korytarz 1 i 2; komora z sarkofagiem winietki 1-5 (częściowo) koniec XII w. p.n.e.
Papirus pogrzebowy królowej Nodżmet (pBM EA 10490) winietki 1, 2, 4 i 7 (częściowo) połowa XI w. p.n.e.
Papirusowy amulet Butehamonа (pTurin 1858) jedna scena połowa XI w. p.n.e.
Maska mumii (Luwr (szczegóły nieznane)) jedna scena prawdopodobnie I tysiąclecie p.n.e.
Grobowiec burmistrza Montuemhatа (TT 34) prawdopodobnie kompletny (obecnie poważnie uszkodzony) II połowa VII w. p.n.e.
Grobowiec kapłana-lektora Petamenofisa (TT33) komory i korytarz XVII—XIX kompletny II połowa VII w. p.n.e.
Bloki z wyspy Roda co najmniej 1 i 2 winietka prawdopodobnie I tysiąclecie p.n.e.
Sarkofag generała Petiese (Berlin No. 29)[12] wieko jedna scena ok. IV w. p.n.e.
Sarkofag Tjihorpto (Cairo CG 29306) powierzchnia wewnętrzna, wieko winietki 1, 2, 5 i 6 (częściowo) IV w. p.n.e.

Jedna z pierwszych, praktycznie pełna wersja Księgi Jaskiń znajduje się w Osireionie. W tekście tym uszkodzona była tylko górna część zapisu. Osireion został odkryty przez archeologów Williama Flindersa Petriego i Margaret Murray, którzy prowadzili w tym miejscu wykopaliska od 1902 do 1903 roku. Księgę Jaskiń znaleziono na lewej ścianie głównego wejścia, a na przeciwległej ścianie przedstawiona była Księga Bram[13].

Ramzes IV był pierwszym faraonem, który umieścił w swoim grobowcu Księgę Jaskiń. Pierwsza i ostatnia, praktycznie cała Księga Jaskiń została znaleziona w grobowcu Ramzesa VI, a w tym również brakująca część z Osireionu. Znajduje się w przedniej części grobowca, naprzeciwko Księgi Bram, co przypomina plan Osireionu. Ściany grobowca pokryte są całkowicie tekstem z Księgi Jaskiń[2][14].

Tłumaczenia edytuj

Pierwszy przekład niektórych fraz z Księgi Jaskiń z grobowca Ramzesa VI został zrobiony przez Ippolita Roselliniego w 1836 r. Niedługo potem napisał o niej Jean-François Champollion, przedstawiając również kilka przekładów[14]. Tym niemniej uczeni nie byli zbyt zainteresowani tą księgą, dopóki po prawie stu latach nie został odkryty drugi, pełny tekst w Osireionie. W 1933 r. Henri Frankfort opublikował kompletny przekład księgi, wykonany z pomocą Adriaana de Bucka, oparty na tej wersji[2].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Hornung (1999), str. 83
  2. ↑ a b c d The Book of Caverns
  3. ↑ Teologię Księgi Jaskiń i współczesne wyobrażenia świata podziemi bada Daniel Werning w projekcieTopoi. The Formation and Transformation of Space and Knowledge in Ancient Civilizations (Berlin).
  4. ↑ Hornung (1999), str. 84
  5. ↑ Werning (2011), vol. I, str. 5-8.
  6. ↑ The Book of Gates
  7. ↑ Werning (2011), vol. I, ch. II
  8. ↑ KV 2 (Rameses IV) — Theban Mapping Project. [dostęp 2017-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-19)].
  9. ↑ KV 9 (Rameses V and Rameses VI) — Theban Mapping Project. [dostęp 2017-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)].
  10. ↑ KV 1 (Rameses VII) — Theban Mapping Project. [dostęp 2017-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-09)].
  11. ↑ KV 6 (Rameses IX) — Theban Mapping Project. [dostęp 2017-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-19)].
  12. ↑ Galerie Photos : Sarcophage du général Padi-Iset — Neues Museum, Berlin (Allemagne). [dostęp 2013-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-19)].
  13. ↑ https://archive.org/stream/osireionatabydos00murr#page/20/mode/2up str. 21
  14. ↑ a b Werning (2011), vol. I, str. 29.

Bibliografia edytuj

  • Erik Hornung: Die Unterweltsbücher der Ägypter, Zürich, München 1992, ISBN 3-7608-1061-6
  • Erik Hornung: Tal der Könige. Beck, München 2002, ISBN 3-4064-7995-2
  • Nicholas Reeves, Richard H. Wilkinson: Das Tal der Könige. Geheimnisvolles Totenreich der Pharaonen. Bechtermünz Verlag 2000, ISBN 3-8289-0739-3
  • Hornung, Erik (1999) (in German). The Ancient Egyptian Books of the Afterlife. David Lorton (translator). Cornell University Press.
  • Werning, Daniel A. (2011). Das Höhlenbuch: Textkritische Edition und Textgrammatik, I: Überlieferungsgeschichte und Textgrammatik, II: Textkritische Edition und Übersetzung [The Book of Caverns: Text critical edition and text grammar, I: Textual history and text grammar, II: Text critical edition and translation]. Göttinger Orientforschungen 48 (niem.). 2 vols. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-06635-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Księga_Jaskiń&oldid=70872556”