Kulczyk (ptak)

gatunek ptaka z rodziny łuszczakowatych
(Przekierowano z Kulczyk zwyczajny)

Kulczyk[4] (Serinus serinus) – gatunek małego ptaka wędrownego z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Monotypowy[2][5].

Kulczyk
Serinus serinus[1]
(Linnaeus, 1766)
Ilustracja
Samiec
Ilustracja
Samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

łuszczakowate

Podrodzina

łuskacze

Plemię

Carduelini

Rodzaj

Serinus

Gatunek

kulczyk

Synonimy
  • Fringilla Serinus Linnaeus, 1766[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     letnie lęgowiska

     występuje całorocznie

     zimowiska

Zasięg występowania edytuj

Zamieszkuje zachodnią, południową i środkową Europę, północną Afrykę i Bliski Wschód. Populacje południowe osiadłe, północne – wędrowne (przeloty III–V i IX–XI); zimują w południowej i południowo-zachodniej Europie, północnej Afryce, w krajach Lewantu i w Iraku[2]. Poza sezonem lęgowym tworzy stada, często mieszane z czyżami i innymi łuszczakami.

W Polsce liczny ptak lęgowy, w wielu rejonach na północy i zachodzie kraju średnio liczny. Najliczniej występuje na Śląsku i Podkarpaciu oraz na terenach dużych aglomeracji miejskich[6]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 populacja kulczyka w Polsce liczyła 567–749 tysięcy par lęgowych[7].

Dawniej występował jedynie na obszarach śródziemnomorskich, w XIX wieku rozpoczął ekspansję na północ[6]. Pierwszy lęg na ziemiach polskich odnotowano w połowie XIX wieku[8].

Morfologia edytuj

Wygląd
Najmniejszy z europejskich łuszczaków, zbliżony wielkością do czyża. Samce mają kuper, pierś i czoło cytrynowożółte, a brzuch biały. Grzbiet, głowa i boki wyraźnie kreskowane. Przez skrzydła przechodzą dwie jaśniejsze pręgi. Upierzenie samicy podobne do samca, ale bledsze, zielonoszare.
Wymiary średnie
  • Długość ciała ok. 11 cm
  • Rozpiętość skrzydeł ok. 20 cm
  • Masa ciała ok. 12 g

Ekologia edytuj

 
Gniazdo z jajami
Śpiew kulczyka
Biotop
Obrzeża borów i lasów mieszanych, parki, sady, ogrody[6], otwarte przestrzenie ze skąpą, niską roślinnością.
Gniazdo
Starannie uwite i umieszczone na wysokości 3–8 metrów nad ziemią w okółku bocznej gałęzi.
Jaja
W maju składa 3–4 jaja o średnich wymiarach 11×16 mm, białe z odcieniem niebieskawym i nielicznymi, słabo widocznymi, czerwonymi plamkami.
Wysiadywanie, pisklęta
Od zniesienia ostatniego jaja trwa 10–13 dni. Pisklęta przebywają w gnieździe przez okres 2 tygodni.
Pożywienie
Nasiona, pąki, kiełki, kwiaty oraz małe bezkręgowce[2].

Status i ochrona edytuj

IUCN uznaje kulczyka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy na rok 2015, zawiera się w przedziale 45–75 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].

Na terenie Polski kulczyk jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[9]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC)[10].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Serinus serinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d Clement, P.: European Serin (Serinus serinus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-04-25].
  3. a b BirdLife International, Serinus serinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2019-2 [dostęp 2019-09-23] (ang.).
  4. P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-06-23].
  5. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-25]. (ang.).
  6. a b c Kuczyński L., Chylarecki P.: Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość siedliskowa, trendy. Warszawa: GIOŚ, 2012. ISBN 978-83-61227-40-3.
  7. Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019. 
  8. Przemysław Chylarecki i inni, Trendy liczebności ptaków w Polsce, Warszawa: GIOŚ, 2018, ISBN 978-83-950881-0-0.
  9. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
  10. Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

Linki zewnętrzne edytuj