Kurki (powiat olsztyński)
Kurki (niem. Kurken) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Olsztynek.
| wieś | |
 Widok na Kurki z sąsiedniego Ząbia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
84[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-015[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOL |
| SIMC |
0484357 |
Położenie na mapie gminy Olsztynek  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
 53°32′12″N 20°28′37″E/53,536667 20,476944[1]
| |
.jpg)
.jpg)
W latach 1954–1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kurki, po jej zniesieniu w gromadzie Waplewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
Wieś położona wśród lasów, przy dawnej granicy Warmii z Mazurami, przy ujściu rzeki Łyny z jeziora Kiernoz Wielki. Jest to wieś letniskowa, w okresie wakacji licznie odwiedzana przez turystów. W sąsiedztwie wsi liczne domki letniskowe i pola namiotowe. We wsi znajduje się kościół katolicki (fila parafii Orzechowo).
Historia edytuj
Wieś powstała na dawnym obszarze Galindii i prawdopodobnie w miejscu kultu pruskiej bogini urodzaju Kurko (Curche). W 1341 r. w Kurkach odbyło się spotkanie wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Dietricha von Altenburga z wójtem krajowym biskupstwa warmińskiego celem ustalenia południowej granicy Warmii (ziem należących do diecezji warmińskiej). W czasach krzyżackich wieś pojawia się w dokumentach w roku 1411, podlegała pod komturię w Olsztynku, były to dobra krzyżackie[4]. W 1538 r. była to wieś czynszowa na 60 łanach, sołtysem był niejaki Jan a osadnicy byli polskiego pochodzenia (najpewniej z Mazowsza). W XVIII w. wybudowano barokowy kościół. Erygowany 14 września 1753 r. Do 1855 roku kościół w Kurkach był filią parafii w Żelaźnie. Szkoła wiejska powstała na początku XIX w. W 1906 roku przeprowadzono remont tutejszego kościoła. W 1939 r. we wsi było 120 mieszkańców (sami Mazurzy). W tym czasie we wsi była szkoła, sklep, leśniczówka, karczma, kościół ewangelicki, posterunek żandarmerii. W 1945 r. szkoła została spalona.
W 1958 r., w Kurkach, przebywający na spływie kajakowym ks. Karol Wojtyła, na wezwanie kardynała Stefana Wyszyńskiego, na samochodzie wiozącym bańki z mlekiem i worki, rozpoczął podróż do Warszawy. Za kilka dni, już jako biskup pomocniczy w Krakowie, wrócił aby kontynuować spływ kajakowy rzeką Marózką wraz z młodzieżą. W 1944 roku parafia ewangelicka w Kurkach liczyła 1500 osób. W 1997 roku mieszkało we wsi 70 osób. W 2005 r. we wsi było 70 mieszkańców, sklep, poczta, kościół, dwie leśniczówki, mała stadnina koni. W 2012 r. w miejscowość miała 78 mieszkańców[5]
Zabytki edytuj
- cmentarz ewangelicki, założony w XVIII wieku.
- kościół, dawniej ewangelicki, obecnie katolicki (wykupiony od gminy ewangelickiej), pw. św. Maksymiliana Kolbe, wybudowany w połowie XVIII w. Budowla jednonawowa z rozbudowanym chórem (typowe dla kościołów ewangelickich). Wysoka wieża zwieńczona dachem w kształcie hełmu. W wyposażeniu wnętrza witraże prawdopodobnie z końca XVIII w. lub z początków XIX w[6]. Z małych organów pozostał portyk organowy oraz pojedyncze piszczałki. We wnętrzu kościoła jest epitafium (w języku niemieckim) poświęcone poległym mieszkańcom parafii w czasie pierwszej wojny światowej, z nazwami miejscowości: Dąb, Marózek, Lipowo Kurkowskie, Kurki, Maróz, Swaderki.
Ludzie związani z miejscowością edytuj
Tutaj w 1831 urodził się Herman Pełka.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 65442
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 643 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Cz. Baszyński: Osadnictwo komturstwa ostródzkiego do połowy XV w. Zapiski historyczne, t. 25, 1960, str.: 103-118, za Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.
- ↑ Portal Informacyjny Olsztynka Miejscowości naszej Gminy [online], www.olsztynek.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 233
Bibliografia edytuj
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, Waldemar Mierzwa (red.), Anna Błaszczyk, Dąbrówno: Retman, 2008, ISBN 978-83-923991-6-2, OCLC 233516660.
- Bogumił Kuźniewski, Olsztynek. Miasto i gmina. Towarzystwo Przyjaciół Olsztynka, Olsztynek, 2007, 223 str. ISBN 978-89151-31-5
- Mieczysław Wieliczko, Janina Bosko, Bronisław Magdziarz, Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom I. Święta Warmia, Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999, ISBN 83-86926-07-4, OCLC 831022259.
- Tam gdzie Marózka i Łyna płyną obok siebie (dostęp 4 sierpnia 2013)
- Kurki: kościół św. Maksymiliana Kolbe z 1753 roku
- Kurki: kościół św. Maksymiliana Kolbe z 1753 roku
- Kurki
- Andrzej Mielnicki, Jest mieszkaniec, wprawdzie jeden, ale jest. Reporter Gazeta Olsztyńska, 23.08.2013, str.: 2-3.