Kwasy wieloprotonowe
każdy kwas, który w wyniku dysocjacji elektrolitycznej może odszczepić przynajmniej dwa atomy wodoru
Kwasy wieloprotonowe (kwasy wielozasadowe) – kwasy o cząsteczkach zawierających dwa lub więcej atomów wodoru mogących odczepiać się podczas dysocjacji elektrolitycznej; kwasem dwuprotonowym (dwuzasadowym) jest np. kwas siarkowy, dysocjujący według równania:
- H2SO4 + H2O ⇌ HSO4- + H3O+ pKa1 −3,0
- HSO4- + H2O ⇌ SO2−4 + H3O+ pKa2 1,9
Przykładem kwasu trójzasadowego jest kwas fosforowy:
- H3PO4 + H2O ⇌ H2PO4- + H3O+ pKa1 2,1
- H2PO4- + H2O ⇌ HPO2−4 + H3O+ pKa2 7,2
- HPO2−4 + H2O ⇌ PO3−4 + H3O+ pKa3 12,7
Niektóre kwasy zawierają protony nieulegające dysocjacji, np. kwas fosfonowy (fosforawy), H3PO3, jest praktycznie kwasem dwuzasadowym:
- H3PO3 + H2O ⇌ H2PO3- + H3O+ pKa1 1,3
- H2PO3- + H2O ⇌ HPO2−3 + H3O+ pKa2 6,7
Wynika to z faktu, że trzeci atom wodoru połączony jest bezpośrednio z atomem fosforu, a nie z atomem tlenu:
Dysocjacja kwasów wieloprotonowych przebiega stopniowo, np. dla kwasu fosforowego zawartość poszczególnych jonów zmienia się w zależności od pH roztworu następująco: