Latoszyn
Latoszyn – wieś uzdrowiskowa w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie dębickim, w gminie Dębica[4].
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
1557[2] |
| Strefa numeracyjna |
14 |
| Kod pocztowy |
39-200[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RDE |
| SIMC |
0818255[4] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Dębica  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu dębickiego  | |
 50°01′36″N 21°23′03″E/50,026667 21,384167[1]
| |
Jest miejscowością położoną na pograniczu dwóch jednostek fizyko-geograficznych: Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Karpackiego. Geologicznie Latoszyn leży na granicy dwóch jednostek tektonicznych Zapadliska Przedkarpackiego oraz Karpat Zewnętrznych. Przez miejscowość Latoszyn przepływa potok Ostra. Jest to prawobrzeżny dopływ Wisłoki, którego źródła znajdują się w lasach Głobikowej. Podstawowy układ drogowy w Latoszynie stanowi droga krajowa krajowa nr 94 – zaliczana do szlaku międzynarodowego. Drugim pod względem ważności ciągiem komunikacyjnym w Latoszynie jest droga powiatowa nr 1301 "Dębica – Latoszyn – Braciejowa"[5].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Latoszyn. W latach 1975–1998 administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.
Uzdrowisko edytuj
Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 października 2022 sołectwu Latoszyn oraz sołectwu Podgrodzie został nadany status uzdrowiska, które otrzymało nazwę „Uzdrowisko Latoszyn”[6].
Historia edytuj
Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Lathoschyn wymienia w latach (1470–1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[7] Długosz wymienia również właściciela miejscowości Mikołaja Latoszyckiego.
Naturalne źródła mineralne były znane od bardzo dawna. Pisali o nich m.in. XVI-wieczny poeta Henryk Leciejewski czy też Ewaryst Andrzej Kuropatnicki w wydanej w 1786 książce o Galicji. W połowie XIX wieku powstał przy źródłach, zniszczony podczas I wojny światowej, zakład zdrojowo-kąpielowy[8].
W 1932 za sprawą Wacława Krawczyka z Dębicy powstał nowy zakład leczniczy, a później kilka pensjonatów. Był to początek uzdrowiska, cieszącego się dużą popularnością. Leczono tu przede wszystkim choroby reumatyczne poprzez kąpiele siarczane i okłady borowinowe[8].
Kres uzdrowiska nastąpił w latach 1944–1945, w wyniku działań wojennych łazienki zostały zniszczone a źródła zasypane. Po wojnie wykonano nowe odwierty. Badania wykazały, iż latoszyńskie zdroje są wartościowe pod względem zawartości składników mineralnych. W 1990 tutejsze wody zostały oficjalnie uznane za lecznicze[8]. W 2012 sołectwu Latoszyn i sołectwu Podgrodzie został nadany status obszaru ochrony uzdrowiskowej ("Obszar Ochrony Uzdrowiskowej Latoszyn")[9]. W 2018 wznowiono tutaj lecznictwo i eksploatację wód mineralnych[10].
Części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0818261 | Dół | część wsi |
| 0818278 | Góra | część wsi |
| 0818284 | Łazienki | część wsi |
| 0818290 | Wolica | część wsi |
Zabytki edytuj
- Ruiny renesansowej wieży mieszkalnej z XVI w. wzniesionej na skarpie nad Wisłoką na terenie dawnego zespołu dworskiego. Wieża przetrwała jako piętrowy budynek zbudowany z cegły na planie prostokąta, przykryty dwuspadowym dachem. Na każdej kondygnacji znajdowało się jedno pomieszczenie. Parter posiada sklepienia kolebkowe. Po wybudowaniu nowego dworu wieża pełniła rolę lamusa. W połowie XX w. wokół wieży były dostrzegalne jeszcze fortyfikacje ziemne, ale obecnie są one nieczytelne. Nr rej.: A-231 z 14.10.1980 i z 20.10.1994
- Dwór z końca XIX w. z dobudowanym skrzydłem w 2 poł. XX w.
- Park krajobrazowy z końca XVIII w. z aleją grabową
- Kapliczka z napisem Roman Balka i data 1909
Znane osoby edytuj
15 stycznia 1880 w Latoszynie urodził się Alfred Spett, pułkownik saperów Wojska Polskiego.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 66810
- ↑ Raport o stanie Gminy Dębica za 2020 rok s. 9
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 641 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Plan Odnowy Miejscowości Latoszyn na lata 2010-2018
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 października 2022 r. w sprawie nadania statusu uzdrowiska sołectwom Latoszyn i Podgrodzie, położonym na obszarze gminy Dębica (Dz.U. z 2022 r. poz. 2397)
- ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, str.296.
- ↑ a b c Stanisław Kłos: Osobliwości Podkarpacia 2. Rzeszów: Księgarnia Akademicka LIBRA, 2003, s. 22-23. ISBN 83-916089-9-9.
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2012 w sprawie nadania statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej sołectwu Latoszyn i sołectwu Podgrodzie położonym na obszarze gminy Dębica (Dz.U. z 2012 r. poz. 783)
- ↑ Nowe uzdrowisko na Podkarpaciu. To Latoszyn-Zdrój w gm. Dębica - plus.nowiny24.pl [online], plus.nowiny24.pl [dostęp 2018-07-11] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
Linki zewnętrzne edytuj
- Latoszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 212.
- Latoszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 98.