Wikipedia

Latrun

Latrun (hebr. לטרון; arab. اللطرون) – wzgórze położone w zachodniej części Doliny Ajalon na granicy równiny Szefeli i Wyżyny Judejskiej, w centralnej części Izraela. Z racji swojego strategicznego położenia przy drodze prowadzącej do Jerozolimy wzgórze odegrało ważną rolę w historii.

Latrun
לטרון
Ilustracja
Monaster trapistów na wzgórzu Latrun
Państwo

 Izrael

Położenie

Wyżyna Judzka

Wysokość

260 m n.p.m.

Położenie na mapie Izraela
Mapa konturowa Izraela, blisko centrum u góry znajduje się czarny trójkącik z opisem „Latrun”
Ziemia31°49′56″N 34°59′00″E/31,832222 34,983333
Multimedia w Wikimedia Commons

Geografia edytuj

Wzgórze Latrun zamyka od zachodu Dolinę Ajalon. U jego podnóża krzyżują się dwie ważne strategicznie drogi. Pierwsza łączy Jerozolimę z nadmorską równiną Szaron i portami nad Morzem Śródziemnym. Druga droga łączy Strefę Gazy z Ramallah w Samarii. Wzgórze jest położone 15 km na zachód od Jerozolimy i 14 km na południowy wschód od Ramli. W bezpośrednim sąsiedztwie Latrun znajdują się kibuce Nachszon i Sza’alwim, moszaw Kefar Bin Nun oraz wioska Newe Szalom.

Etymologia nazwy edytuj

Istnieją dwie teorie na temat pochodzenia nazwy wzgórza. Pierwsza jest związana z budową zamku krzyżowców, który się nazywał: Le toron des chevaliers (pol. Zamek rycerzy). Druga teoria głosi, że nazwa Castellum boni Latronis (pol. Twierdza dobrego złodzieja/łotra) została nadana przez chrześcijańskich pielgrzymów i była związana ze złoczyńcą („dobrym łotrem”), który został ukrzyżowany razem z Jezusem Chrystusem (Ewangelia Łukasza 23:40-43)[1].

Historia edytuj

 
Ruiny zamku krzyżowców na wzgórzu Latrun

Wzgórze Latrun, ze względu na swoje strategiczne położenie, odegrało ważną rolę podczas wielu historycznych wydarzeń. W czasach starożytnych doszło w tej okolicy do bitwy, w której Jozue pokonał Amorytów[a]. Po podboju Kanaanu Żydzi dokonali podziału ziemi pomiędzy dwanaście plemion Izraela. Starożytne miasto Ajalon przypadło plemieniu Dan[b] i zostało wyznaczone jako jedno z miast przyznanych lewitom[c]. Pomimo podboju Kanaanu Żydzi byli nieustannie nękani najazdami Filistynów i z upływem czasu opuścili dolinę Ajalon wycofując się w góry Judzkie.

Dolina była miejscem wielkiego zwycięstwa króla Saula nad Filistynami[d]. W późniejszych latach dolina była zamieszkana przez plemię Benjamina[e]. Po podziale Królestwa Izraela Ajalon stało się granicą pomiędzy Królestwem Judy a położonym na północy Królestwem Izraela. Pierwszy król judzki Roboam wzmocnił fortyfikacje miasta Ajalon, zapewniając mu garnizon, broń i zapasy żywności[f]. Podczas powstania Machabeuszów Juda Machabeusz rozłożył tutaj swój obóz, oczekując na wojska Seleucydów. Wykorzystując czynnik zaskoczenia, pokonał on Greków w bitwie, co doprowadziło do utworzenia państwa Machabeuszy[1].

O kontrolę nad drogą położoną przy wzgórzu walczyli krzyżowcy z Arabami, usiłując otworzyć przejście przez góry do Jerozolimy. W 1187 Templariusze wybudowali tutaj zamek obronny Le toron des chevaliers, z którego do czasów dzisiejszych przetrwały ruiny głównej wieży oraz wewnętrznego dziedzińca. W dolinie doszło do kilku ważnych potyczek krzyżowców z Arabami[2]. Pomimo waleczności krzyżowców ziemie te przeszły pod panowanie islamu.

Nie wiadomo kiedy, we wschodniej części wzgórza powstała niewielka arabska wioska al-Latrun[3]. Pod koniec panowania osmańskiego, w grudniu 1890, w zachodniej części wzgórza został założony klasztor. Osiedlili się tutaj francuscy, niemieccy i flamandcy mnisi z Zakonu Cystersów Ściślejszej Obserwancji (w skrócie Trapiści) z francuskiego klasztoru trapistów Sept-Fons Abbey. O założenie klasztoru wnioskował Monseigneur Pojet z Patriarchatu Łacińskiego Jerozolimy. Klasztor był poświęcony Matce Boskiej Bolesnej. W liturgii obowiązywał język francuski. Mnisi zakupili od braci Batato budynek „Howard Hotel” wraz z dwustoma hektarami ziemi, na których utworzyli słynną winnicę ze szkołą rolniczą. W 1909 uzyskali oficjalny status klasztoru, a w 1937 powstało opactwo Latrun[4]. Podczas I wojny światowej mnisi zostali zmuszeni przez Turków do opuszczenia klasztoru. Budynki klasztorne zostały wówczas ograbione. Do zniszczonego klasztoru mnisi powrócili w 1926 i rozpoczęli budowę obecnych zabudowań. W latach 1931-1963 przy klasztorze istniała szkoła dla chłopców.

 
Brytyjski Fort Tegart na wzgórzu Latrun
 
Muzeum Jad la-Szirjon w Latrun
 
Radar podający informacje o migracji ptaków w promieniu 50 km wokół Latrun

W okresie brytyjskiego panowania, w latach 1936–1939 w Mandacie Palestyny doszło do wybuchu arabskiej rewolty. W odpowiedzi władze mandatowe rozpoczęły budowę szeregu fortów policji, nazwanych od nazwiska ich projektanta fortami Tegart. Wzgórze Latrun zostało wybrane pod budowę jednego z takich fortów. Został on wybudowany na północnym zboczu wzgórza, przy strategicznym skrzyżowaniu drogi z wybrzeża do Jerozolimy, z drogą ze Strefy Gazy do Ramallah. Fort powstał w latach 1941–1942 i pełnił funkcję posterunku policji oraz tymczasowego aresztu.

Uchwalona 29 listopada 1947 roku Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 zakładała, że na terenie byłego Mandatu Palestyny miały powstać dwa państwa (żydowskie i arabskie) oraz mała międzynarodowa strefa obejmująca Jerozolimę i Betlejem. Strefa międzynarodowa miała pozostawać poza granicami obu państw i być zarządzana przez Narody Zjednoczone, które stawały się gwarantem bezpieczeństwa wszystkich świętych miejsc Chrześcijaństwa, Islamu i Judaizmu w obu miastach. Zgodnie z planem podziału Palestyny, Latrun miało znaleźć się w granicach państwa arabskiego[5].

Od pierwszych dni wojny domowej w Mandacie Palestyny Arabowie skoncentrowali większość swoich wysiłków na zablokowaniu żydowskiej komunikacji z Jerozolimą. Żydowska organizacja paramilitarna Hagana przystąpiła do organizowania konwojów do Jerozolimy. Za obronę rejonu Jerozolimy odpowiadała Brygada Ecjoni, a konwoje ochraniała Brygada Harel. Równolegle Brygada Giwati przeprowadziła w kwietniu 1948 operację Nachszon, podczas której siły żydowskie przejęły kontrolę nad prawie całą drogą do Jerozolimy. Wyjątek stanowił rejon Latrun, który aż do 15 maja pozostawał pod kontrolą brytyjskiej armii. Brytyjczycy pozwolili siłom Arabskiej Armii Wyzwoleńczej przejęcie kontroli nad wschodnią częścią wzgórza Latrun. Dodatkowo w okolicy działały mniejsze siły Armii Świętej Wojny, które nękały i paraliżowały żydowskie konwoje. W dniach 8-16 maja żydowska Hagana przeprowadziła operację Maccabi. W czasie jej trwania Brygada Giwati nacierała od zachodu na Latrun, podczas gdy Brygada Harel nacierała od strony Jerozolimy w kierunku na Sza’ar ha-Gaj. Operacja zakończyła się niepowodzeniem i po poniesieniu ciężkich strat Żydzi wycofali się. Pod koniec tych starć, w nocy 14 maja fort w Latrun opuścili brytyjscy żołnierze. Niemal równocześnie dowodzący Arabską Armią Wyzwoleńczą Fauzi al-Kawukdżi otrzymał rozkaz przegrupowania swoich oddziałów na północ, bliżej granicy Syrii. Podległe mu jednostki rozpoczęły więc odwrót w kierunku Ramallah i następnie w stronę Galilei. W rezultacie w rejonie Latrun pozostały jedynie niewielkie siły Armii Świętej Wojny. Cały obszar pozostawał prawie pozbawiony arabskiej obrony przez trzy kolejne dni. Jednak strona żydowska nie posiadała odpowiednich danych wywiadowczych oraz cierpiała na niedostatek sił zbrojnych, wobec czego nie była w stanie przejąć kontroli nad tym strategicznym odcinkiem drogi do Jerozolimy[6]. Na samym początku wojny o niepodległość - 15 maja - do dawnego Mandatu Palestyny wkroczył jordański Legion Arabski. Część jego sił zajęła 17 maja rejon wzgórza Latrun. W ten sposób żydowska komunikacja z Jerozolimą została całkowicie przerwana[7]. Stało się to powodem przeprowadzenia kolejnych żydowskich operacji wojskowych – operacja Bin Nun Alef (24-25 maja 1948), operacja Bin Nun Bet (30-31 maja), operacja Joram (8-9 czerwca) i operacja Danny (9-18 lipca). Wszystkie one zakończyły się izraelskimi porażkami, a wzgórze Latrun pozostało pod kontrolą wojsk jordańskich. Aby obejść ich pozycje, Żydzi wybudowali Drogę Birmańską i poprzez góry dostarczali zaopatrzenie do oblężonej Jerozolimy.

Po wojnie wzgórze Latrun weszło w skład Transjordanii, przy czym dawny brytyjski fort znalazł się w strefie zdemilitaryzowanej nadzorowanej przez międzynarodowe siły UNTSO. W następnych latach w rejonie Latrun dochodziło do licznych incydentów, w których arabscy snajperzy ostrzeliwali żydowskie samochody[8]. Podczas wojny sześciodniowej w 1967 roku Izraelczykom udało się opanować Latrun. Sąsiednie wioski al-Latrun i Jalu zostały wówczas zrównane z ziemią. Później utworzono tutaj Park Narodowy Kanada.

4 września 2012 roku zostały podpalone drzwi klasztoru trapistów. Ściany świątyni zostały zniszczone przez wandali napisami w języku hebrajskim. (english.alarabiya.net)

Nauka edytuj

W Latrun umiejscowiono siedzibę Międzynarodowego Ośrodka Badań nad Migracją Ptaków, który działa we współpracy z Izraelskim Stowarzyszeniem Ochrony Przyrody i Uniwersytetem Tel Awiwu. Prowadzi się tutaj różnorodne badania ptaków, między innymi przy pomocy radaru obserwuje się migrację ptaków, którym przymocowano wcześniej specjalne nadajniki. Tutejszy radar ma zasięg do 50 km[9].

Turystyka edytuj

Największymi atrakcjami turystycznymi Latrun są: klasztor trapistów z winnicami, muzeum wojsk pancernych Jad la-Szirjon oraz Park Mini Izrael.

Budowę Muzeum Jad la-Szirjon rozpoczęto 14 grudnia 1982 roku i jest to obecnie muzeum korpusu pancernego Sił Obronnych Izraela. Zgromadzono tutaj około 110 czołgów i pojazdów opancerzonych wszystkich typów i rodzajów używanych przez izraelską armię, w tym Merkawa i T-72[10]. W parku Mini Izrael zgromadzono liczne modele obiektów zabytkowych Izraela w zmniejszonej skali. Klasztor trapistów natomiast słynie ze wspaniałych winnic.

Komunikacja edytuj

Na wschód od Latrun znajduje się węzeł drogowy - skrzyżowanie autostrady nr 1 z drogą ekspresową nr 3. Natomiast na zachód od Latrun przebiega droga nr 424, którą jadąc na północny zachód dojedzie się do Parku Mini Izrael.

Uwagi edytuj

  1. ↑ Zobacz: Księga Jozuego 10:1-15: „(1) Gdy Adonisedek, król Jerozolimy, usłyszał, że Jozue zdobył Aj i obłożył je klątwą na zniszczenie, postępując tak samo z Aj i jego królem, jak postąpił z Jerychem i jego królem, oraz że mieszkańcy Gibeonu zawarli pokój z Izraelitami i zamieszkali pośród nich, (2) wywołało to wielkie przerażenie, gdyż Gibeon było miastem wielkim, jak jedno z miast królewskich, większe było od Aj, a wszyscy mieszkańcy byli waleczni. (3) Przeto Adonisedek, król Jerozolimy, posłał wezwanie do Hohama, króla Hebronu, do Pirama, króla Jarmutu, do Jafii, króla Lakisz, i do Debira, króla Eglonu: (4) Przybądźcie mi na pomoc, abyśmy razem zwalczyli Gibeonitów, ponieważ zawarli pokój z Jozuem i z Izraelitami. (5) Połączyło się więc pięciu królów amoryckich: król Jerozolimy, król Hebronu, król Jarmutu, król Lakisz i król Eglonu – oni i całe ich wojsko oblegli Gibeon i uderzyli na nie. (6) Mieszkańcy Gibeonu posłali prośbę do Jozuego do obozu w Gilgal: Nie cofaj swej ręki od sług twoich. Przybądź pośpiesznie do nas, uwolnij nas i pomóż, ponieważ wszyscy królowie amoryccy, którzy mieszkają w górach, sprzymierzyli się przeciw nam. (7) Wyruszył Jozue z Gilgal wraz z całym swym zbrojnym ludem i wszystkimi dzielnymi wojownikami. (8) I rzekł Pan do Jozuego: Nie bój się ich, albowiem oddałem ich w twoje ręce, żaden z nich nie oprze się tobie. (9) I natarł na nich Jozue niespodziewanie po całonocnym marszu z Gilgal. (10) A Pan napełnił ich strachem na sam widok Izraela i zadał im wielką klęskę pod Gibeonem. Ścigano ich w stronę wzgórza Bet-Choron i bito aż do Azeki i Makkedy. (11) Gdy w czasie ucieczki przed Izraelem byli na zboczu pod Bet-Choron, Pan zrzucał na nich z nieba ogromne kamienie aż do Azeki, tak że wyginęli. I więcej ich zmarło wskutek kamieni gradowych, niż ich zginęło od miecza Izraelitów. (12) W dniu, w którym Pan podał Amorytów w moc Izraelitów, rzekł Jozue w obecności Izraelitów: Stań słońce, nad Gibeonem! I ty, księżycu, nad doliną Ajjalonu! (13) I zatrzymało się słońce, i stanął księżyc, aż pomścił się lud nad wrogami swymi. Czyż nie jest to napisane w Księdze Sprawiedliwego: Zatrzymało się słońce na środku nieba i prawie cały dzień nie spieszyło do zachodu? (14) Nie było podobnego dnia ani przedtem, ani potem, gdy Pan usłuchał głosu człowieka. Rzeczywiście Pan sam walczył za Izraela. (15) Jozue, a z nim cały Izrael, wrócił do obozu w Gilgal”. Tłumaczenie według Biblii Tysiąclecia.
  2. ↑ Księga Jozuego 19:40-42: „(40) Pokoleniu potomków Dana według ich rodów przypadł w udziale siódmy los. (41) Granica ich dziedzictwa obejmowała: Sorea, Eszta’ol, Ir-Szemesz, (42) Szaalbin, Ajjalon, Jitla,” Tłumaczenie według Biblii Tysiąclecia.
  3. ↑ Księga Jozuego 21:24: „Ajjalon z jego pastwiskami, Gat-Rimmon z jego pastwiskami: cztery miasta”. Tłumaczenie według Biblii Tysiąclecia.
  4. ↑ 1 Księga Samuela 14:31: „W owym dniu pobili Filistynów od Mikmas do Ajjalonu, chociaż lud był bardzo wyczerpany”. Tłumaczenie według Biblii Tysiąclecia.
  5. ↑ 1 Księga Kronik 8:13: „Beria i Szema byli naczelnikami rodów mieszkających w Ajjalonie; oni to wypędzili mieszkańców Gat”. Tłumaczenie według Biblii Tysiąclecia.
  6. ↑ 2 Księga Kronik 11:5-12: „(5) Roboam osiadł w Jerozolimie i wybudował umocnione twierdze w Judzie. (6) Odbudował także Betlejem, Etam, Tekoa, (7) Bet-Sur, Soko, Adullam, (8) Gat, Mareszę, Zif, (9) Adoraim, Lakisz, Azekę, (10) Sorea, Ajjalon, Hebron; były to miasta warowne w Judzie i Beniaminie. (11) Wzmocniwszy twierdze, dał im dowódców oraz zapasy żywności, oliwy i wina. (12) W każdym takim mieście złożył tarcze i dzidy oraz bardzo je umocnił. Należały do niego tylko Juda i Beniamin”. Tłumaczenie według Biblii Tysiąclecia.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b The Jewish Agency for Israel: Latrun. [dostęp 2008-10-09]. (ang.).
  2. ↑ Edward Robinson, Eli Smith: Later Biblical Researches in Palestine and Adjacent Regions: A Journal of Travels in the Year 1852. J. Murray, 1856.
  3. ↑ Welcome To al-Latrun. [w:] Palestine Remembered [on-line]. [dostęp 2011-05-25]. (ang.).
  4. ↑ L’Abbaye de Latroun: Histoire de l’Abbaye de Latroun. [dostęp 2011-05-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (fr.).
  5. ↑ United Nations General Assembly Resolution 181. [w:] The Avalon Project - Yale Law School [on-line]. [dostęp 2011-05-25]. (ang.).
  6. ↑ Benny Morris: 1948: A History of the First Arab-Israeli War. New Haven: Yale University Press, 2008, s. 162. ISBN 978-0-300-12696-9.
  7. ↑ Benny Morris: 1948. A History of the First Arab-Israeli War. New Haven: Yale University Press, 2008, s. 211-219. ISBN 978-0-300-12696-9.
  8. ↑ Walid Khalidi: All That Remains. Washington D.C.: Institute for Palestine Studies, 1992, s. 393. ISBN 0-88728-224-5.
  9. ↑ Guardians of the Environment: The International Center for the Study of Bird Migration, Latrun, Isreal. [dostęp 2008-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-30)]. (ang.).
  10. ↑ Israel Museums: Yad Lashiryon (Armoured Corps) Museum. [dostęp 2008-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-05)]. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Latrun&oldid=71510068”