Wikipedia

Leelo

polifoniczny śpiew z regionu Setumaa

Leelo[a] (est. Setu leelo), pol. „pieśń”[1] – tradycyjny śpiew polifoniczny społeczności Seto zamieszkującej południowo-wschodnią Estonię – region Setomaa.

Śpiewaczki w tradycyjnych strojach ludowych Seto

W 2009 roku śpiew leelo został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO[2].

Opis edytuj

Pieśni leelo wykonywane są a cappella głównie przez kobiety[3]. Pieśń rozpoczyna solo pierwszej śpiewaczki (sõnoline) do sylabicznej, prostej melodii o niezbyt szerokiej skali, po którym następuje refren śpiewany przez chór (koor)[2][4].

Partie solowe bazują na improwizacji – pierwsza śpiewaczka układa kolejne wersy pieśni. Wersy mogą być 8-sylabowe lub dłuższe, z licznymi aliteracjami i paralelizmami[3][4][5]. Linie mogą być przedłużane przez dodanie dodatkowej sylaby i powtórzenia – wersy mogą być 9, 11 a nawet 16 sylabowe[5].

Pieśni leelo odróżnia od tradycyjnych bałtycko-fińskich pieśni runicznych i estońskich pieśni regilaul sylabiczna nieregularność partii solowych i polifonicznego chóru złożonego z partii niskich (torrõ) i jednej partii wysokiej (killõ)[4]. Tak jak w pieśniach regilaul, chór powtarza ostatnie wersy partii solowej[6].

 

Śpiewaczki występują w tradycyjnych strojach ludowych[2]. Strój składa się z białej koszuli zdobionej haftem krzyżykowym w różnych odcieniach czerwieni, ciemnej wełnianej sukni bez rękawów, paska, barwnego fartucha i przepaski na głowę[7]. Całość dopełnia srebrna biżuteria w formie licznych łańcuszków i wielkiej srebrnej broszy w kształcie tarczy, noszonej przez zamężne kobiety[7]. Całkowita waga srebrnych ozdób może dochodzić do 4-6 kg[7].

Śpiew bazujący na improwizacji wymaga doskonałej znajomości języka seto i tradycji śpiewania[7]. Najbieglejsze w śpiewie kobiety nazywane są z uwagi na swoje umiejętności „matkami pieśni” (lauluimä)[7][1]. Najlepsze potrafią ułożyć pieśni złożone z 10-20 tys. rymów[8]. Pierwszy film w języku seto „Taarka” w reżyserii Ainego Mäeotsa poświęcony jest jednej z najsławniejszych „matek pieśni” – Hilany Taarki[8]. W 1986 roku we wsi Obinitsa stanął pomnik ku czci „matek pieśni”[1].

Dawniej śpiewy leelo towarzyszyły kobietom w pracach codziennych[8][2]. Dziś są wykonywane z okazji świąt i wydarzeń kulturalnych[8], np. podczas obchodów Dnia Królestwa Seto, kiedy to największe śpiewaczki otrzymują tytuł „królewskiej matki pieśni”[2].

Pieśni Setu znajdują się w repertuarze m.in. fińskiego zespołu folkowego Värttinä[5].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Nazwa za Polskim Komitetem UNESCO, zob. Estonia

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c UNESCO ICH: Nomination for inscription on the Representative List in 2009 (Reference No. 00173). [dostęp 2015-04-11]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e UNESCO ICH: Seto Leelo, Seto polyphonic singing tradition. [dostęp 2015-04-11]. (ang.).
  3. ↑ a b Carolyn Bain: Estonia, Latvia and Lithuania. Lonely Planet, 2009, s. 124. ISBN 978-1-74104-770-7. [dostęp 2015-04-11].
  4. ↑ a b c Jeffers Engelhardt: Singing the Right Way: Orthodox Christians and Secular Enchantment in Estonia. Oxford University Press, 2014, s. 79. ISBN 978-0-19-933213-7. [dostęp 2015-04-11]. (ang.).
  5. ↑ a b c Wojciech Ossowski: Muzyka estońska. [w:] Eesti.pl [on-line]. [dostęp 2015-04-12]. (pol.).
  6. ↑ Jeffers Engelhardt: Singing the Right Way: Orthodox Christians and Secular Enchantment in Estonia. Oxford University Press, 2014, s. 80. ISBN 978-0-19-933213-7. [dostęp 2015-04-11]. (ang.).
  7. ↑ a b c d e About Setomaa & the setos. [w:] Visitsetomaa.ee [on-line]. [dostęp 2015-04-12]. (ang.).
  8. ↑ a b c d Kultura ludu Seto. [w:] Visitestonia.com [on-line]. [dostęp 2015-04-12]. (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Leelo&oldid=67761359”