Wikipedia

Lemur katta

gatunek ssaka z rodziny lemurowatych

Lemur katta[11] (Lemur catta) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lemurowatych (Lemuridae).

Lemur katta
Lemur catta
Linnaeus, 1758[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

lemurowe

Rodzina

lemurowate

Rodzaj

Lemur
Linnaeus, 1758[2]

Gatunek

lemur katta

Synonimy

Rodzaju:

Gatunku:

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[10]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10. wydaniu swego dzieła Systema Naturae. Autor nadał gatunkowi nazwę Lemur catta, a jako miejsce typowe wskazał Madagaskar (łac. Habitat in Madagascar)[1][12][13]. Linneusz swój opis oparł na żywym okazie przywiezionym z Madagaskaru w 1748 roku przez kapitana Isaaca Wortha i sportretowanym przez George’a Edwardsa[14][15]. Jedyny przedstawiciel rodzaju lemur[11] (Lemur), który zdefiniował w 1758 roku również Linneusz[2].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[16].

Etymologia edytuj

  • Lemur: łac. lemures, lemurum (tylko w liczbie mnogiej) „duchy, widma”[17].
  • Procebus: gr. προ pro „blisko, w pobliżu”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[18].
  • Prosimia: gr. προ pro „blisko, w pobliżu”; łac. simia „małpa”[19].
  • Maki i Mococo: malgaska nazwa mocok lub mococo dla lemurów, zaadaptowana przez Buffona w 1765 roku[20].
  • catta: łac. catus „kot”; w aluzji do „kociego” wyglądu lemura katta[21].

Zasięg występowania edytuj

Lemur katta występuje w południowo-zachodnim i południowym Madagaskarze, daleko na północ aż do Belon’i Tsiribihina wzdłuż zachodniego wybrzeża oraz daleko na wschód aż do okolic w pobliżu Tôlanaro i w głąb lądu do gór Andringitra na południowo-wschodnim płaskowyżu[16].

Morfologia edytuj

Długość ciała (bez ogona) 39–46 cm, długość ogona 56–63 cm; masa ciała 2,2 kg[22][23]. Długi ogon z 13–15 białymi i czarnymi obrączkami. Ubarwienie popielate, futro gęste i wełniste.

Zachowanie edytuj

Żyje na otwartych, suchych i skalnych, rzadko na zalesionych terenach (tryb życia naziemny) tworząc grupy złożone z 5–20 osobników. Chroni się w jaskiniach. Owocożerny, zjada również liście i nasiona, a jedynie okazjonalnie owady. Lemury katta stosunkowo dużo czasu spędzają na ziemi, nie oddalając się jednak zbytnio od swoich drzew, gotowe do natychmiastowego powrotu w przypadku najmniejszego zaniepokojenia. Aktywne wyłącznie w ciągu dnia.

Po 4,5-miesięcznej ciąży samica rodzi 1–2, rzadziej 3 młode, które wczepiają się w futro na brzuchu matki i wiszą tam, nie krępując swobody jej ruchów, do ukończenia 2. tygodnia życia. Po tym okresie przechodzą na grzbiet rodzicielki i zostają tam do momentu osiągnięcia sprawności pozwalającej im poruszać się wraz z grupą. 30 do 50% młodych ginie przed osiągnięciem pierwszego roku życia. W niewoli odnotowano lemura katta żyjącego 25 lat.

Zarówno samce, jak i samice posiadają gruczoły nadgarstkowe wielkości około 1 cm znajdujące się na wewnętrznej powierzchni przedramienia prawie 25 cm powyżej stawu nadgarstkowego. To cecha wspólna dla rodzajów Lemur i Hapalemur. Obie płcie posiadają również gruczoły w okolicy odbytu. Samce dodatkowo, gruczoły ramienne na górnej części klatki piersiowej. Służą one do znakowania terytorium i ustalania hierarchii. Znane są również walki z wykorzystaniem ogonów przesączonych zapachem z gruczołów nadgarstkowych oraz ramiennych, podczas których rywal eksponuje swój ogon, machając nim w kierunku przeciwnika[24].

Status zagrożenia i ochrona edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów lemur katta został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered ‘zagrożony’)[10].

Gatunek ten, jak wszystkie Lemuridae spp., jest objęty konwencją CITES (załącznik I)[25]. Występuje na kilku obszarach chronionych, każdy z nich oferuje różny poziom ochrony, w rezerwacie Mahafaly podjęto działania na rzecz ochrony in situ. W działania protekcyjne zaangażowani są mieszkańcy (również dzieci w wieku szkolnym). Ochrona podejmowana jest również w strefach peryferyjnych rezerwatu ze względu na duży wpływ na ekoturystykę oraz inne korzyści dla miejscowej ludności[26].

W kulturze edytuj

Lemury katta zostały wypromowane przez cykl filmów animowanych Madagaskar oraz telewizyjne seriale animowane Pingwiny z Madagaskaru i Niech żyje król Julian, w których przedstawicielem tego gatunku jest Król Julian XIII.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Linnaeus 1758 ↓, s. 30.
  2. ↑ a b Linnaeus 1758 ↓, s. 29.
  3. ↑ G.C.Ch. Storr: Prodromus methodi mammalium. Tubingae: Litteris Reissianis, 1780, s. 32. (łac.).
  4. ↑ P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 43. (łac.).
  5. ↑ a b L. Muirhead: Mazology. W: D. Brewster (red.): The Edinburgh encyclopaedia. Cz. 13. Edinburgh: William Blackwood, 1819, s. 405. (ang.).
  6. ↑ É.L. Trouessart. Catalogue des mammifères vivants et fossiles. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 3e série. 6, s. 163, 1879. (fr.). 
  7. ↑ Bolwig. A comparative study of the behavior of various lemurs. „Mémoirs of the Institute of Science of Madagascar”. Séries A. 14, s. 207, 1960. (ang.). 
  8. ↑ G.A. Scopoli: Annus V. Historico-naturalis. Lipsiae: Sumtib. Christ. Gottlob Hilscheri, 1772, s. 71. (łac.).
  9. ↑ a b M. LaFleur & L. Gould 2020, Lemur catta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-19] (ang.).
  10. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 30. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  11. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lemur catta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-19].
  12. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lemur catta Linnaeus, 1758. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).
  13. ↑ G. Edwards: A natural history of birds: most of which have not been figured or described, and the rest, by reason of obscure, or too brief descriptions without figures, or of figures very ill designed, are hitherto but little know. Cz. 4. London: Printed for the author, at the College of Physicians in Warwick-Lane, 1751, s. 197, ryc. cxcvii. (ang.).
  14. ↑ E. Schwarz. A revision of the genera and species of Madagascar Lemuridae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1931 (2), s. 399–428, 1931. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1931.tb01020.x. (ang.). 
  15. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 150. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 368.
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 566.
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 575.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 396, 429.
  20. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 165.
  21. ↑ Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Lemuridae (Bamboo, True and Ruffed Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 130. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  22. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 95. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  23. ↑ L. Dapporto, The asymmetric scent: ringailed lemurs (Lemur catta) have distinct chemical signatures in left and right brachial glands, „Naturwissenschaften”, 95, 2008, s. 987–991, DOI: 10.1007/s00114-008-0407-7.
  24. ↑ CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III. 2008. [dostęp 2008-12-27]. (ang.). Załączniki I, II i III w formacie pdf (pl)
  25. ↑ Kristina Cawthon Lang, Primate Factsheets: Ring-tailed lemur (Lemur catta) Conservation [online], Wisconsin Primate Research Center (WPRC), 2005 [zarchiwizowane z adresu 2018-12-15].

Bibliografia edytuj

  • C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 1–824. (łac.).
  • T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.). 
  • K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 163, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  • R. Anderson, Lemur catta [online], (On-line), Animal Diversity Web, 1999 [dostęp 2008-12-27] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lemur_katta&oldid=72988276”