Wikipedia

Leone Battista Alberti

włoski malarz, poeta, filozof, kartograf, muzyk i architekt

Leone Battista Alberti (ur. 18 lutego 1404 w Genui, zm. 25 kwietnia 1472 w Rzymie) – włoski malarz, poeta, filozof, kartograf, muzyk, architekt[2], pisarz, scenograf, miejski planista[3], członek Akademii Florenckiej[potrzebny przypis]. Przedstawiciel humanistycznego nurtu włoskiego renesansu, nazywany „pierwszym człowiekiem renesansu”[4].

Leone Battista Alberti
Ilustracja
Posąg Leona Battisty Albertiego, wykonany przez Giovanniego Lusiniego w XIX wieku[1]
Data i miejsce urodzenia

18 lutego 1404
Genua

Data i miejsce śmierci

25 kwietnia 1472
Rzym

Narodowość

włoska

Dziedzina sztuki

malarstwo, architektura, poezja, muzyka

Epoka

renesans

Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Tempio Malatestiano, Rimini
Palazzo Rucellai, Florencja
Santa Maria Novella, Florencja

Życiorys edytuj

Był nieślubnym synem. Jego ojciec był zamożnym kupcem, który z przyczyn politycznych opuścił Florencję[3]. Alberti początkowo uczył się w szkole w Padwie[5], a potem studiował prawo na uniwersytecie w Bolonii[5]. Alberti nie był więc z wykształcenia architektem, lecz uczonym – stworzył m.in. dzieło De re aedificatoria libri decem (Dziesięć ksiąg o sprawach budownictwa), oparte na traktacie Witruwiusza[2]. Dzieło, znane również pod tytułem De architectura) zostało po raz pierwszy wydane we Florencji w 1485 roku[6].

W dziele De pictura (O malarstwie, 1435[7]) jako pierwszy sformułował naukowe zasady perspektywy oraz wprowadził siatkę ułatwiającą jej wykreślanie[2]. Był to pierwszy renesansowy traktat. Alberti poświęcił go teorii malarstwa, gdyż sam był malarzem i uważał tę sztukę za najdoskonalszą. Twierdził, że malarstwo jest najtrudniejszą ze sztuk, ponieważ jej zadanie polega na przedstawianiu trójwymiarowej rzeczywistości na dwuwymiarowej płaszczyźnie. Ponadto, że jest to sztuka uczona, która wymaga obszernej wiedzy na temat środków osiągania iluzji[potrzebny przypis].

Jego traktaty miały bardzo duży wpływ na sztukę w renesansowych Włoszech[8].

Zapisał się również w historii kryptologii jako twórca tarczy szyfrującej realizującej szyfrowanie polialfabetyczne[9].

Jego twórczość literacka obejmuje bajki[10], nowele, elegie, sielanki, dialogi[11]. Jest autorem Cento Apologhi. Dzieło to było znane z rękopisów, oficjalnie ukazało się w 1568 roku[12]. Według relacji Alberti miał być również autorem mowy pogrzebowej na cześć psa[11].

Wśród współczesnych był nazywany „wcieleniem gracji”. Znany był również z bardzo dobrej sprawności fizycznej. Według relacji był w stanie przeskoczyć człowieka po odbiciu się z miejsca oraz podrzucić monetę tak, by uderzyła w sklepienie kopuły[3]. Relacje te mogą faktycznie stanowić figurę retoryczną, przedstawiającą Albertiego jako wszechstronnego człowieka o nadzwyczajnych talentach[13]. Wiosną i jesienią miał popadać w melancholię[14].

Utrzymywał kontakty z włoskim uczonym Paolo dal Pozzo Toscanellim[14]. Alberti dedykował na część Toscanelliego Intercoenales (pol. Dysputy przy stole)[11][14].

Architekt edytuj

Jego pierwsze dzieło, Tempio Malatestiano, powstało dopiero w 42 roku życia Albertiego. Sigismondo Pandolfo Malatesta, książę Rimini, zlecił Albertiemu przebudowę kościoła franciszkanów na świątynię grobową dla niego samego i jego żony. Budowa nie została ukończona z powodu kłopotów finansowych księcia i jego śmierci. Zachowana dziś nawa stanowi tylko część planowanego budynku. Elewacja obecnej świątyni składa się z dwóch nierównej wysokości kondygnacji. Dolna podzielona jest na trzy pola przy pomocy półkolumn korynckich, między którymi znajdują się arkady. W środkowej najszerszej znajduje się portal zwieńczony ciężkim trójkątnym przyczółkiem. Ta cześć fasady miała nawiązywać do łuków triumfalnych, np. łuku Augusta w Rimini. W górnej nie ukończonej kondygnacji miała znajdować się nisza – o wymiarach tej poniżej, natomiast po bokach miały ją ujmować połówki segmentowego łuku[potrzebny przypis].

Równocześnie Alberti zaprojektował fasadę pałacu Rucellai we Florencji. Budynek ten różni się już od dzieł w stylu Brunelleschiego – jego ściany nie są takie masywne; cały budynek wydaje się lżejszy i nie przytłacza przechodniów tak jak np. pałac Pittich. zastosowano tu podział na trzy kondygnacje za pomocą pilastrów, o wysokości równej poszczególnej kondygnacji. Alberti wzorując się chociażby na Koloseum zastosował spiętrzenie porządków. Pilastrom najniższej kondygnacji nadał charakter dorycki, a dwóm górnym kolejno joński i koryncki. Dodatkową innowacją było zastosowanie wydatnego gzymsu wspartego konsolkami nad ostatnią kondygnacją. Było to pierwsze wykorzystanie gzymsu koronującego[potrzebny przypis].

Innym ważnym dziełem Albertiego jest fasada florenckiego kościoła Santa Maria Novella, gdzie po raz pierwszy zostały zastosowane woluty mające złagodzić przejście między nawą główną i nawami bocznymi, oraz zakryć dachy boczne. Poza tym Alberti jest twórcą kościoła San Andrea w Mantui[5].

Przypisuje się mu również projekt wzniesionej w latach 1451–1493 renesansowej kampanili przy katedrze w Ferrarze[potrzebny przypis].

Podobnie jak Filarete czy Leonardo da Vinci próbował zaprojektował miasto idealne[15].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Buszewicz 2019 ↓, s. 65.
  2. ↑ a b c Alberti Leone Battista, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2016-09-13].
  3. ↑ a b c Nicholl 2006 ↓, s. 84.
  4. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 83.
  5. ↑ a b c Leone Battista Alberti. history.mcs.st-and.ac.uk. [dostęp 2016-09-13]. (ang.).
  6. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 407, 528.
  7. ↑ W 1435 r. powstała wersja łacińska; rok później autor przełożył ją na język włoski.
  8. ↑ Ałpatow 1964 ↓, s. 30.
  9. ↑ Leon Battista Alberti, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-09-13] (ang.).
  10. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 181.
  11. ↑ a b c Buszewicz 2019 ↓, s. 66.
  12. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 240.
  13. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 145.
  14. ↑ a b c Nicholl 2006 ↓, s. 85.
  15. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 220.

Bibliografia edytuj

  • Michał W. Ałpatow: Historia sztuki.. T. III: Renesans i barok. Warszawa: Arkady, 1964.
  • Elwira Buszewicz. „Wielkie podobieństwo do Jowisza”. Człowiek uniwersalny w literaturze renesansu. „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”. 3, 2019. 
  • Charles Nicholl: Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni. Warszawa: WAB, 2006.
  • Adam Bochnak, Historia sztuki nowożytnej, t. I, Warszawa-Kraków: PWN, 1985.
  • Zygmunt Waźbiński, Malarstwo Quattrocenta, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1972.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Leone_Battista_Alberti&oldid=73674330”