Linie pisma

Linie pisma – teoretyczne linie proste, poziome i równoległe do siebie, wyznaczające granice rysunku liter oraz pozostałych znaków w czcionkach i fontach. Mówiąc dokładniej są to linie odniesienia, wobec których wyznacza się znaki, ponieważ ich obrys nie zawsze musi być do tych linii styczny.

Główne linie pisma edytuj

podstawowa linia pisma (bazowa, główna, normalna, ang. baseline) – linia pokrywająca się z dolną krawędzią liter majuskułowych i minuskułowych bez wydłużeń dolnych, np. A, B, C, a, b, c
dolna linia pisma – linia pokrywająca się z dolną krawędzią minuskuł z wydłużeniami dolnymi, np. g, j, p
średnia linia pisma (ang. x-height) – linia pokrywająca się z górną krawędzią minuskuł bez wydłużeń górnych, np. a, c, e
górna linia pisma – linia pokrywająca się z górną krawędzią majuskuł oraz minuskuł z wydłużeniami górnymi, np. A, B, C, b, d, f

Można wyznaczyć znacznie więcej linii pisma, ponadto nazewnictwo linii pisma nie jest znormalizowane i można się spotkać z różnymi nazwami linii i ich interpretacjami. Na przykład w jednej z interpretacji linię górną pisma nazywa się linią wersalików, a za „prawdziwą” linię górną uważa się bliżej niesprecyzowaną linię oddaloną o pewien niewielki odstęp od najwyżej położonej krawędzi majuskuły akcentowanej. W ten sam sposób za linię dolną pisma uważa się linię położoną o bliżej niesprecyzowane „trochę” poniżej linii wydłużeń dolnych. Jednak nazwy czterech głównych linii pisma są obecnie dość rozpowszechnione, a obowiązują we współczesnych programach do tworzenia fontów.

Komentarze edytuj

Potocznie terminu linia pisma używa się w odniesieniu do linii podstawowej mając na myśli linię na której stoją litery (bez wydłużeń dolnych).
W rzeczywistości tylko poziomo ucięte końce kresek oraz wszelkie inne poziome płaskie krawędzie znaków stykają się z liniami pisma, zaś zaokrąglenia i wybrzuszenia zawsze nieznacznie przekraczają te linie tak, aby wszystkie znaki obserwowane z normalnej odległości sprawiały wrażenie optycznego styku z liniami na tej samej wysokości.
W czcionkach znajduje się, poniżej dolnej linii pisma, dodatkowa niewielka odległość zwana odsadką mająca zapewnić pewien minimalny dystans zapobiegający przypadkowemu stykaniu się rysunków niektórych znaków z sąsiednich wierszy w przypadku braku użycia interlinii rozumianej jako dodatkowy odstęp międzywierszowy.
Nie istnieje coś takiego jak linia środkowa pisma, aczkolwiek może zdarzyć się, że nazwana tak będzie linia średnia. Linia środkowa jest określeniem nieprawidłowym i może być mylące, ponieważ geometryczny środek odległości pomiędzy linią podstawową i górną nie stanowi żadnego wyznacznika przy projektowaniu krojów pisma, za to położenie linii średniej jest indywidualnie wyznaczane dla każdego kroju zgodnie z zamierzeniem jego twórcy. W poszczególnych krojach średnia linia pisma może nawet bardzo mocno oddalać się od geometrycznego środka pomiędzy linią podstawową i górną.
Również proporcje odległości pomiędzy wszystkimi innymi liniami pisma są ustalane indywidualnie dla każdego kroju.
Górna linia pisma pokrywa się zasadniczo z górną krawędzią majuskuł, jednak w wielu krojach wydłużenia górne minuskuł kończą się na trochę innej (ale wspólnej) wysokości, najczęściej nieco powyżej linii górnej.
Rysunek szeryfów często przekracza główne linie pisma, wyznaczając własne (wspólne) dodatkowe linie, podczas gdy inne, typowe elementy tych znaków opierają się nadal o linie główne.
Elementy liter akcentowanych i przegłosowych wyznaczają własne dodatkowe linie, często w większej liczbie niż jedna na każdą z głównych linii pisma, np. akcenty w postaci kropek i akcenty w postaci kresek mogą kończyć się na różnych wysokościach.
Dywiz, oraz oba myślniki (półpauza i pauza) wyznaczają własną, wspólną dla nich linię pisma, nie związaną z linią średnią, ponadto dywiz może nieznacznie odbiegać położeniem od myślników.
Rysunek znaków nieliterowych (w tym także indywidualnie każdej z cyfr) nawiązuje do linii pisma w sposób luźny, a nawet niekonsekwentny względem znaków o podobnej funkcji, jedynie niektóre znaki interpunkcyjne sztywno opierają się na linii podstawowej.