Wikipedia

Lipówka (dopływ Pasłęki)

Lipówka (też Rogicki Potok, niem. Regitter Fliess) – struga w powiecie braniewskim o długości 15,63 km i powierzchni zlewni 31,27 km², prawy dopływ Pasłęki.

Lipówka
Ilustracja
Ujście Lipówki do Pasłęki
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Lokalizacja

powiat braniewski

Struga
Długość 15,63 km
Powierzchnia zlewni

31,27 km²

Źródło
Współrzędne

54°21′04,8″N 19°59′24,0″E/54,351333 19,990000

Ujście
Recypient Pasłęka
Miejsce

przy kładce pieszej w pobliżu ul. Kościuszki w Braniewie

Współrzędne

54°22′54,2″N 19°49′54,4″E/54,381722 19,831778

Położenie na mapie gminy wiejskiej Braniewo
Mapa konturowa gminy wiejskiej Braniewo, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast w centrum znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej na lewo znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko górnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie powiatu braniewskiego
Mapa konturowa powiatu braniewskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „ujście”

Historia i przebieg strugi Lipówka edytuj

Struga Lipówka bierze swój początek w lesie na północ od miejscowości Lipowina[1]. Następnie przepływa w pobliżu lub przez miejscowości: Zakrzewiec, Świętochowo, Rogity i Braniewo. Ujście strugi do rzeki Pasłęki znajduje się w Braniewie w pobliżu ul. Kościuszki, naprzeciwko stadionu Miejskiego Ośrodka Sportu „Zatoka”[2][3].

W 1341 biskup Herman z Pragi na prawym brzegu Pasłęki, w pobliżu ujścia do niej niewielkiej strugi Lipówka, lokował Nowe Miasto Braniewo[4]. Nowe Miasto Braniewo (Neustadt Braunsberg) nie posiadało murów obronnych jak Stare Miasto, taką obronną rolę od południa spełniała rzeka Pasłęka, a od wschodu i północy zapewniać miała drewniana palisada z dwiema wieżami obronnymi. Za palisadą wykopano fosę i napełniono ją wodą z Lipówki, co widoczne jest na planie Nowego Miasta z 1626 roku wykonanym przez Heinricha Thome, kartografa w służbie króla szwedzkiego[5][6]. Ten sztucznie wykonany przekop ostatniego odcinka strugi wpadającej do Pasłęki zachował się do współczesności jako właściwe ujście tego cieku wodnego[7].

Wody Lipówki miasto wykorzystywało nie tylko do funkcji obronnych, lecz także, a raczej przede wszystkim w celach spożywczych i gospodarczych. Ze strumienia do publicznych studni Nowego Miasta ułożono 4 odchodzące rury wodociągowe. Taki system zaopatrywania rozwijającego się miasta w wodę stał się z czasem niewydolny, jednak dopiero w końcu XIX w., w lutym 1897, za czasów urzędowania burmistrza Heinricha Sydatha, zbudowano miejski zakład wodociągowy z wieżą ciśnień przy obecnej ul. Szkolnej. Wodociąg miejski zasilany był przez pewien czas dalej z przepływającej tuż obok wieży ciśnień strugi Lipówki, zanim w latach 20. XX w. rozpoczęto wydobywanie wody lepszej jakości z odwiertów głębinowych[8][9][10].

Ponadto od czasów średniowiecza w miejscowości Rogity na strudze Lipówka działał młyn[11]. Budynek młyński, już bez urządzeń hydrotechnicznych, stoi do dziś, funkcjonując jako dom mieszkalny. Zarys przebiegu kanału młyńskiego pozostał czytelny w terenie.

3 listopada 2022 w Rogitach w pobliżu lokalizacji średniowiecznego młyna oraz jazu na Lipówce został odtworzony i udostępniony zrewitalizowany historyczny park. Na jego terenie wykonano utwardzone alejki, postawiono wiatę z grillem obok niej, ławki oraz stojaki na rowery[12].

Galeria zdjęć edytuj

  •  
    Heinrich Thome 1626. Pierwotny bieg Lipówki i kanał wokół Nowego Miasta
  •  
    Lipówka w kierunku ujścia do Pasłęki
  •  
    pod ul. Kościuszki
  •  
    wzdłuż ul. Rzemieślniczej
  •  
    wzdłuż ul. Mokrej
  •  
    Lipówka po lewej, po prawej Szkoła Rolnicza
  •  
    pod torami kolejowymi (ul. Błotna)
  •  
    droga do Rogit – struga położona wyżej niż pola
  •  
    Lipówka w Rogitach
  •  
    wodospad w Rogitach na przedwojennej fotografii
  •  
    ten sam wodosopad współcześnie
  •  
    widok z jazu
  •  
    zrewitalizowany park przy Lipówce
  •  
    były młyn w Rogitach
  •  
    młyn – widok z dołu

Przypisy edytuj

  1. ↑ Google Maps [online], Google Maps [dostęp 2022-12-28].
  2. ↑ Elektroniczny słownik hydronimów Polski | Instytut Języka Polskiego PAN [online], eshp.ijp.pan.pl [dostęp 2018-04-30].
  3. ↑ Charakterystyka JCWP
  4. ↑ Danuta Bogdan, Jerzy Przeracki, Urzędnicy Starego i Nowego Miasta Braniewa do 1772 roku, Olsztyn 2018, Wstęp, s. L–LXI
  5. ↑ Danuta Bogdan, Jerzy Przeracki, Urzędnicy Starego i Nowego Miasta Braniewa do 1772 roku, Olsztyn 2018, Wstęp, s. L–LXI
  6. ↑ Braunsberg im Wandel der Jahrhunderte [online], www.braunsberg-ostpreussen.de [dostęp 2022-12-29].
  7. ↑ Por. mapa Braniewa wykonana w 1626 przez kartografa Heinricha Thome
  8. ↑ Augustin Lutterberg, Zur Baugeschichte der Altstadt Braunsberg, ZGAE, XIX, 1916, s. 722
  9. ↑ Historia Braniewa - nieznane wydarzenia - WODOCIĄGI MIEJSKIE i GOSPODARKA WODNA w DAWNYM BRANIEWIE [online], www.historiabraniewa.hekko.pl [dostęp 2022-12-29].
  10. ↑ Braunsberg und Umgebung. Ein Leben für die Heimat. Heimatkundliche und geschichtliche Aufsätze von Dr. Georg Mielcarczyk, Ein Spaziergang nach Regitten, Lippstadt 1983, s. 62
  11. ↑ Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands: Beiträge Zweiter Band 1861–1863. Beitrag zur Geschichte der Familie v . Pröck. Von Professor Dr. Krüger, s. 590
  12. ↑ Uroczyste otwarcie zrewitalizowanego parku w Rogitach [ZDJĘCIA] [online], gazetaolsztynska.pl [dostęp 2022-12-29] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lipówka_(dopływ_Pasłęki)&oldid=73403760”