Wikipedia

Lobelia

Lobelia, stroiczka (Lobelia L.) – rodzaj roślin z rodziny dzwonkowatych. Obejmuje 414[4]–415[5] gatunków. Występują one głównie w klimacie tropikalnym i umiarkowanym ciepłym w południowej części Ameryki Północnej i w Ameryce Południowej oraz w Afryce Subsaharyjskiej. W klimacie umiarkowanym chłodnym rośnie niewiele gatunków – 20 we wschodniej części Ameryki Północnej, dwa w Europie i pojedyncze w Australii i na okolicznych wyspach[5][6]. W Polsce jedynym dziko rosnącym przedstawicielem rodzaju jest lobelia jeziorna L. dortmanna[7]. Rośliny te zasiedlają różne siedliska – łąki, zarośla, widne lasy, skaliste wybrzeża, jeziora, w górach występują powyżej górnej granicy lasu[6]. W dużej części są to rośliny mezo- i higrofilne, preferujące siedliska wilgotne i cieniste[8].

Lobelia
Ilustracja
Morfologia (lobelia jeziorna)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

dzwonkowate

Rodzaj

lobelia

Nazwa systematyczna
Lobelia L.
Sp. Pl. 929. 1753
Typ nomenklatoryczny

Lobelia dortmanna L.[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Lobelia jeziorna
Lobelia deckenii
Lobelia przylądkowa
Lobelia rhynchopetalum

Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne, w tym także w licznych odmianach ozdobnych, zwłaszcza: lobelia szkarłatna L. cardinalis, lobelia przylądkowa L. erinus, lobelia okazała L. × speciosa. Niektóre gatunki używane są w ziołolecznictwie (np. lobelia rozdęta L. inflata). L. tupa z Chile jest rośliną psychoaktywną i prawdopodobnie halucynogenną[5].

Morfologia edytuj

 
Lobelia siphilitica
 
Lobelia tupa
 
Lobelia oligophylla
Pokrój
Rośliny jednoroczne, byliny, od drobnych, płożących[9], do osiągających 2 m wysokości oraz krzewy o wysokości do 4 m[6]; o wyglądzie drzewiastym – z pniem nierozgałęzionym, grubym, zwieńczonym pióropuszem liści[8].
Liście
Skrętoległe[6].
Kwiaty
Dwuwargowe, 5 krotne. Kielich składa się z 5 działek[6]. Korona w dole rurkowata, wygięta, rozcięta u góry, zwieńczona wolnymi łatkami, z których dwie tworzą górną wargę, a trzy dolną[6][8]. Płatki w różnych barwach – niebieskie, fioletowe, czerwone, żółte lub białe[6]. Pręcików jest 5, ich pylniki zrastają się w rurkę wokół zgiętej szyjki słupka. Zalążnia dolna lub wpół dolna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami. Pojedyncza szyjka zwieńczona jest dwoma odgiętymi znamionami[6].
Owoce
Torebki pękające na szczycie[6].

Systematyka edytuj

 
Lobelia laxiflora
 
Lobelia inflata
 
Lobelia cardinalis
Synonimy[10]

Enchysia C. Presl, Haynaldia Kanitz, Isolobus A. DC., Laurentia Adans., Mezleria C. Presl, Neowimmeria O. Deg. & I. Deg., Parastranthus G. Don, Rapuntium Mill., Tupa G. Don

Pozycja systematyczna

Rodzaj w obrębie rodziny dzwonkowatych Campanulaceae klasyfikowany jest do podrodziny Lobelioideae[5]. Wiele rodzajów wyróżnianych tradycyjnie w tej podrodzinie jest zagnieżdżonych w obrębie Lobelia sensu lato[5].

Wykaz gatunków[4][11]

Zastosowanie edytuj

Liczne gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Ich walorami są ładne kwiaty i ulistnienie. W zależności od gatunku uprawiane są jako rośliny rabatowe i obwódkowe w ogrodach, jako rośliny doniczkowe w wiszących lub stojących pojemnikach. Niektóre gatunki nadają się do obsadzania oczek wodnych[9]. Do częściej uprawianych należą: lobelia szkarłatna L. cardinalis, lobelia przylądkowa L. erinus, lobelia okazała L. × speciosa. Niektóre gatunki używane są w ziołolecznictwie (np. lobelia rozdęta L. inflata). L. tupa z Chile jest rośliną psychoaktywną i prawdopodobnie halucynogenną[5].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
  4. ↑ a b Lobelia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-07-24].
  5. ↑ a b c d e f David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 535, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 333. ISBN 0-333-74890-5.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 110, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ a b c Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 303-304. ISBN 83-7079-779-2.
  9. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  10. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].
  11. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 118. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lobelia&oldid=72986665”